Küresel Coronavirus salgını sonrası, sektörde en fazla merak edilen konuların başında pilotluk mesleğinin geleceği var. Hem pilotlar hem pilot olmak için süreci başlatmış olanlar hem de pilot olmak üzerine kariyer planlaması yapanların aklında çok fazla soru var. Biz de bütün bu soruları Ayjet Uçuş Akademisi Genel Müdürü Celal Cingöz’e sorduk!
Neden herkes pilot olmak istiyor?
Bunun hem maddi tarafları hem de istihdam konusundaki artıları var. Ülkemizdeki havayollarının başta THY olmak üzere kriz öncesi süreçte müthiş bir pilot talebi vardı. Ayrıca THY, Pegasus, SunExpress gibi şirketlerin kendi pilotlarını yetiştiren eğitim programlarını da hayata geçirmesi nedeniyle, pilotluk mesleğine büyük bir talep oluştu. Maddi imkanlarının yanı sıra sağladığı sosyal olanakları da pilotlara olan ilgiyi artırdı. Uçmanın verdiği motivasyon da bütün bunlarla birleşince ortaya korkunç bir talep patlaması çıkıyor.
Havayolları, kriz sonrası pilot istihdamı konusunda nasıl adımlar atacak?
Bunun cevabı salgının ne zaman biteceğine göre değişir. Kısa sürede kriz aşılır ve hayat normale dönerse, pilot istihdamı üzerinde çok büyük olumsuz bir etki yapacağını düşünmüyorum.
Kriz, eğer bir sene sonra biterse (bu kötü senaryolardan biri) havayollarının operasyonlarını normale döndürebilmeleri için ekstra 1 seneye daha ihtiyaç duyacaklarını düşünüyorum. Bu da puanda mezun olmuş ve iş arayan pilotlar için büyük bir sorun anlamına geliyor.
Şu an eğitimde olup yeni başlayanlar veya yeni başlamak üzere olanlar için tablo o kadar da karanlık görünmüyor. İnsanlara gereksiz umut ve motivasyon verip planlarını değiştirmek ve sonra da hayal kırıklığı yaşamalarını istemem.
Uçuş eğitimi yaklaşık 1,5 yıl sürüyor. Bu da havayollarının normale dönmesiyle beraber düşünüldüğünde önümüzdeki 2,5-3 yıllık bir süreci konuştuğumuz anlamına geliyor. Ben havacılık sektörünün bu krizin içinde kalacağına ihtimal vermiyorum. Yolcular yeniden uçmaya başlayacak. Hiç kimse uçak yolculuğuna alışan birini otobüs ile seyahat etmeye ikna edemez. Hayat normale döndüğünde havayolları, aynı hızla ve ivmeli bir şekilde yükselişe geçeceğine inanıyorum.
Teorik eğitimlere devam edebilmek için uçuş okullarının MEB kapsamından çıkarılmasına yönelik bir girişim oldu mu?
Uçuş okulları çalışma derneği ve grubumuz aracılığıyla SHGM ve MEB’e bu konuda bir başvuru yaptık. Salgının hayatımızı bu kadar ciddi şekilde durma noktasına getireceğini hiç kimse tahmin etmiyordu. Uçuş eğitimini şimdi açsak bile aynı tehlike ve risk, öğrenciler, öğretmenler ve teknik personel için devam ediyor. Biz tehlike tamamen ortadan kalkana kadar teorik ve pratik eğitimlerin devam ettirilmesini uygun bulmuyoruz.
Teorik eğitimlerin uzaktan eğitime modeliyle sürdürülmesi konusunda düşünceleriniz nedir? Kriz sürecinde personellerinizin işine son verecek misiniz?
Online eğitim için gerekli alt yapımız mevcut ancak biz bunun doğru olmadığını düşünüyoruz. Hiç bir şekilde personelimizin işten ayrılmaması için gereken her türlü önlemi yönetim olarak aldık.
Pilotluk geleceği olmayan bir meslek mi? Gelecekte pilotsuz yolcu uçaklarıyla seyahat edebilir miyiz?
Ben bu soruyu çok anlamsız buluyorum. Siz pilotun olmadığı bir uçakta ister misiniz? Havayolu işi şartların çok çabuk değiştiği durumların sonucu. Bu şartlara anında uyum gösterecek bir otomasyon tipi yok. Şu an her türlü hava şartında uçabilen uçaklar var. Ancak bunu kontrol eden mekanizma var. O da pilot. Kokpiti tek pilota indirme çalışmaları var ama bu da doğru değil. Onun kararlarını yönlendiren, kontrol eden bir başkasına daha ihtiyaç var. Bunlar yanlış şeyler.
Cadet programları için kriz nedeniyle havayollarından iptal talebi oldu mu?
Krizin tam başladığı sırada planlı olan THY ve Pegasus’un grupları vardı. Bu grupları iptal ettiler. Krizin kendi üzerlerindeki ekonomik etkileri nedeniyle bu kararı aldılar.
Kriz nedeniyle eğitim süreci yarım kalan pilot adaylarına yönelik tavsiyeleriniz nelerdir?
Kriz bittiğinde operasyonlar yeniden başladığında, onların eğitimlerinin de başlama tarihi aynı ise planlarında hiç bir değişiklik yapmamalarını tavsiye ederim. Kriz bittiğinde havayolları yeniden yükselişe geçtiği sürelerde eğitime devam eden adaylar için tereddüt olmaması gerekiyor. Ben olsam o tarihlerde eğitime başlarım. Havayolunun pilot ihtiyacı olduğu dönemde mezun olacaklar. Havayolunun pilota ihtiyacı olduğu dönemde eğitime başlarsanız geç kalmış olursunuz. Cadet programlarının yaş kriterine de takılabilirsiniz. Operasyon başladığında eğitime başlamış olmak doğru bir tarih gibi geliyor bana. Krizin ne zaman biteceğini görmemiz lazım.
