Gökyüzünde yaşama merhaba diyen bebekler ile ilgili hepimiz, pek çok konuyu yanlış biliyoruz. Uçakta doğum sürecine dair aklınıza takılan soruların yanıtlarını ve bazı doğru bilinen yanlışları sizin için derledik…
1) Hamile Yolcular Kaç Aylıkken Uçağa Binebilir?
Hamile yolcuların uçakla seyahati konusunda dünya genelinde kabul edilen belirli kural ve kısıtlamalar bulunuyor. Hamileliğin ilk 28 haftası için, yolcunun kendi beyanı esas alınıyor. Daha sonra, tek bebeğe hamile olan yolcularda 28-35 hafta arası uçakla seyahat için, yolcunun kendi doktorundan Uçakla Seyahatinde Sakınca Yoktur ibaresi yer alan bir rapor isteniyor. 2 ya da daha fazla bebeğe hamile olan yolculardan istenen rapor, 28-31. haftalar arasını kapsıyor.
İlgili Haber | Hamile Yolculara Uçuşla İlgili Tavsiyeler
Oysa tüm bu kural ve kısıtlamalara rağmen, ülkemiz de dahil olmak üzere dünyanın her yerinde havada doğum sürprizleri ile karşılaşılabiliyor. Böylesi durumlarda uçaktaki diğer yolcular arasında doktor ya da hemşire gibi sağlık görevlileri bulunuyorsa, kabin ekibi ile beraber doğumun sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilebiliyor. Uçak da en yakın noktaya acil iniş gerçekleştiriyor.
2) Uçakta Doğan Herkes Ücretsiz mi Seyahat Ediyor?
Popüler rivayetler, uçakta doğan bebeklerin hayatları boyunca ücretsiz uçuş aldığını iddia etse de bu bir efsane. Şuana kadar sadece Thai Airways, Asia Pacific Airlines, AirAsia ve Polar Airlines böyle uygulamalara imza attı. Virgin Atlantic ise uçakta seyir esnasında doğan bir bebeğe, 21 yaşına kadar ücretsiz uçuş izni verdi. Virgin Atlantic, Shona isimli uçakta doğan yolcusuna 18. Yaş gününde Avustralya’ya first-class gidiş dönüş bileti verip uçakta ona bir kutlama yaptı ve daha sonra bunu reklam kampanyalarında kullandı.
Filipinli havayolu Cebu Pacific’e ait bir uçakta, Dubai – Manila seferinde dünyaya gelen bir kız çocuğuna ise havayolu tarafından, hayatı boyunca kendi şirketlerinde bedava seyahat etmesi anlamına gelen, 1 milyon mil verildi.
Haziran 2017’de Hindistanlı havayolu Jet Airways’in bir uçuşunda da doğum gerçekleşti. Havayolu, uçakta doğan bebeğe yaşam boyu ücretsiz uçuş sağlayacağını bildirdi.
Uçakta Doğum Yapan Yolcuya Tazminat Davası Açan Havayolu!
Ömür boyu ücretsiz seyahatin aksine, uçakta doğum yaptığı için tazminat davası açılan bir yolcu da var. 2015’te, China Airlines’in Los Angeles uçuşunda doğum yapan Tayvanlı bir anne, uçağın acil iniş yapmasına neden olduğu ve maddi zarar yarattığı gerekçesiyle, havayolu tarafından tazminat davası ile karşı karşıya kaldı.
3) Uçakta Doğan Çocuk Hangi Ülkenin Vatandaşı Oluyor?
Uluslararası uçuşlarda dünyaya gelen bebeğin hangi ülkenin vatandaşı olacağı ise önemli bir soru ya da sorun. Uçuş esnasında dünyaya gelen bebeklerin, dünya vatandaşı olduğu da bir efsaneden ibaret. Uçakta doğum olaylarında, her ülke kendi mevzuatına göre ayrı bir değerlendirme yapıyor. Vatandaşlık hakkı kazanılması konusunda iki temel ilke bulunuyor. İlki Latince ‘jus sanguinis’ yani kan bağına bağlı olarak kazanılan vatandaşlık. (Jus-Hak, Sanguinis-Kan) Diğer ilke ise ‘jus soli’ yani bir devletin toprakları içerisinde meydana gelen doğumla kazanılan vatandaşlık. (Jus-Hak, Soli: Toprak) Bazı ülkeler bu prensiplerden birini, bazıları ikisini birlikte uyguluyor. Örneğin pek çok Avrupa ülkesi jus soli ilkesini benimsemiyor ve kendi sınırları içinde doğan bebeklere anne ya da baba o ülkenin vatandaşı değilse vatandaşlık hakkı tanımıyor. Öte yandan, Amerika Birleşik Devletleri -istisnalar olmak suretiyle- jus soli’yi benimsiyor. Bu nedenle kendi sınırları içinde doğan her çocuğa, anne ve babasının vatandaşlığının neresi olduğuna bakmaksızın vatandaşlık hakkı tanıyor.
Türkiye’de Durum Ne?
Ülkemizdeki mevzuatlara göre her iki ilke de uygulanıyor. 5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nda jus sanguinis’e göre, “Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği içinde doğan çocuk Türk vatandaşıdır.” ifadesi yer alırken; jus soli ilkesine göre “Türkiye’de doğan ve yabancı ana ve babasından dolayı doğumla herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanamayan çocuk, doğumdan itibaren Türk vatandaşıdır.” deniyor.
