Muhammed YILMAZ
2019 yılının Mart ayında, havacılık otoritelerinin direktifleri doğrultusunda dünya genelinde tüm havayolları, son beş ay içinde Endonezya ve Etiyopya’da meydana gelen; 346 kişinin yaşamını yitirdiği iki uçak kazasının başrol oyuncusu olan Boeing 737 MAX uçaklarını uçuştan çekme ve yere indirme kararı aldı. Bu oldukça makul ancak bir o kadar da pahalı bir karardı.
2019’un ikinci çeyrek sonuçları, Amerikalı imalatçı Boeing için tam bir yıkımdı. Şirket, 737 MAX uçaklarının uçuşlardan men edilmesi kararına bağlı olarak bu çeyrekte tam 5.6 milyar dolarlık bir gelir kaybı yaşadı.
İlgili Haber | 737 MAX Uçaklarının Yere İndirilmesinin Boeing’e Faturası
Boeing, bu süreçte finansal felaket yaşayan tek şirket değildi. Filosunda Boeing 737 MAX uçakları bulunduran, dünyanın dört bir yanındaki havayolu şirketi de, hem finansal hem de lojistik bir baş ağrısıyla karşı karşıya kaldı.
KİRALAMA ŞİRKETLERİNE YARADI!
Toplamda 393 adet Boeing 737 MAX uçağı yere indirildi. Bu kararın ardından havayolları, daha önceden belirleyip duyurdukları ve bilet sattıkları uçuş operasyonu planlarını aksatmamak için leasing (uçak kiralama) şirketlerinin kapısını aşındırmaya başladı. Havayollarına hizmet için uçak yetiştiremeyen ACMI (aircraft, crew, maintenance, insurance – uçak, mürettebat, bakım, sigorta) operatörleri tabiri caizse yaz sezonunda bayram etti. Artan talep elbette ACMI fiyatlarında büyük bir artışa yol açtı. Bir uçak kiralamak için belirlenen fiyatlar 350-400 bin doların üzerine çıktı.
Havayolları için elbette iş uçak kiralamakla bitmedi. Bunun da ötesinde, havayolları her an 737 MAX ile ilgili sorun çözülebilir, uçaklar operasyonlarına devam edebilir beklentisiyle çalışanlarını işten çıkarmadı ve onlara maaş ödemek zorunda kaldı. Havayolları bir uçak için ortalama 12-16 pilot çalıştırıyor. 12 pilotun havayollarına ayda yaklaşık 200 bin dolara mal olduğu tahmin ediliyor. Yani yere indirilen 393 uçağının tümünün pilotları için aylık 78,6 milyon dolarlık ek maliyet yarattığını söyleyebiliriz.
Dünya genelinde uçak başına düşen teknik personel sayısı yani mühendis ve bakım teknisyeni sayısı dört olarak kabul ediliyor. 737 MAX uçaklarının yerde kaldığı sürede teknik personelin hizmet sunmadan uçak başına aylık 30 bin Dolar’a mal olduğu tahmin ediliyor. Yani toplamda teknik personellerin havayollarına maliyeti 11.79 milyon Dolar civarında.
YOLCULARI DA ETKİLİYOR!
Uçak sayısının azalması hiç kuşkusuz uçuş operasyonlarını olumsuz etkiliyor. Avrupa Birliği’nin 261/2004 Regülasyonu, uçuş iptalleri ve gecikmelere karşı yolcu başına 600 Euro’ya kadar tazminat verilmesi hükmüyle yolcuların haklarını koruyor. Yapılan hesaplamalar Boeing 737 MAX uçaklarının ayda ortalama 116 uçuşta 350 saat uçtuğunu gösteriyor. Uçuşlarda yüzde 1 civarında bir rötar yaşandığı senaryoda bile 374 yolcunun bundan etkileneceği bunun da havayollarına ayda ortalama 150 bin Dolar ek gider kalemi oluşturduğu görülüyor.
Bunun dışında kalan maliyetlerin de 300 bin Dolar’ı bulduğu ve toplamda havayollarının ayda uçak başına 1 Milyon Dolar zarar ettiği düşünülüyor. Çoğu havayolu da zaten 737 MAX uçaklarının yerde kalmasının finansal olarak kendilerini ne kadar etkilediğini çeşitli şekillerde açıkladı.
Flight Global’e göre, American Airlines, Boeing 737 MAX uçaklarının uçuşlardan çekilmesine bağlı olarak 183 milyon Dolar civarında zarar etti. Çünkü havayolu sadece 2019’un 2. çeyreğinde 7.800 uçuşunu iptal etmek zorunda kaldı.
Filosunda 18 adet Boeing 737 MAX uçağı bulunduran Norwegian Havayolları da uçakların yere indirildiği günden; temmuz ortasına kadar olan süreçte 81 Milyon Dolar zarar ettiğini duyurdu.
Öte yandan krizi fırsata çevirmek konusunda son derece iyi bir üne sahip olan Ryanair, planlı bir şekilde devam ettirdiği hızlı büyüme stratejisini bu kararla yeniden gözden geçirdi ve Boeing’e tam 50 adet 737 MAX 200 tipi uçak sipariş etti.
737 MAX uçakları planlanan şekilde Kasım ayının sonuna kadar gökyüzü ile buluşamazsa, Ryanair bu defa 2020 yılının yaz dönemindeki uçuş programını yeniden gözden geçirmek ve düzenlemek zorunda kalabilir.
THY’DE ZARAR EDİYOR!
Türk Hava Yolları tarafında da en yetkili isimden, yaşanan global sıkıntıyla birlikte büyüme stratejisinde revizyon yapmak zorunda kalındığı açıklaması geldi. Yönetim Kurulu Başkanı İlker Aycı, 12’si İstanbul’da 12’si Seattle’de olmak üzere toplam 24 adet Boeing 737 MAX uçaklarının yerde olduğunu bunun da ciddi bir kapasite kesintisine neden olduğunu duyurdu. Oluşan kapasite kesintisinin yüzde 40’ının iç hat, yüzde 60’ının dış hat olduğunu vurgulayan Aycı, Boeing’in neden olduğu bu dünya krizinin ne zaman çözüleceğinin ve uçakların ne zaman yeniden gökyüzü ile buluşacağının belli olmadığını söyledi.