Piyasada çok sayıda tipli ve tipsiz pilot olması, pilot enflasyonu yaratıp, pilot yetiştirme programını olumsuz etkiler mi?
Bu da havayollarının kararına bağlı. Bazı havayolları tip eğitimini kendi vermek istiyor. Bu da havayollarının eğitim sistemi ve eğitimin ekonomik yönüyle alakalı. Tipi olmak her zaman avantaj değil. Ama tipi olup 1500-2000 saat de tecrübesi varsa elbette avantaj. 500 saatin altında tecrübesi ve tipi olan pilotu istihdam etmektense, sıfır saatle tipi olmayan bir arkadaşı istihdam edip kendi sistemi içinde eğitmeyi tercih ediyorlar. Böyle bir durum da var.
Tipi olanların uçuş saatiyle ilgili olan ve o anda da şirketlerin pilot ihtiyacının aciliyet süresiyle ilgili. Dediğiniz doğru, kriz bittikten sonra piyasada inanılmaz bir fiyat enflasyonu olacak. Önümüzdeki 1,5-2 seneyi adayların iyi değerlendirmesi lazım.
Kriz sonrası pilot maaşlarında düşüş yaşanır mı?
Böyle bir şey mümkün değil. Bunu hiç bir şirketin avantaja dönüştürmek isteyeceğini tahmin etmiyorum. Bu sektörün belli bir seviyesi var. Bununla oynama şansı yok.
Türkiye’de uçuş okulları neden pahalı? Kur sabitlemesi neden yapılamıyor?
Yakıt başta olmak üzere bizim tüm giderlerimiz Dolar-Euro cinsinden. Bu yüzden kur sabitlemesi gibi bir şansımız yok. TL bazında harcamalarımız çok az.
Türkiye’de uçuş okullarının pahalı olduğu yanlış bir yargı. Hangi okulları kıyasladığınız önemli. İngiltere’de Oxford veya Almanya’da Lufthansa’nın okullarını kıyaslarsanız bunun böyle olmadığını görürsünüz. Ucuz olan okulların çoğunda teorik ve pratik derslerin yapılış şekli, kalitesi, eğitimin geneli çok kötü.
SHGM’nin yabancı uçuş okulları ile ilgili değişiklik taslağında Türkiye’deki uçuş okullarının katkısı var mı?
Benim bu taslaktan haberim yoktu. Hiç bir uçuş okulunun da bununla ilgili çalışması olduğunu tahmin etmiyorum. Bizim normalde lisans çevirme yetkimiz vardı. Ancak biz bu yetkimizi gönüllü olarak iptal ettik. Çünkü gelen öğrencilerin kontrol uçuşlarında gördüklerimiz son derece üzücüydü. Oralardan alınan sahte lisanların çevirmesine alet olmak istemedik.
Bu konuda mütekabiliyet esası da var. SHGM’nin sınavları EASA’nın soru bankasından yapılıyor. Bunlara rağmen bizim lisansımızı EASA ülkeleri kabul etmiyor. 14 sınava tekrar girmeyi zorunlu kılıyor. Türk sivil havacılığında, dışarıdan gelen adaylara aynı prosedürün uygulanmasında herhangi bir yanlışlık yok.
Pilot adayları kendilerine yurt dışında uçuş okulu aramamalı mı?
Bakabilir. Zaten iyi bir eğitim aldıysa, Türk lisansı da almak ve lisansını çevirmek istiyorsa, tabii olduğu 14 sınavı geçmesinde herhangi bir zorluk yaşamayacaktır. Yurt dışından aldığı lisansla gelip burada yabancı gibi de uçabilir. Bunun önünde de bir engel yok.
Pilot adayları uçuş okulu seçiminde nelere dikkat etmeli?
Öncelikle fiyata bakarak karar vermekten vazgeçsinler. Almanya, İngiltere bu konuda çok iyi. Amerika için çok fazla bir şey söyleyemem. Balkan ülkelerindeki, küçük çaplı, 2-3 uçağı ve öğretmeni olan, hangi meydanda uçtuğu belli olmayan okullara rağbet etmemelerini tavsiye ederim. Teorik eğitimi uzaktan eğitim metoduyla yürütüyorsa kesinlikle doğru bulmuyorum. Bu iş örgün eğitimle olur. Öğrenci ve öğretmen karşı karşıya olmalı. Yurt dışında Almanya, İngiltere dışındaki ülkelerden alınan lisansları doğru bulmuyorum.
Son 3 dönem Ayjet mezunlarının yüzde kaç havayollarına yerleşti? İşsiz kalan kaç öğrenciniz var?
Son rakamlara göre, lisans verdiğimiz öğrenci sayısı 1100’ün üzerinde. Bunların 1000 tanesi puanda aktif olarak uçuyor. Giremeyenler neden giremedi derseniz, şirketlerin yaş sınırlamasına takılanlar, İngilizce problemi yaşayanlar ve assesmentlarda başarılı olamayanlar oldu. İstihdam oranımız yüzde 91.
Lisans sahibi tecrübesiz bir pilot olarak Türkiye dışında nereye başvurulabilir?
Hiç bir yere başvurmasınlar bu dönemde. Gidilebilecek şirketlerin hepsi yaklaşık 1500 saat uçuş tecrübesi istiyor. Özellikle bu dönemde hiç bir şirkette şans bulabileceklerini tahmin etmiyorum.
