Ülkemizde devam eden en güncel tartışmalardan biri emeklilikte yaşa takılanlar. Küresel havacılık endüstrisinde ise bugünlerde bambaşka bir tartışmanın fitili ateşlendi. ABD’li senatörün, havayollarında görev yapan pilotların zorunlu emeklilik yaşının 65’ten 67’ye çıkarma fikrini ortaya atması; sektörü adeta ikiye böldü. Peki bu öneriyi kim neden gündeme getirdi? Kabul edenler ve reddedenlerin gerekçeleri ne? Havacılık sektörünün paydaşları, bilim insanları, siyaset, bu konuyu nasıl yorumluyor?
Pandemi sürecinde seyahat talebinin neredeyse sıfıra inmesi ile pilotaj eğitim ve lisans süreçleri yavaşladı. Mevcut personeller için de erken emeklilik paketleri hayata geçirildi. Ancak, pandemi sonrası toparlanma sürecine beklenenden daha hızlı bir geçiş yapılması ve seyahat talebinin aşırı artışı nedeniyle, dünyanın pek çok ülkesinde, havacılık alanında personel sıkıntısı yaşanıyor. ABD gibi ülkelerde pilot sıkıntısı da baş göstermiş durumda.
Bu noktadan hareketle ABD’de bir grup senatör, pilotların emeklilik yaşının yükseltilmesinin, yaşanan pilot sıkıntısına çare olabileceğine inanıyor. Senatör Lindsey Graham’ın önerisiyle, pilotların zorunlu emeklilik yaşının 65’ten 67’ye yükseltilmesi için bir yasa taslağı sunuldu. Graham’ın önerdiği yasanın adı “Let Experienced Pilots Fly Act” yani Deneyimli Pilotların Uçmasına İzin Ver…
Senatör Graham’a göre, pilot olmak için sırada bekleyen çok fazla insan olsa da tecrübeli insanları kokpitte tutmak gerekiyor. Bunun için de yaş kriterinde makul ve rasyonel bir ayarlamaya ihtiyaç duyuluyor.
KAÇ PİLOT EMEKLİLİK SINIRINDA?
Sektörel raporlar, önümüzdeki dört yıl içinde 14.000 pilotun emekliye ayrılmak zorunda kalacağını gösteriyor. Amerika’nın kokpitte kalifiye insanların bulunmasına izin vermek için yaş konusunda bir düzenleme yapmasının zamanı geldiğini düşünen Graham’ın önerdiği yasa kabul edilirse, yaklaşık 5.000 pilot, önümüzdeki iki yıl boyunca uçmaya devam edebilecek.
Deneyimli Pilotların Uçmasına İzin Ver Yasası, pilot niteliklerinde değişiklik önermiyor. Havayolları, ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) tarafından onaylanan eğitim ve yeterlilik şartlarını zorunlu tutmaya devam edecek. 65 yaş üstü pilotlar her altı ayda, uçuşa elverişli olduğunu gösteren birinci sınıf sağlık sertifikasını yenileyecek.
Bu gelişme, pilotların zorunlu emeklilik yaşının yükseltilmesinin ilk örneği değil. 1960 yılından beri yürürlükte olan, pilotların 60 yaşında emekli olması kuralı, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından 2006 yılında önerilen ve Federal Havacılık İdaresi (FAA) tarafından Aralık 2007’de kabul edilen bir adım ile 65’e yükseltildi. Bu karar ile pilotlara, 60 yaşına kadar yılda bir yenilemesi gereken sağlık raporunun, 60 yaşından sonra 6 ayda bir yenilemesi zorunluluğu getirildi.
Bu kural değişikliği sayesinde, pilotlar emekli olmadan önce kariyerlerine 5 yıl daha devam edebilme şansı buldu. Ticari havayolu pilotluğu görevinden emekli olduktan sonra pilotların, özel olarak uçmaya devam etmelerinde bir engel yok. Ayrıca sıfırdan özel pilot lisansı almak için herhangi bir yaş sınırı da bulunmuyor. Özel pilot lisansı almak, ticari pilot olma sürecinin ilk adımlarından biri olduğu için, emekli olan ticari lisans sahibi pilotlar, isterlerse özel amaçlarla uçmaya devam edebiliyor. Sadece ticari yolcu ve kargo taşıyamıyor.
ÖNERİYİ DESTEKLEYENLER VE KARŞI ÇIKANLAR KİM?
Bölgesel Havayolu Birliği (RAA) Senatör Graham’ın 67 yaş önerisini destekliyor. Birliğe göre, ABD’deki pilot sıkıntısı, havayollarının 500 uçağını zorunlu olarak park etmesine ve çeşitli toplulukların, hava yolu hizmeti alma hakkını kaybetmesine neden oluyor. Bu sebeple de uçuş emniyeti açısından herhangi bir engeli olmayan, sağlıklı pilotların görevde kalmasına izin veren bu yeni yasanın, pilot eksikliğini çözmek için gerekli ve önemli bir adım olduğu görüşünü paylaşıyor. Ultra düşük maliyetli taşıyıcıları ve küçük kargo havayollarını temsil eden National Air Carrier Association da yasa tasarısını destekliyor.
Yeni mezun pilotlar, büyük havayollarının kokpitlerine geçmeden önce, genellikle daha küçük bölgesel havayollarında işe başlayıp tecrübe kazandıkları için, bölgesel havayolları, her zaman pilot kıtlığından ilk olarak etkilenme eğiliminde.
