2019’un yaz aylarında ünlü İngiliz top model Naomi Campbell, YouTube kanalındaki videolardan birinde, uçuşlarında uyguladığı ritüelleri anlatmıştı. Tek kullanımlık eldivenler giymeyi, uçaktaki tüm yüzeyleri antibakteriyel mendillerle silmeyi ve uçuş boyunca maske takmayı içeren önerileri o gün için izleyenler tarafından gereksiz ve abartılı bulunmuş olsa da videonun üzerinden 1 yıl bile geçmeden tüm dünyada bu ritüellerin hepsinin uçuşlarımızın standart bir parçası haline gelmesi, Naomi Campbell’ın havacılığın Nostradamus’u olduğuna dair yorumların yapılmasına neden oldu.
Tüm dünyayı etkisi altına alan ölümcül bir salgının gölgesinde geçen 2020, insanlık tarihi için unutulmayacak yıllar arasında yer alabilmek için payına düşeni fazlasıyla yaptı. Bugünlerde hepimizin ortak duygusu, bir daha arkamıza bile bakmadan 2020’yi hayatımızdan uzaklaştırmak.
2020 yılı havacılık için de hiç kolay bir yıl olmadı. 2020’ye damga vuran pandeminin en fazla etkilediği sektörlerin başında havacılık yer aldı. Çünkü insanlar aylar boyunca evlerine kapanmak zorunda kaldı. On binlerce uçak, aylar boyunca havalimanlarında yerde bekledi ve ortaya yürek burkan görüntüler çıktı. Çok sayıda uçak modeli, beklenenden daha erken emekliye ayrılmak zorunda kaldı. Tüm havayolları iflasın pençesinde ayakta kalma mücadelesi verirken, bu savaşı kaybedenler oldu. Havacılık sektöründen hayatını kazanan on binlerce insan işini kaybetti. Bir o kadar insan da bugünlerde aynı endişeyi yaşamaya devam ediyor. Seyahat kısıtlamaları, ülkelerin sınırlarını kapatması, karantina uygulamaları, uçak yolcularına test ve aşı tartışmalarının gölgesinde, havacılık endüstrisi için 2020, tarihin en büyük zararlarının yaşandığı; köklü değişimlerin yaşandığı ama açık ara en kötü yıl olarak yerini aldı.
Pek hatırlamak istemeyeceğimiz bir yıl olsa da pandemi gibi güçlü bir gerçeğin yanında basit birer detay gibi kalsa da yıl boyunca havacılık sektöründe meydana gelen bazı önemli olayların bir listesini çıkarıp, tarihe ve arşivimize not düşmemek olmaz elbet.
OCAK 2020
- 8 Ocak’ta, İran’ın başkenti Tahran’da trajik bir uçak kazası yaşandı. Kiev’e gitmek üzere kalkışını gerçekleştiren Ukrayna Havayolları’na ait Boeing 737-800, İran Devrim Muhafızları tarafından yanlışlıkla füzeyle vurularak düşürüldü. 167 yolcu ve 9 mürettebatın tamamı yaşamını yitirdi.
- 23 Ocak’ta Çin’in Wuhan Havalimanı, COVID-19 salgını nedeniyle gidiş-dönüş tüm hava trafiğine kapatıldı.
- 25 Ocak’ta Boeing’in en yeni geniş gövde uçağı 777X, ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
- 26 Ocak’ta İranlı Caspian Havayolları’na ait MD-83 otobanın ortasına indi.
- 2019’da MAX krizi ile sarsılan Boeing, 29 Ocak 2020’de bir önceki yıla ait finansal rakamlarını açıkladı. ABD’li imalatçı 1997’den beri ilk kez yılı zararla kapatmıştı. Ancak o sırada 2020’de başımıza geleceklerden onlar da habersizdi.
ŞUBAT 2020
- Şubat ayının 5’inde İzmir’den gelen Pegasus’a ait Boeing 737-800, İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’na inişin ardından pistten çıktı. 3 kişi hayatını kaybetti. 180 kişi yaralandı.
- 12 Şubat’ta Kanadalı imalatçı Bombardier, A220 programındaki payını 591 milyon dolara Airbus’a satarak ticari havacılık endüstrisinden tamamen çıktı. Bu satış belki de yılın en doğru hamlesi oldu.
MART 2020
- Mart ayında Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi ilan edilmesiyle, her şey tepetaklak oldu. Sektörde aylar sürecek bir fetret devri başladı.
