Geride bıraktığımız 2017 yılının, havacılık tarihinin en güvenli yılı olmasının ardından; 2018 maalesef pek iyi başlamadı. Ülke olarak çok ucuz atlattığımız Pegasus’un Trabzon’da pistten çıkan uçağını tartıştığımız günlerde; dünya havacılığını sarsan iki olay üst üste gerçekleşti ve bu kazalarda 137 yolcu hayatını kaybetti.
Önce Rus Saratov Havayolları’na ait Antonov-148 tipi uçak Moskova’dan kalkışından kısa bir süre sonra düştü. Bu kaza, sabıkalı olan Rus havayollarının güvenilir olup olmadığı sorusunu yeniden gündeme getirdi.
Hemen ardından ise İranlı Aseman Havayolları’na air ATR-72 tipi uçak, başkent Tahran Mehrabad Havalimanı’ndan kalktıktan 50 dakika sonra radardan kayboldu. 66 yolcuya mezar olan enkaza saaatler sonra ulaşılabildi.
7 gün içinde gerçekleşen bu iki kazanın ardından, Ruslardan sonra İranlı havayollarının da güvenlik statüleri; uçakların bakımlarının sağlıklı şekilde yapılıp yapılmadığı gibi konular daha yüksek perdeden sorgulanmaya başlandı.
İran’da Havacılık Ne Kadar Güvenli?
Havacılık Güvenlik Ağı (Aviation Safety Network) verilerine göre; İranlı havayolları 1919 yılından bu yana 59 ölümlü kaza yaşadı. Bunların 31 tanesi 1989 yılından sonra gerçekleşti. Bu 31 kazanın 17’sinde bir düzineden fazla yolcu hayatını kaybetti.
Aseman Havayolları’nın yaşadığı kazadan önce, son olarak 10 Ağustos 2014’te Sepahan Havayolları’na ait An-140 tipi uçak, Tahran’dan havalandıktan birkaç dakika sonra düştü; 40 yolcu ile 8 mürettebat yaşamını yitirdi. Olay üzerine havayolu şirketi tüm filosunu yere indirdi ve operasyonlarını durdurma kararı aldı.
2011 yılında Iran Air’e ait Boeing 727 İran’ın kuzey batısında düştü ve 78 kişiye mezar oldu. 2009 yılında ise Caspian Havayolları’na ait Tupolev Tu-154 M, Cennetabad yakınlarında kuş çarpması nedeniyle düştü 168 yolcu hayatını kaybetti.
Bir Bakışta | En Çok Kaza Nerede Oldu?
İran’da Neden Çok Uçak Kazası Oluyor?
Tahran yönetimi, kısa bir süre önce düzelen ilişkiler ve kalkan ambargoların bu durumun en büyük sebebi olduğu görüşünde. Yani İran, ülkedeki kötü havacılık geçmişi ve sabıkalarından kendilerine uzun süredir dayatılan ABD yaptırımlarını sorumlu tutuyor. Yaşanan ekonomik zorlukların yaşlanan uçak filolarının bakımını zorlaştırdığını savunan İranlılar, yeni uçak satın alma kabiliyetlerinin de engellendiğini iddia ediyor.
Air Fleets’in ülkelerin bayrak taşıyıcı havayollarının filo yaşını ve bunun etkilerini gösteren raporuna göre; Iran Air’in filosundaki uçakların yaş ortalaması 21.1. Şirketin filosunda hala hizmete devam eden 38 yaşında Airbus A300 olması bu bilgiyi destekler nitelikte. Bu durum, dünyanın en eski filolarından birine sahip olan Amerikalı Delta’nın bile ortalama filo yaşının 17 olması veya Rusların milli havayolu Aeroflot’un ortalama filo yaşının 4.2 olduğu bilgileri ile birlikte dikkate alındığında çok daha fazla şey ifade ediyor.
Bir başka ilginç detay ise bugün hala operasyonlarına devam eden dünyanın en yaşlı 10 uçağından ikisinin İranlı havayollarının filolarında yer alması. Bu uçaklar Caspian Havayolları filosunda uçan 40 yaşındaki Boeing 747 ve Iran Air filosundaki Airbus A300.
Top 10 | Operasyonlarını Sürdüren En Yaşlı Uçaklar
- PK-OCG, 25/05/1970, Airfast Indonesia (Boeing 737)
- ZS-IJJ, 28/09/1972, Interair South African (Boeing 737)
- 5Y-CGV, 03/11/1975, Transafrican Air (Boeing 737)
- EP-SHB, 22/12/1977, Saha Airlines (Boeing 747)
- YV502T, 12/04/1978, Venezolana (Boeing 737)
- EP-CQA, 29/09/1978, Caspian Airlines (Boeing 747)
- XA-UHZ, 07/08/1979, EasySky Airlines (Boeing 737)
- C-GAIG, 28/09/1979, Air Inuit (Boeing 737)
- 4L-NAL, 21/03/1980, Georgian Star International (Boeing 737)
- EP-IBS, 16/04/1980, Iran Air (Airbus A300)
Kaynak: Airfleets.net
Geçtiğimiz günlerde düşen, Aseman Havayolları’nın çift motorlu ATR-72 tipi uçağı da 24 yaşındaydı. İran haber ajansı Roozarooz’un internet sitesinde yer alan habere göre, düşen uçak yedi yıllık bir bakım sürecini tamamladıktan sonra kısa bir süre önce uçmaya başlamıştı. Öte yandan yaşanan kazadan birkaç hafta önceki uçuşlarından birinde, havada teknik sorunlar yaşamıştı. Kazanın ardından, Aseman Havayolları, 1993’ten kalma 5 adet ATR-72 uçağı ile operasyonlarını sürdürüyor.