Ailesi de Vatandaşlık Talep Edebiliyor
Birleşmiş Milletler’in vatansızlığı önlemek için uluslararası düzenlemeleri bulunuyor. Bunlardan bir tanesi 1961 tarihli ‘Vatansızlığın Azaltılmasına Dair BM Sözleşmesi’. Sözleşmeye göre havada doğan bebek, uçağın tescil edildiği ülkenin vatandaşı olarak kabul ediliyor. Örneğin, uçak uluslararası hava sahası üzerinde seyrederken doğum gerçekleşir ve çocuğun anne-babasının vatandaşlığını alması mümkün olmazsa, uçağın tescilli olduğu ülkenin 1961 tarihli sözleşmeye taraf olması halinde ailesi çocuk için bu ülkeden vatandaşlık talep edebiliyor.
4) Uçakta Doğan Çocuğun Doğum Yeri Neresi?
Bir diğer merak edilen konuy uçakta doğan çocuğun, doğum yerinin neresi olduğu. Vatandaşlıkta olduğu gibi doğum yeri konusunda da her ülkenin ve BM’nin coğrafi sınırları belirlemek konusunda farklı prosedürleri var. Birleşmiş Milletler’in Vatansızlığın Azaltılmasına Dair BM Sözleşmesi’ni kabul eden ülkeler için geçerli olan kurala göre, uluslararası yolculuk yapan uçak veya gemilerde gerçekleşen doğumlarda bebek, uçağın ya da geminin kayıtlı olduğu ülkenin sınırları içinde doğmuş sayılıyor. Uçakta meydana gelen doğum olayların bazılarında da bebeğin doğum yeri uçağın indiği ilk ülke olarak kabul ediliyor. Bu tür doğum olaylarının tüm dünyada genel geçer normlar yaratmayı gerektirecek kadar sıklıkta yaşanmaması sebebiyle uluslararası bir mevzuat oluşturma gereği duyulmuyor.
5) Türk Hava Yolları’nda Gerçekleşen Doğum Vakaları
Son dönemde THY uçaklarında yaşanan doğum vakaları şu şekilde:
- Fransız vatandaşı Gineli bir yolcu, Nisan 2017’de THY’nin Konakri-Ouagadougou-İstanbul uçuşunda, kabin personelinin yardımıyla, “Kadiju” isimli kız çocuğu dünyaya getirdi.
- Aralık 2018’de Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin başkenti Kinshasa’dan hareket eden THY uçağındaki Musuamba Mıchoukayembe isimli 21 yaşındaki yolcunun, Nijer hava sahası üzerinde doğum sancıları başladı. Yolcuya ilk müdahaleyi doktor eşi Kayoka Renemukadi yaptı. Doktor eşi ve kabin ekibinin yardımıyla doğumu gerçekleştiren anne ile bebeği, apronda bekletilen ambulansla Yeşilköy’deki hastaneye götürüldü. Baba Renemukadi, oğlunun ismini “Benel” koyduğunu açıkladı. Ailenin İstanbul’dan ABD’nin San Francisco kentine uçuş rezervasyonu bulunuyordu.
- Ağustos 2021’de Afganistan’dan yapılan tahliye uçuşlarında da bir bebek dünyaya geldi. İngiltere için çalışan Afgan vatandaşları, tahliye için ilk olarak Dubai’ye götürüldü. Dubai’deki Afganları İngiltere’ye götürmek için Türk Hava Yolları, tahliye seferi yaptı. Dubai-Birmingham seferini yapan uçakta, Afganistan vatandaşı 26 yaşındaki Soman Noori doğum yaptı. Uçakta doktor bulunmadığı için Türk kabin ekiplerinin desteğiyle gerçekleşen doğumda, Baba TajMoh Hammat ve anne Soman Noori üçüncü çocuklarının ismini Havva koydu. Tedbir amaçlı Kuveyt’e inen uçak gerekli kontrollerin ardından bebek ve ailesiyle birlikte Birmingham seyahatini sürdürdü. Uçuş Birmingham’da son buldu.
- 27 Eylül 2021’de Türk Hava Yolları’nın İstanbul-Chicago seferini yapan uçağında Faslı hamile yolcu, bir erkek bebek dünyaya getirdi. Bebeğe Almahtı adı verildi. Beyin cerrahı Op. Dr. Feridun Kubilay, ABD’de okuyan çocuklarını görmek için bindiği uçakta gerçekleşen doğumda, kabin ekibine destek oldu.
- 5 Eylül 2022’de THY’nin TK-1991 sefer sayılı Manchester uçuşunda yolculuk eden Nijeryalı yolcu Nweke Ifeoma, uçaktaki doktor yolcu ve kabin ekiplerinin yardımıyla bir kız bebek dünyaya getirdi. Uçak Viyana Havalimanı’na acil iniş yaptı.
Uçakta Doğdu Kabin Memuru Oldu!
Erkan Geldi’nin hikayesi ise oldukça farklı. 1990 yılında Türk Hava Yolları uçağında yaşama merhaba diyen Erkan Geldi, o günden sonra da havacılıktan hiç kopmadı. Erkan Geldi, 24’üncü yaş gününde THY’de kabin memuru olarak işe başladı.