- 5 Mart’ta İngiltere merkezli, Avrupa’nın en büyük bölgesel havayolu Flybe, operasyonlarını durdurma kararı aldı. Sonra da iflas etti. Pandeminin ilk kurbanı oldu.
- 11 Mart’ta ABD Başkanı Trump, COVID-19 nedeniyle AB ülkelerinden ABD’ye 30 gün süreli seyahat yasaklarının başladığını duyurdu. Bu yasak elbette 30 gün ile sınırlı kalmadı. Çok sayıda başka ülke, sonraki günlerde benzer yasakları uygulamaya başladı.
- 17 Mart’ta Trans States Havayolları, koronavirüs krizi nedeniyle 1 Nisan’da operasyonları durduracağını duyurdu.
- 18 Mart’ta COVID-19’a bağlı seyahat kısıtlamaları nedeniyle Eurocontrol hava sahasındaki ortalama günlük uçuş sayısı bir önceki yılın yarısının altına düştü.
- 19 Mart’ta ABD’li bir başka bölgesel havayolu Compass Airlines, şirketin 7 Nisan’da tamamen kapatılacağını açıkladı.
- Bu esnada Japon Mitsubishi’nin bölgesel uçağı SpaceJet M90 ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
NİSAN 2020
- Nisan ayının 15’inde COVID-19 salgınının havacılık üzerindeki etkisi nedeniyle seyahat talebindeki düşüş zirve yaptı. Dünya çapında 22.000 ticari yolcu uçağının 3’te 2’sinden fazlası yere indirildi. Sadece 7.635’i aktif çalışır durumda bırakıldı. Kuzey Amerika’daki uçakların yüzde 45’i; Asya’daki uçakların yüzde 49’u; Avrupa’daki uçakların yüzde 15’inden daha azı aktif göreve devam edebildi. Küresel olarak dar gövdeli uçakların yüzde 37’si; geniş gövdeli uçakların yüzde 27’si uçuşlardan çekildi.
- 17 Nisan’da Kazakistan Hükümeti, 2019’un son günlerinde yaşanan Bek Air kazasındaki güvenlik ihlalleri nedeniyle, havayolunun faaliyetlerini tamamen durdurdu. Fokker 100 uçağının da tüm uçuşa elverişlilik sertifikalarını iptal etti.
- 25 Nisan’da Boeing ve Embraer arasında kurulması planlanan ortak girişim projesi rafa kaldırıldı. Hem Airbus hem de Boeing pandemi nedeniyle üretimlerini geçici süreyle durdurdu.
MAYIS 2020
- 4 Mayıs’ta pandemi nedeniyle yardım malzemeleri taşıyan East African Ekspres Havayolları’na ait Embraer EMB 120, Somali’nin Berdale şehrine yaklaşma sırasında düştü. 2 mürettebat ve 4 yardım görevlisi yaşamını yitirdi. Uçağın, barış gücü yetkisi dışında faaliyet gösteren Etiyopya Ulusal Savunma Kuvvetleri’ne bağlı kara birlikleri tarafından yanlışlıkla vurulduğu ortaya çıktı.
- 22 Mayıs’ta Pakistan Havayolları’na ait Airbus A320, Karaçi’ye inişi sırasında yerleşim merkezine düştü. Kazada toplam 99 kişi yaşamını yitirdi. Ülkedeki tüm pilotları ilgilendiren sahte lisans skandalı ortaya çıktı.
- Güney Amerika’nın en büyük iki havayolu şirketi Şilili LATAM ve Kolombiyalı Avianca, ABD’de Chapter 11 iflas koruma başvurusunda bulundu.
HAZİRAN-TEMMUZ-AĞUSTOS 2020
- Haziran ayında EASA, ilk tamamen elektrikli uçak Pipistrel Velis Electro’ya sertifikasını verdi.
- Dünyanın en büyük yolcu uçağı A380’in sonuncusunun parçalarının üretimi tamamlandı ve son montaj hattına ulaştırılmak üzere yola çıktı.
- Temmuz ayında, British Airways, Boeing 747’lerin tamamının emekli olacağını duyurdu. Qantas, son Boeing 747’yi emekliye ayırdı.
