Pandemi nedeniyle 28 Mart’ta Pakistan’da tüm uçuşlar durduruldu. Ramazan Bayramı’na 1 hafta kala, 16 Mayıs’ta iç hat seferlerinin kısıtlı şekilde yeniden başlatılmasına karar verildi.
Bu karardan 6 gün sonra, yani 22 Mayıs’ta 91 yolcu ve 8 mürettebat ile PK8303 sayılı Lahore-Karaçi seferi yapan Pakistan Havayolları’na ait Airbus A320, Jinnah Havalimanı’na son yaklaşma sırasında evlerin üzerine düştü. Uçaktaki pek çok kişi için bayram ziyareti amacıyla çıkılan seyahat, dev bir trajediye dönüştü.
Her kazada olduğu gibi Pakistan’da yaşanan bu kazanın da gerçek nedeninin, uçağın kara kutusundaki bilgilerin çözülmesiyle ortaya çıkacağını hatırlatalım. Zira olay meydana gelir gelmez, kazanın nedenleri araştırılmaya başlandı. Kara kutulara da ulaşıldı. Ancak her zaman olduğu gibi dünyanın her yerinde, kazanın nedenine dair senaryolar konuşulmaya başlandı. Şu ana kadar elimize ulaşan bilgiler, olayın üzerindeki sis perdesinin biraz olsun aralanması için yeterli görünüyor. Ama net bilgiler nihai kaza raporu ile ortaya çıkacak.
PAKİSTAN’DAKİ UÇAK KAZASI NASIL OLDU?
Bildiğimiz kadarıyla olayın özeti şu: Uçak inişe geçtiğinde, burun iniş takımının henüz belirlenemeyen bir sebeple açılmaması, kokpitte paniğe neden oluyor. Normalde pist başından 1000 feet sonra teker koyması gereken uçak, iniş için biraz geç kalıyor. Havacılık diliyle uzun oturuyor. İnip inmemek ve pas geçmek arasında yaşanan belirsizlik ile birlikte pist başından 4500 feet ve 6000 feet uzaklıkta iki noktada uçak, motorlarını piste sürtüyor. Ardından da pas geçmek üzere yeniden havalanıyor. Motorların pistte sürttüğüne dair izler ve kanıtlar Pakistanlı kaynaklarca açıklandı.
İkinci iniş denemesi için ILS yaklaşımı ve izin isteyen kokpit ekibi, kontrolörden gerekli izin ve talimatların alınmasından 4-5 dakika sonra “acil durum” deklare ediyor ve pilotlar iki motoru birden kaybettiklerini söylüyor.
Uçağın düşmeden önce bir spotter tarafından çekilen görüntüleri de durumu doğruluyor. Görsellerde, iki motorun devre dışı kalmasıyla uçağa güç sağlamak için otomatik olarak aktif hale gelen Ram Air Turbin’in açık olduğu; motorların içinde bulunduğu nacelle isimli yapıların alt kısmının da az önce meydana gelen piste sürtme olayına bağlı olarak simsiyah olduğu görülüyor.
Pas geçmenin ardından yeterli irtifa ve hız değerine ulaşamayan uçak, süratsiz kalarak stall denilen anormal duruma giriyor ve ikinci iniş girişimini tamamlayamadan, piste 1360 metre uzaklıkta Model Colony Bölgesi’nde evlerin üzerine düşüp alev alıyor. Kazanın ardından meydana gelen yangın 5 saat sonra kontrol altına alınabildi. Kazada 19 ev, 10 araba ve 3 motosiklet hasar gördü.
MUCİZEVİ ŞEKİLDE 2 KİŞİ KURTULDU!
