Uçuş esnasında meydana gelen türbülanslar, en iyi ihtimalle sinir bozucu ve en kötü ihtimalle tehlikelidir. Yapılan bilimsel araştırmalara göre, iklim değişikliği nedeniyle türbülanslar daha yaygın hale gelebilir.
Geçtiğimiz hafta, Delta Havayolları’nın Minneapolis-San Jose uçuşunda şiddetli türbülans nedeniyle yedi kişi kustu. Geçen ay, Washington Dulles Havalimanı’na yapılan tüm inişlerde “uçaktaki hemen herkes” sarsıntılar nedeniyle kusma problemi yaşadı. Pilotlar bile kusmanın eşiğinde olduklarını raporladı.
Olağandışı hava koşulları ve güçlü rüzgarlar, son birkaç hafta içinde yolcuların mide problemlerinin sayısını ciddi şekilde artırdı. Durumun daha da kötüye gidebileceğinden endişe ediliyor.
TÜRBÜLANSLAR ARTACAK MI?
Geçtiğimiz yıl, Reading Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, iklim değişikliğinin ciddi boyuttaki türbülans olaylarında yüzde 149’luk bir artışa yol açabileceğini söylüyor. Çalışma, hafif türbülans oluşumunun yüzde 59, hafif ila orta düzeyde türbülansın yüzde 75, orta yüzdeki türbülansın 94 ve orta ila şiddetli arasındaki türbülansların ise yüzde 127 oranında artabileceğini ortaya koyuyor. Yolcu ve mürettebatı kabinde yerinden fırlatacak kadar güçlü türbülansların iki ila üç kat daha yaygınlaşması muhtemel.
Jeofizik Araştırma Çalışmaları içinde yayımlanan bir başka rapor ise iklim değişikliğinden ötürü, radarla öngörülebilmesi ve çıplak gözle fark edilmesi imkansız olan açık hava türbülansının (clear air turbulence) önümüzdeki 30 yıl içinde üç kat artabileceğini gösteriyor.
Yapılan son araştırmalar, East Angalia Üniversitesi’nden Manoj Joshi’nin 2013 yılında yayımladığı makaleyi destekler nitelikte. Joshi, “Gelecek için en önemli önceliğim, dünyadaki uçuş rotalarını araştırmak” diyordu. “Hava sıcaklıklarındaki değişimlerin irtifa düzeyini ve mevsimsel ilişkisini araştırmalı ve belirsizlikleri ölçmek için farklı iklim modelleri ve ısınma senaryolarını analiz etmeliyiz” diyerek ortaya net bir yol haritası koyuyordu.
TÜRBÜLANS NEDEN OLUYOR?
Küresel sıcaklıktaki ani değişimler, dünyaya hakim olan rüzgârlar (jet stream akımları) üzerinde büyük değişimler ve sağanaklara yol açarak uçuşlarımızı daha sarsıntılı hale getiriyor. İklim değişikliğinin jet akışları üzerinde yarattığı etki rüzgar makasları (wind share) olarak adlandırılıyor. Oluşan rüzgar makaslarını, rüzgarların yönü ve hızlarının ani ve güçlü şekilde değişmesi olarak özetlemek mümkün. Bu durum havada oluşan türbülansların temel nedeni.
İlgili Haber | Tüm Yönleriyle Türbülans
Dalgalı sularda harekete eden bir tekne gibi, uçaklar da sert rüzgarlarda türbülans yaşıyor. Bu sert ve istikrarsız hava akımları, bir dağ ya da insan eliyle inşa edilmiş büyük bir yapının, havayı aşağıdan yukarı doğru itmesi ile meydana gelebilir. Pilotların havada seyir halinde bir hava akışı içinden diğerine hareket ettiğinde de türbülanslar oluşabilir (pilotlar, uygun şartlar oluştuğunda, jet stream akımlarını arkalarına alarak kendilerine fayda sağlayabilir; yakıt ve zamandan tasarruf elde ederler) Ilık havanın yükselerek daha soğuk ortamlar ile temas etmeye başlaması, mevsimsel olarak hava durumlarında yaşanan değişimler de türbülansların oluşumunda önemli bir faktör.
TÜRBÜLANS UÇAK DÜŞÜRÜR MÜ?
Uçaklar üretim esnasında türbülans ve benzer etkilere karşı çok güçlü testlerden geçiriliyor. Yani havada yaşadığınız basit türbülanslardan zarar görmesi pek olası değil. Yönetmelikler, uçakların, çoğu insanın karşılaşacağından çok daha fazla türbülansa dayanacak şekilde tasarlanmasını gerektiriyor. Bu testleri başarıyla geçen uçaklar bize hizmet ediyor.
Her uçak, türbülansa farklı şekillerde tepki verir: Bir uçakta seyahat ederken, yolcular türbülansı iki faktöre bağlı olarak hisseder: Birinci faktör uçak tipidir. Her türbülans, aynı hava sahasından geçen her uçağa aynı şekilde etki etmez. Büyük bir ticari yolcu uçağındaki yolcu, küçük bir özel jet ile seyahat eden yolcuya göre daha az türbülans hisseder. Uçağın türbülansa vereceği tepkiyi belirleyen diğer faktör ise airspeed yani hava hızıdır.
İlgili Haber | Şiddetli Türbülansta Kanat Kırılır mı?
Sık seyahat eden insanlar için, önümüzdeki yıllarda seyahatlerinin daha sarsıntılı geçeceğini söylemek mümkün. Ancak uçak üreticileri de bir yandan yolcular için türbülansın etkilerini azaltabilecek teknolojiler üzerinde çalışmalarını sürdürüyor. Örneğin Amerikalı imalatçı Boeing, uçakların burun kısmına yerleştirilecek olan, böylece pilotların açık hava türbülansından kaçınmalarını sağlaması planlanan bir lazer geliştiriyor. Bu teknoloji hayata geçtiğinde, pilotlar türbülanslar ve sarsıntılarla dolu yolu öngörebilecek ve bu sayede uçuş görevlilerine kabini daha güvenli hale getirmek için yeterli zaman tanıma şansları olacak.
TÜRBÜLANSTAN KORUNMAK İÇİN NELER YAPMALIYIZ?
Türbülans, havacılık için normal bir olgudur. Yolcuların tüm seyir boyunca bunu düşünerek yolculuklarını eziyete dönüştürmemeleri gerekiyor. Ancak bütün bu çalışmalar, şunu net olarak ortaya koyuyor: Gezegenimiz daha da sıcak bir hale geliyor ve atmosferde daha güçlü kesintiler oluşacak.
Bu arada, uçuş esnasında, oturduğunuz süre boyunca, kemerlerinizin bağlı olması çok önemli bir detay. Eğer kemeriniz bağlı şekilde uçarsanız türbülans konusunda çok fazla endişelenmenize gerek yok. 2016 yılında, çoğunluğunu uçuş ekibi veya emniyet kemeri takmayan yolcuların oluşturduğu 44 kişi havada türbülans nedeniyle yaralandı.
Bir Bakışta | Kaç Kişi Havada Türbülans Nedeniyle Yaralandı?
Yıl Yolcu Mürettebat Toplam
- 2002 35 12 47
- 2003 19 26 45
- 2004 6 11 17
- 2005 9 9 18
- 2006 4 8 12
- 2007 5 20 25
- 2008 18 16 34
- 2009 80 26 107
- 2010 62 27 89
- 2011 6 23 29
- 2012 9 21 31
- 2013 9 4 13
- 2014 22 9 31
- 2015 7 14 21
- 2016 33 11 44
Kaynak: Amerikan Ulusal Havacılık Dairesi (FAA)