- 7 Ağustos’ta, Dubai’de pandemi nedeniyle mahsur kalan Hint vatandaşlarını getirmek için tahliye operasyonu yapan Air India Express’e ait Boeing 737, Calicut Havalimanı’na inişin ardından pistten çıktı. 2 pilot ve 18 yolcu yaşamını yitirdi.
EYLÜL-EKİM-KASIM 2020
- Eylül ayında Airbus, hidrojenle çalışan üç uçak konseptini açıkladı
- 5 Ekim’de AirAsia Japan, uçuşlarını tamamen durdurma kararı aldı.
- 8 Ekim’de filosundaki 31 adet uçak ile Boeing 747’nin en büyük operatörü olan British Airways’in son 2 uçağı da son uçuşlarını yaptı. Uçakların emeklilik süreci planlanandan 4 yıl önde tamamlandı.
- 31 Ekim’de yılan hikayesine dönen Berlin Brandenburg Havalimanı yaklaşık 9 yıl gecikme ile kapılarını açtı. Mitsubishi, SpaceJet projesini rafa kaldırdı.
- 18 Kasım’da FAA, Boeing 737 MAX’ın 20 aydır devam eden uçuş yasağını kaldırarak, gökyüzüne geri dönebilmesi için onay verdi.
ARALIK 2020
- 7 Aralık’ta Sesten hızlı uçan ilk insan, ABD’li test pilotu, Chuck Yeager, 97 yaşında hayatını kaybetti.
- 9 Aralık’ta Brezilyalı GOL Havayolları, Boeing 737 MAX ile ilk ticari uçuşu gerçekleştirdi.
- 27 Aralıkta, 1994’te kurulan Karadağ devletine ait olan Montenegro Airlines son uçuşunu yaptı.
2020’NİN EN FARKLI ÖYKÜLERİ
Bu klasik kronolojik akışı anlattıktan sonra yıl içinde kasvetli ve karanlık gündemin içinde biraz yüzümüzü güldüren, farklı bir gözle inceleyebileceğimiz olaylar da yaşandı.
- Nisan ayında, ABD’nin Alaska Eyaleti’nde bulunan mütevazı Anchorage Havalimanı, içinde bir şelale bulunduran son 8 yıldır dünyanın en iyisi seçilen Singapur Changi veya 8 pisti bulunan Chicago O’Hare gibi devleri geride bırakıp kısa bir süre için dünyanın en yoğun havaalanı haline geldi. Çünkü küresel yolcu trafiği pandemi nedeniyle neredeyse sıfıra inmişti. Anchorage’ın uzmanlık alanı olan kargo trafiğindeki artışa katkıda bulunan tıbbi malzemeler ve diğer ürünlerin yoğun mobilitesi kısa bir süreliğine de olsa bu küçük meydanı dünyanın en yoğun havalimanı haline getirdi.
- Pandemi nedeniyle yolcularını uçuramayan havayolları, çareyi hiçbir yere yapılan uçuşlarda buldu. Dünyanın dört bir yanında pek çok havayolu, basınçlı bir tüpte saatlerini geçirmeye alışkın yolcularını başlangıç ve bitiş noktası aynı olan birkaç saatlik uçuşlarda ağırladı. Bu seferlere ilgi o kadar yoğundu ki biletler genelde yarım saat içinde tükendi. Yerde bekleyen A380’de akşam yemeği hizmeti vermeye başlayan Singapur Havayolları ve gökyüzünde çöpçatanlık hizmeti sunmaya başlayan EVA Air ise hiçbir yere yapılan uçuşlar fikrini daha da çekici hale getirdi.
- Benim de deneyimleyen ilk Türk olarak kayıtlara geçtiğim, Singapur-New York arasındaki dünyanın en uzun uçuşu 2020’de biraz daha uzadı. Daha önce Singapur’dan kalkan A350 ULR, New Jersey’de bulunan Newark Havalimanı’na iniyordu. Artık uçuşun bir bacağı New York JFK Havalimanı olarak değiştirildi. Bu nedenle dünyanın en uzun uçuşunun menzili 2,5 mil yani yaklaşık 4 kilometre daha uzadı.
- Pandemi nedeniyle havayolları taşıyacak yolcu bulamayınca, koltukların üzerine kargo paketlerini koyup, yolcu uçakları ile kargo taşıma yarışına girdi.
- 2020’de pilotsuz yolcu uçaklarına bir adım daha yaklaştık. Airbus A350-1000 uçakları pilotların hiç müdahalesi olmadan dört buçuk saatlik test süresinde sekiz otomatik kalkış ve iniş gerçekleştirdi.
