Çinlilerin tasarlayıp geliştirdiği yolcu uçağı C919, 28 Mayıs Pazar günü ilk yolculu uçuşunu gerçekleştirdi ve resmi olarak ticari havacılık pazarına girdi. Çin’in devlete ait şirketi COMAC tarafından üretilen uçak için ilk teslimat, geçtiğimiz Aralık ayında China Eastern Havayolları’na yapıldı. Ancak o günden bu yana uçakta yalnızca performans ölçüm amaçlı uçuşlar yapılıyordu.
COMAC, yaklaşık 15 yıllık geliştirme sürecinden sonra, C919 uçağının ilk ticari uçuşunu 28 Mayıs Pazar günü, şimdilik filosunda bu uçağı bulunduran tek havayolu olan China Eastern Havayolları tarafından yapılacağını açıklamıştı.
Tarihi uçuş, öncesi büyük bir seremoni düzenlendi. Törenin ardından, China Eastern renklerine boyalı C919, MU9191 sefer sayılı ilk yolculu uçuşu için, Şanghay Hongqiao Uluslararası Havalimanı’ndan (SHA) gökyüzüne yükseldi. 132 yolcusu bulunan uçak, yaklaşık üç saatlik uçuşun ardından Pekin Capital Havalimanı’na (PEK) teker koydu. Uçak, başkent Pekin’de, bir havacılık geleneği olan su takı ile karşılandı. Dönüş uçuşu ise MU9192 sefer sayısı ile aynı gün öğleden sonra gerçekleştirildi.
You can track the flight on @flightradar24 pic.twitter.com/NNEjSXQhKq
— FATIII Aviation (@FATIIIAviation) May 28, 2023
164 yolcu kapasiteli uçak, Çin’de sivil yolcu uçağı pazarı için şimdiye kadar üretilen en gelişmiş uçak. Bu pazarda en popüler uçaklar olan Airbus A320 ve Boeing 737 ailesi uçaklarına rakip olacak şekilde tasarlandı.
Mart 2021’de China Eastern Airlines, COMAC’tan beş C919 uçağı satın almak için resmi sipariş verdi. İlk C919’un teslimatı Aralık 2022’de gerçekleşti ve diğer dört uçağın da 2023’ün sonuna kadar havayoluna teslim edilmesi bekleniyor.
The C919, #China's self-developed large passenger #aircraft, completed its first commercial flight from Shanghai to Beijing and was greeted with a water salute after touching down at Beijing Capital International Airport, marking its official entry into the civil aviation market. pic.twitter.com/axP3naY9Fb
— Beijing Daily (@DailyBeijing) May 28, 2023
Uçağın şu ana kadar ilk ve tek teslimatı, geçtiğimiz yıl Aralık ayında yapıldı. B-919A tescilli C919, China Eastern Havayolları filosuna katıldı. Akabinde havayolu, uçakta yolcu olmadan 100 saatlik test sürecini tamamlamak için performans değerlendirme uçuşları programına başladı. Şubat ayına kadar devam eden bu uçuşların ardından C919, uzun süre yerde kaldı.
17 Mayıs’ta tekrar havalanan uçak, o zamandan bu yana neredeyse kesintisiz olarak uçuruluyor. Bu da Çinli hava yolunun testleri tamamlamaya başladığının bir göstergesi olarak yorumlanıyor.
Çinlilerin Uçağı C919 Airbus’tan Çalıntı mı?
C919, yüksek üretim hacmi kategorisinde batılı uçaklarla rekabet etme konusunda iddialı bir misyonla, 2008 yılında COMAC tarafından kamuoyuna duyuruldu.
2017 yılında ilk test uçuşunu tamamlayan C919’un üretilen altı prototipi, test uçuşlarına sürecine başladı ve Çin’in ulusal havacılık otoritesinden uçuşa elverişlilik sertifikasını 2022’de aldı. C919, şu an için Amerika Birleşik Devletleri veya Avrupa hava sahasında uçabilmesi için gerken yasal onay ve sertifikaları alabilmiş değil.