Havayolu Pilotları Derneği ise pilotların emeklilik yaşını yükseltmeye yönelik her türlü girişime karşı olduğunu açıkladı. ALPA Başkanı Joe DePete, emeklilik yaşını değiştirmek için hiçbir neden olmadığını ve bu adımın sadece havayollarının maliyetlerini artıracağını; yolcular ve mürettebat için gereksiz riskler doğuracağını söyledi. DePete, havayollarının, pandemi sonrası süreç için, endüstrinin geri dönüşünü planlamak konusunda net bir şekilde başarısız oldukları için bu sorunların yaşandığı görüşünde. Yani DePete açıkça kral çıplak diyor.
ALPA, federal verilerin, yeni lisans alan pilotların sayısında bir artışı işaret ettiğini ve ABD havayolu endüstrisinin aslında pilot sıkıntısı yaşamadığını da savunuyor. Ancak bu iddia, endüstrideki diğer pek çok veri ile çelişiyor. Son aylarda, çok sayıda havayolu, pilot ve uçucu mürettebat eksikliği ile bazı noktalara uçuşlarını kesmek zorunda kaldı. ABD’li havayolları, yaz sezonunda planladıkları yolcu kapasitelerini %16 oranında azalttı. Bunun da yeni çalışanları işe almak ve eğitmek için gereken süreyi hesaba katacak şekilde ayarladığı açıklandı.
Geçtiğimiz günlerde Boeing tarafından hazırlanan ve havacılık sektörüne dair gelecek projeksiyonları ve tahminleri içeren bir raporda, küresel havayolu endüstrisinin önümüzdeki 20 yılda 602.000 yeni pilota ihtiyaç duyacağı bilgisi de yer alıyor. Yani bir pilot sıkıntısı var gibi.
ABD’nin 3 dev havayolu American Airlines, United Airlines ve Delta Air Lines’ı temsil eden Airlines for America kuruluşu ise önerilen mevzuat hakkında yorum yapmayı reddediyor.
ABD ULAŞTIRMA BAKANI: ‘GEREK YOK!’
İşin siyasi ayağına bakarsak, ABD Ulaştırma Bakanı Pete Buttigieg, yasa tasarısını destekleyen herhangi bir açıklamada bulunmadı. Şu an yürürlükte olan düzenlemenin, uçuş emniyeti nedeniyle yürürlükte olduğunu hatırlatarak, bu mantalitenin değiştiğini gösteren herhangi bir bilgi veya veri görmediğini söyledi.
Amerika Birleşik Devletleri pilotlar için zorunlu emeklilik yaşını yükseltse bile, ABD dışındaki yabancı ülkeler, pilotların 65 yaşın üzerinde uçmasına izin vermediğinden, bu pilotlar, uluslararası uçuşlarda görev alamayacak. Bu da havayollarını ekip planlama konusunda sıkıntıya sokabilir.
BİLİM İNSANLARI RİSKLİ GÖRÜYOR!
İşin sağlık boyutuna da bakalım. Bilim insanlarına göre, yaşlandıkça insan vücudunda meydana gelen değişimlerin uzun bir listesi var. British Medical Journal (BMJ) tarafından 2012’de yapılan bir araştırma, belirli tıbbi sorunlar için daha yüksek riskle birlikte, beynin hafıza, akıl yürütme ve anlama becerileri yani bilişsel işlevlerinin kapasitesi, 45 yaşından itibaren bozulmaya başlıyor. Yapılan incelemelerde, yaş ile birlikte hafıza, muhakeme, fonemik ve semantik akıcılık ile ilgili bilişsel puanların hızlı bir düşüş gösterdiği ortaya konuldu. Bu sebeple pilotların emeklilik yaşının artırılmasının, uçuş emniyeti üzerindeki potansiyel etkisi ciddi şekilde düşündürüyor.
HAVAYOLLARI DAHA ÇOK PİLOT İSTİYOR!
Bütün bu tartışmalar ışığında, bir yandan da ABD’li dev havayolları, daha fazla pilot çekmek ve onları daha hızlı eğitmenin yollarını arıyor. Öğrencilere burslu eğitim hizmetleri sunan havayolları arasında bulunan United, eğitimin mali yükünü hafifletmeye yardımcı olmak için yakın geçmişte bir uçuş eğitim akademisi açtı.
2022’nin başında, Delta Air Lines, pilot adaylarından dört yıllık üniversite diploması talep etmeyi bırakan havayolları arasına katıldı. Nisan ayında, bölgesel havayolu şirketi Republic Airways, ABD hükümetine, pilotların, eğitim programını tamamlamaları halinde, 1.500 saatlik gereksinimin yarısı olan 750 uçuş saati ile havayolu şirketi için uçmalarına izin vermesi için dilekçe verdi. Askeri pilotlar da 1.500 saat kuralından muaf tutuluyor.
American Airlines dahil olmak üzere çok sayıda havayolu da kısa süre önce pilotları çekmek ve elde tutmak için büyük maaş artışları duyurdu.
Pilot adayları için eğitim süreci pahalı ve uzun zaman alan bir süreç. Bir pilot adayının eğitime başlayıp, havayolunun kokpitinde uçmaya başlaması için yeterli uçuş saati biriktirmesinin en az 18 ay süreceği gerçeği, şu an personel krizi yaşayan havayolları için büyük bir sorun. Bakalım pilot kıtlığı ve emeklilik yaşının yükseltilmesi tartışmaları nasıl sonuçlanacak? Alınacak kararlar ve atılacak adımların, küresel havacılık endüstrisindeki yansımaları nasıl olacak? Hep birlikte göreceğiz…