Böylesi bir kazanın ardından, uçaktaki herkesin hayatını kaybetmiş olduğu kabulünün yanında, uçağın düştüğü yerleşim bölgesinde kaç kişinin yaşamını kaybetmiş olduğu endişesi hakim oluyor. Ancak Pakistan’da yaşanan olayda mucizevi bir şekilde yerdeki hiç kimse hayatını kaybetmedi ve sadece 4 kişi yaralandı. Uçaktaki yolculardan 2’si hayatta kalmayı başardı. Elbette bu durum, hayatta kalan iki yolcunun bunu nasıl başardığı ve hangi koltukta oturduklarına dair merakları artırdı.
UÇAKTA EN GÜVENLİ KOLTUK HANGİSİ?
Modern havacılığın ilk günlerinden bu yana, uçuş emniyeti üzerine çalışan uzmanlar, uçak kazalarında, yolcuların hayatta kalma ihtimalinin en yüksek olduğu koltuk ya da koltukları bulabilmek üzerine çalışıyor ve tartışıyor. Kabindeki en güvenli koltuğu belirleyebilmek için yapılan onlarca deney, test ve laboratuvar çalışmasının üzerine 2012’de Meksika’da bir çöle gerçek bir Boeing 727 bile düşürüldü. Şu ana kadar ortaya çıkan sonuç, kabinin arka bölümünde ortadaki koltukların en güvenli olduğu sonucunu ortaya çıkardı. Elbette hem uçak hem de koltuk imalatçıları bu sonuçları reddedip, hiçbir koltuğun diğerine göre daha güvenli ya da daha güvensiz olduğunu kabul etmiyor. Ancak bilimsel çalışmaların sonuçları ortada.
Gelelim Pakistan kazasından kurtulanlara… Kaza yapan uçağın kabin konfigürasyonuna baktığımızda 8 Business ve 150 ekonomi koltuğu olduğu görülüyor. Hayatta kalan ve şu an hastanede tedavilerine devam eden isimlerden Punjab Bankası’nın Yönetim Kurulu Başkanı Zafar Masud, uçakta business class sınıfında 1C koltuğunda oturuyordu. Diğer yolcu ise Mohammad Zubair adında bir mühendis. O da acil çıkış bölümünde 10C koltuğunda seyahat ediyordu. Hastanedeki yatağında konuşan Zubair, uçak düştükten ve tekrar bilincim yerine geldikten sonra, etrafımda ateş ve dumandan başka bir şey görmüyordum. Sızıntı şeklindeki ışığa doğru ilerledim diyor.
Özetle hiçbir kaza birbirine benzemiyor. Hepsinin kendine özgü şartları ve ayrı birer öyküsü var. Ama yaşanan her kaza aynı zamanda birer veri deposu. Bu kazada hayatta kalanların oturduğu koltuklar bize bir şey söylemiyor gibi görünse de, her ikisinin de kapılara yakın oluşu, diz mesafeleri ve bacak boşluklarının geniş olduğu koltuklarda oturuyor olmaları nedeniyle hareket kabiliyetlerinin daha iyi olduğu dikkate alınması gereken önemli detaylar gibi görünüyor. Bu kazada bir kez daha görüldü ki uçuşta oturduğunuz süre boyunca emniyet kemerinin takılı olması da son derece önemli.
KAZA YAPAN AIRBUS A320’YE DAİR DETAYLAR
Gelin şimdi hep beraber kaza yapan uçağa, motora, havayoluna ve diğer detaylara biraz daha yakından bakalım.
Kaza yapan uçak, ilk uçuşunu 2004’te gerçekleştrip China Eastern Havayolları’na teslim edilmiş ve 2014’ten beri Pakistan Havayolları’nda uçuyordu. Uçağın teknik dokümanları incelendiğinde son rutin bakımının 21 Mart 2020’de yapıldığı görülüyor. Bakım sonrası kazaya kadar uçağın 8 uçuş yaptığı, kazadan önceki son uçuşunu ise kazadan bir gün önce 21 Mayıs’ta yaptığı anlaşılıyor. Uçağın sol motoru 25 Şubat 2019’da sağ motoru ise 27 Mart 2019’da uçağa takılmış. İniş takımları ise 18 Ekim 2014’te sağ sol ve burun iniş takımı set halinde uçağa entegre edilmiş. Uçak, kazaya kadar 16 yılda 47.124 saat uçmuş ve 25,860 kez iniş-kalkış yapmış (cycle). Kaza sırasında uçağın kaptan pilot koltuğunda oturan Sajjad Gull, uçuş deneyimi ile havayolunun en kıdemli A320 pilotu. Bu da enteresan bir bilgi.