Bir Bakışta | ATR Uçakları
ATR -Aerei da Trasporto Regionale – bir kısmı Airbus’a ait, merkezi Toulouse’da bulunan Fransız-İtalyan ortaklığı uçak üreticisidir. 1981’de kurulan ve dünyanın en büyük turboprop (pervaneli) uçak imal eden şirketi olup 200’den fazla operatöre 1500’den fazla uçak sattı.
Şirketin ürettiği iki ayrı uçak modeli bulunuyor: 50 koltuk kapasiteli ATR 42 ve 70 koltuk kapasiteli ATR 72
Filosunda ATR uçakları bulunduran büyük şirketler arasında Japan Airlines, FedEx ve Silver Airways yer alıyor.
İmalatçı 2016 yılında 36 olan siparişini 2017 yılında 3 katına çıkararak 113’e yükseltti. ATR, bölgesel yolcu uçağı imal eden Kanadalı Bombardier’in en büyük rakiplerinden biri durumunda.
Eski Uçaklar Güvensiz mi?
“Eski uçak yoktur; bakımsız uçak vardır” sloganı, havacılık endüstrisinin en önemli inanışlarından biri. Periyodik bakımları düzenli şekilde yapılan uçaklar, 35-40 sene rahatlıkla kullanılabiliyor. Geçtiğimiz günlerde British Airways 28 yaşındaki Boeing 747’yi Londra’dan Miami’ye uçurdu ve uçak hiçbir tehlike yaşamadan operasyonu gerçekleştirdi.
Geçen haftalarda Saratov Havayolları’nın yaptığı kazanın ardından, “aviacannibalism” anlayışı ile ayakta durmayı başaran havacılık kültürü şimşekleri üzerine çekti. Aviacannibalism; artık üretimi devam etmeyen uçaklar için yedek parça ve servis sıkıntısı yaşanmasını önlemek için; bazı aktif uçakların parçalanmasıdır. İran da, 30 yıllık uçaklar için parça bulma mücadelesi verdiği için bu sistemi yürütüyor. Bu açıdan durum biraz tehlikeli bir hal alıyor.
Kısa süre önce Avrupa Birliği, aldığı karar ile İran Air’e ait tüm Fokker F100 ve Boeing 747 uçaklarının, Avrupa hava sahası üzerinde uçmasını yasakladı. AB tarafından kara listeye alınan ve hava sahası üzerinde uçuş yasağı bulunan tüm havayollarının listesine şu link üzerinden ulaşabilirsiniz.
İlgili Haber | Eski Uçaklar Tehlikeli mi?
Aseman Havayolları’na Yakından Bakalım
Uçaklarının birçoğunun Avrupa hava sahası üzerinde uçması yasak olan Iran Air, nispeten daha modern ve yasaklı olmayan Airbus A330 uçaklarını kullanarak Londra ile Tahran arasında doğrudan uçuş gerçekleştiriyor.
İran sivil emeklilik fonunun ortakları arasında yer aldığı yarı özel bir şirket olan Aseman Havayolları ise AB tarafından kara listede yer alıyor. Yani hiç bir uçağı Avrupa hava sahasına giremiyor. 26 uçaklık filosu ile İran’ın en büyük üçüncü havayolu konumundaki Aseman, Orta Doğu ve Orta Asya destinasyonlarına operasyon yapıyor.
Aseman Havayolları’nın bundan önceki son ölümcül kazası, Fokker F28’lerden biriyle İsfahan’dan Tahran’a giderken havada aniden güç kaybı yaşanmasına bağlı olarak gerçekleşti. 1994 yılında meydana gelen olayda 66 yolcu hayatını kaybetti..
Ancak, havayolu, 30 tane yeni 737MAX uçağı satın almak için geçen yılın haziran ayında Boeing ile anlaşma imzalayarak filosunu güncelleme süreci için düğmeye basmıştı.
İran Havacılık Endüstrisi Modernize mi Oluyor?
İranlı havayolu şirketleri, şu anda milyarlarca Dolar tutarında yeni uçak satın almak için Airbus ve Boeing ile görüşmelerini sürdürüyor. 2016 yılında Iran Air, Boeing ile 30 adet 777 ve 50 adet 737 MAX satışı için sözleşme imzalarken, şirket aynı yıl Airbus ile aralarında A320, A330 ve A350 uçakları da olan 100 uçaklık paket için fiyat konusunda anlaştı.
Airtour Airlines ve Zagros Airlines dahil olmak üzere diğer İran havayolları da Airbus ile görüşmelerini sürdürüyor.
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü tarafından 2010 yılında yapılan İran havacılık endüstrisinin değerlendirmesine göre, İran, uçuşa elverişlilik ve kaza araştırması da dahil olmak üzere birçok kategoride küresel ortalamanın üzerinde performans sergiledi. Bu da gelişmelerin olumlu yönde seyrettiği ve ülkede havacılık endüstrisinin bir modernizasyon sürecinde olduğu hakkında önemli bir fikir veriyor.