4.075 – 5.555 kilometrelik menzili ve 168 yolcuya kadar yükseltilebilen koltuk kapasitesiyle C919, tek sırada altı koltuklu kabini, motorları taşıyan alçak kanatları ve geleneksel kuyruk ile tek koridorlu bir uçağın klasik konfigürasyon özelliklerine sahip. Uçağın dış görünümü, “Çinli Airbus” olarak anılacak kadar Airbus A320’yi anımsatıyor.
Çin’de geliştirilmiş olmasına rağmen C919, çok çeşitli batılı tedarikçilerin ürünlerinden oluşuyor. Yabancı parçalar listesinde uçağa güç veren CFM Leap-1C motorları başta olmak üzere Honeywell, Rockwell, Eaton, Parker ve Michelin gibi şirketlerin çeşitli ürün ve sistemleri yer alıyor.
Öte yandan Çin hükümetinin ABD ile ilişkileri kötüleştiği için yabancı parçaların uçaktaki ağırlığı, potansiyel bir sorun haline geldi. Pekin ile Washington arasındaki artan jeopolitik gerginliğin doğrudan bir sonucu olarak, son altı yılda hiçbir Çinli havayolu Boeing’ten ticari yolcu uçağı satın almadı.
COMAC, turbofan motorlar da dahil olmak üzere bu bileşenlerin birçoğunun millileştirilmesi üzerinde çalışıyor. Ancak geliştirme çalışmaları, hedeflerin oldukça gerisinde.
C919’un Çin iç pazarında popülerlik kazanması bekleniyor. Daha önceki tahminlerde, 2030 yılına kadar, yılda 25 adet C919 üretileceği belirtiliyordu. Ancak COMAC, geçtiğimiz Ocak ayında, beş yıl içinde, yılda 150 adet uçağa ulaşmayı planladıklarını açıkladı.
Şu ana kadar 1.200’den fazla C919 satın alma konusunda niyet anlaşması imzalanmasına rağmen; resmi olarak China Eastern’dan alınan beş kesin siparişin dışında yakın zamanda HNA Grubu’ndan gelen 60 sipariş bulunuyor.
Nijerya’nın yeni ulusal havayolu Nigeria Air’in, C919 siparişi vermeye hazırlandığı da iddia ediliyor.
Çinliler Airbus ve Boeing’e Meydan Okumak İstiyor!
Çin hükümetinin, uçağın geliştirilme süreci için 72 milyar Dolar harcadığı belirtiliyor. İlk yolculu uçuşun başarıyla yapılması, Çin lideri Xi Jinping’in, ABD ile artan ticari gerilimler ışığında, ülkeyi teknolojik olarak kendi kendine yetecek noktaya ulaşma hırsının altını çiziyor. Hâlâ çok uzun vadeli bir beklenti olsa da, Çinliler, geliştirdikleri yolcu uçağı ile havacılık endüstrisinin iki devi Boeing ve Airbus’a meydan okumayı amaçlıyor.
Geçtiğimiz Ekim ayında Çin Devlet Başkanı Xi, Pekin’deki bir törende, C919 geliştirme ekibini övdüğü bir konuşmada, onları ülkenin “bel kemiği” ve “kahramanları” olarak selamladı.
Xi, “Çin yapımı uçaklarının gökyüzünde uçması ülkemizin iradesini, ulusumuzun hayalini ve halkımızın beklentilerini temsil ediyor” şeklinde özetlerken; yerli üretimdeki ilerlemelerin “Çin’in ulusal modernizasyon rüyasını gerçekleştirmesine yardımcı olacağını” sözlerine ekledi.
Şu an için, iç pazarın, C919 için fazlasıyla yeterli olduğu görüşü hakim. Yerel seyahat talebindeki artış, Çinli havayollarını bu ay uluslararası kapasiteyi beşte birden fazla artırmaya sevk etti.
Çin’deki hava trafiğinin önümüzdeki yirmi yıl içinde yıllık %5’in üzerinde büyüyeceği ve bunun küresel ortalamadan %50 daha hızlı olacağı tahmin ediliyor. Airbus’ın projeksiyonlarına göre, Çinli havayolları küresel talebin beşte birinden fazlasını temsil edecek. C919’un üretim kapasitesi arttıkça, Airbus’ın Çin satışlarında düşüş görmesi bekleniyor.