- Motor üreticisi magniX ve havacılık şirketi AeroTEC işbirliği ürünü olan, Dünyanın en büyük tamamen elektrikli uçağı ECaravan, Mayıs ayında ilk uçuşunu gerçekleştirerek tamamen elektrikli uçak teknolojisinde bir dönüm noktası oldu. Dokuz yolcu kapasiteli eCaravan, Washington’daki Moses Gölü üzerinde 30 dakikalık bir gezintiye çıktı. Eylül ayında Airbus, sıfır emisyonlu üçlü konsept uçakları ZEROe’yi tanıttı. Avrupalı üretici, 2035 yılına kadar pazara sıfır emisyonlu bir yolcu uçağı getirmeyi planladığını duyurdu.
- Airbus’ın uçak taşıyan uçağı Beluga’nın yeni nesil versiyonu gülen suratlı boyamasıyla Beluga XL, Ocak ayında tam zamanlı hizmete başladı.
- İlk olarak üç yıl önce Güney Kaliforniya’da görülen gizemli mermi şeklindeki bir uçağın, jet hızlarında uçmayı vaat eden, ancak sekiz kat daha düşük yakıt tüketimine sahip altı kişilik özel jet Celera 500L olduğu ortaya çıktı.
- Bir başka fütüristik tasarım Flying-V’nin küçük ölçekli bir modeli de ilk kez bu yıl içinde uçuruldu.
- Rusların 380 tonluk gizemli uçağı Hazar Denizi Canavarı, 30 yıllık kış uykusundan uyandırılıp Rusya kıyılarından antik Derbent şehrine nakledildi.
- British Airways, Şubat ayında New York’tan Londra’ya yaptığı uçuşta en hızlı ses altı uçuş rekorunu kırarak saatte 1,287 km’nin üzerinde hıza ulaştı.
- Eylül ayında, ABD Hava Kuvvetleri’nin geliştirme çalışmalarının sürdürüldüğü süpersonik bir Air Force One uçağının prototipi ile ilgili 2025’ten önce bir gelişme olabileceği bilgisi duyuruldu.
- California’da yeni kurulan Exosonic şirketi 1.8 Mach hıza ulaşabilen bir uçak üzerinde çalıştığını açıklarken; Atlanta merkezli Hermeus Corporation, yolcuları New York’tan Londra’ya 90 dakika içinde ulaştırmayı vaat eden hipersonik 20 koltuklu araç üzerinde çalıştığını duyurdu.
- Süpersonik havacılık alanında çalışmaları en ileri seviyede olan Denver merkezli bir start-up olan Boom, piyasaya sürmeye hazırlandığı süpersonik uçağı Overture’un prototipi olan XB1’i Ekim ayında tanıttı.
- Alman havayolu Eurowings, 1 ay ara verdiği seferlerin ardından Düsseldorf’tan İtalya’nın Sardunya Adası’na uçmak üzere kalkışını yaptı, iniş için izin isteyen pilotlar, kuleden havalimanının hala kapalı olduğu ve pandemiden sonra hiç açılmadığı bilgisini verdi. Uçak Düsseldorf’a geri dönmek zorunda kaldı.
- Lufthansa’nın altı adet Boeing 747’si yaz aylarında park halinde beklemek için Hollanda’nın Twewnte havaalanına uçtu. Ancak daha sonra bir güvenlik sertifikası sorunu nedeniyle uçaklar Cadılar Bayramı’na kadar burada mahsur kaldı. Bu esnada daha büyük uçakların bile Twente Havaalanına inmesine izin verildi, ancak havaalanından kalkışlara izin çıkmadı.
2021 UMUT YILI OLUR MU?
2020’yi büyük umutlarla karşıladık. Ama yaşadığımız şey, bir uçağa binip çeşitli aksaklıklar nedeniyle kendimizi gitmek istediğimiz yerde değil bambaşka bir havalimanında bulmak gibiydi adeta. Üstelik hiç birimiz yolculuğun bu kadar türbülanslı geçeceğini ve gitmeyi umduğumuz yerden bu kadar uzağa ineceğimizi tahmin bile edemezdik. Ancak yolculuk elbette bitmiyor. Belki biraz daha türbülans ile karşılaşabiliriz ancak ufukta çok net bir gökyüzü bizi bekliyor. Hepinize mutlu yıllar…