PAKİSTAN HAVA YOLLARI’NIN 8’İNCİ KAZASI!
1970’lere kadar dünyanın önde gelen havayollarından biri olan PIA, son dönemde sık sık iptaller, gecikmeler ile anılıyor ve mali sıkıntılar nedeniyle batmakta olduğuna dair haberlerle gündeme geliyor. 2013 yılında bir pilotunun İngiltere’de sarhoş uçağa bindiğinin fark edilmesi ve hapse atılması da şirketle ilgili olumsuz haberlerden biriydi.
Son yaşanan kaza, Pakistan Havayolları’nın 1965’ten bugüne 8’inci ölümlü kazası oldu. Bundan önceki son kaza 2016’da yaşanmıştı. Chitral’den başkent İslamabad’a uçan ATR, dağa çarpmış ve uçaktaki 47 kişinin tamamı yaşamını yitirmişti.
PAKİSTAN HAVACILIK GÜVENLİĞİ SABIKALI!
Pakistan havacılığı da sık yaşanan uçak ve helikopter kazaları nedeniyle, hem askeri hem de sivil havacılık anlamında sabıkalı bir güvenlik siciline sahip. 2010 yılında, Pakistan tarihinin en büyük uçak kazası yaşandı. Air Blue Havayolları’na ait Airbus A321, İslamabad’ın kuzeyindeki tepeye düştü ve uçaktaki 152 kişinin tamamı hayatını kaybetti.
AIRBUS A320’NİN 19’UNCU ÖLÜMLÜ KAZASI!
Avrupalı imalatçı Airbus’ın 1987’de piyasaya sürdüğü ve en çok sattığı uçak modeli olan A320 uçakları, Pakistan’daki kazaya kadar 119 adet irili ufaklı kaza yaşadı. 18’i ölümlü kaza olarak kayıtlara girerken bu kazalarda 1400’den fazla kişi yaşamını yitirdi. A320 uçaklarının ilk kazasını 1988’de Air France yaşadı. 90’lı yıllarda A320 uçakları 4 kazaya karışırken, 2000’li yıllarda 13 adet A320 kaza yapmıştı.
CFM56 MOTORLARININ KAZA GEÇMİŞİ!
Pakistan’da düşen Airbus A320’de ABD’li General Electric ve Fransız Safran’ın ortak girişimi olan CFM imalatı, iki adet CFM56-5B4 serisine ait motor bulunuyordu.
CFM motorlarının neden olduğu en önemli kaza 1989’da yaşandı. Kegworth Kazası olarak bilinen olayda British Midland’a ait bir Boeing 737-400’ün CFM56 motorlarından birinde fan bladelerden biri kalkıştan 13 dakika sonra kırılıp motorun içine kaçarak bir felakete neden oldu. Otoyola çarpan ve üçe ayrılan uçakta 47 kişi yaşamını yitirdi.
2018’de, Southwest Havayolları’nın New York-Dallas seferinde kalkışından 20 dakika sonra Boeing 737-700’ün CFM56 motorunda bir patlama yaşandı. Motordan fırlayan parçalardan biri uçağın camına isabet etti ve cam kırıldı. Uçak güvenle inmeyi başarsa da, basınç etkisiyle kırılan camın hizasında oturan yolcu pencereden dışarı emildi ve hayatını kaybetti.
