Uçak imalatçılarının, ürettikleri uçakları müşterilerine teslim etmek ve hizmete başlamalarını sağlamak için, öncesinde birçok testten geçip güvenirliliğini ispatlaması gerekir. Bu yoğun testler, havayolu ulaşımının, en güvenli ulaşım metodlarından biri olması sonucunu ortaya çıkarır. Gelin hep birlikte uçakların geçtiği zorlu testlere yakından bakalım.
İLK UÇUŞ ÖNCESİ ANA TESTLER
Yolcu ve yük taşımaya başlamadan önce her uçak, kapsamlı test programlarından ve sertifikasyon süreçlerinden geçer. Uçakların geçmesi gereken testler, yapısal statik testler ve uçuş test setlerini içeren ayrı kategorilere ayrılabilir.
Yapısal Değerlendirme Testleri
- Uçuş testi kurulum kalibrasyon testi
- Kanat esneklik testi
- Kanatçıkları ve maksimum kanat bükme sırasında çalışan spoiler dayanım testi
- Gövde basınç testi
- Yorulma testlerini ve uçuş döngüleri simülasyonunu içerir.
Uçağın Genel Kullanım Testleri
- Genel işleme kalite testi
- Operasyonel performans analizi testi
- Havaalanı gürültü emisyonu ve normal mod testinde sistem çalışması testi
- Arıza senaryoları testi
- Aşırı koşul testlerini içerir.
Uçaklar ayrıca özel hava şartlarında da çeşitli performans testlerinden de geçirilir. Aşırı sıcaktan, aşırı soğuğa kadar değişen sıcaklık dalgalanmalarına, uçağın dayanıp dayanamayacağını kontrol etmek için genellikle Kuzey Kanada ile Basra Körfezi arasındaki uçuşlarda bu testler gerçekleştirilir.
Diğer testler arasında
- Su alma denemeleri
- Yıldırım çarpması simülasyonları
- Düşük hızda kalkış testleri
- Acil kalkış ve iniş testleri bulunur.
Tüm testleri geçtikten sonra uçak sertifikalandırılır ve hizmete hazır hale gelir.
Kanat Esneklik Testi
Basınç uygulandığında, birçok modern yolcu uçağı kanadı esnek yapısı nedeniyle bükülebilir ve ardından ilk pozisyonuna geri dönebilir. Test sırasında bu teknik yeteneği kontrol etmek için kanatlar, sarsıntılı bir ortamda gerçekleşebilecek uçuş şartlarına dayanabildiklerinden emin olmak için yaklaşık 90 derece bükülür. Kanat tertibatı çelik bir yatağa monte edilir ve düzinelerce dinamometrik bağ ve hidrolik sistem ile test süreci başlatılır. Kanadın maksimum bükülme testinde, uçağın seyir esnasında maruz kalacağı en kötü koşullardan 1,5 kat daha yük uygulanır. Kanat ve gövdeye istenen yükü simüle edebilmek için kurulan hidrolik sistemlerin yanı sıra, kum torbaları da kullanılır. Olası kırılma noktalarını belirlemek için, uçağın etrafında kafes benzeri bir yapı oluşturulur. Yorulma kontrolleri, kanatların normal koşullar altında nasıl çalıştığını gösterir ve statik test, bir kanadın kırılmadan önce ne kadar bükülebileceğini analiz eder.
Kuş Çarpması Testi
Uluslararası Kuş Çarpma Komitesi’ne göre, yaklaşık bir milyar uçuş saatinde, kuş çarpması kaynaklı bir ölümlü kaza yaşanıyor. Bununla birlikte, küçük kuşlar, motorların durmasına ve patlamasına ve diğer hasarlara neden olarak, yılda ortalama 1,2 milyar Dolar’a mal oluyor. Normal bir uçuş sırasında, uçaklar, havada bir veya birden çok kuşla çarpışabilir. Bu tarz durumlarda kokpit ön camlarının bu tür koşullara dayanabilmesini ve motorun çalışmaya devam etmesini sağlamak çok önemli hale gelir. Bu sebepler doğrultusunda kuş çarpması testleri de uçaklara uygulanan testler arasındadır. Test sırasında, yüksek hızlı bir “tavuk tabancası” uçakların canlı kuşlara nasıl tepki vereceğini simüle etmek için toplanan ölü tavukları motora ve ön cama fırlatarak gerekli testleri gerçekleştirir.
Su Giriş Testi
Uçaklar operasyonal kullanımları doğrultusunda, kalkış ve inişlerini bazen şiddetli yağmur altında gerçekleştirebilir. Su girişi testi sırasında uçaklar, motora büyük miktarlarda su girmediğinden emin olmak için özel olarak tasarlanmış sulu yüzeyden geçirilirler.
Sıcaklık ve İrtifa Testi
Uçakların çalışma performanslarının normal olup olmadığını kontrol etmek için, uçaklar aşırı sıcak – soğuk iklimlerde veya çok yüksek – alçak irtifalarda çeşitli testlere tabii tutulur.
Minimum Hız Kontrol Testleri
Pilotlar için en muhteşem ve en zor olan testler olarak kabul edilir. Velocity minimum unstick (VMU) uçağın yerden güvenli bir şekilde havalanabileceği, kalkışa devam edebileceği ve kontrol edilebilir durumda kalabileceği hız değeridir. Bu sebeple bu testler pilotlara uçak hakkında bilgi vermek için hazırlanan logbooklarda çok önemli yer teşkil eder.
İlgili Haber | Uçak Motorları Havada Nasıl Test Ediliyor?
Uçuş öncesi brieflerde kaptanlar bu değerleri baz alarak kalkış hızını belirler. Bu testin uygulanmasından önce mürettebat ek talimatlardan geçer. Kalkış sırasında uçak hız kazanırken pilot, uçağın kuyruğunu piste doğru bastırır ve kalkış için gereken minimum hızı belirlemek için uçağın burnunu 10 ° kadar dikkatlice gökyüzüne kaldırır. Kalkış esnasında hız belirlenir belirlenmez bu değerler not alınarak kontrol komutlarına girilir.
Fren Testi
İniş takımlarının ve frenlerin kontrolü ve testleri, iniş sırasında uçağın çok yüksek seviyelerde kuvvet ve darbelere maruz kalması nedeniyle, güvenlik açısından kritik önem taşır.
Fren testlerinde, uçak maksimum ağırlığında yüklenir ve aşınmış fren balataları ile özel olarak donatılır. Ardından uçak, frene basılmadan önce pistteki kalkış hızına getirilir. Tekerlekler yüksek ısı nedeniyle alev alır ve acil durum ekipleri yangının uçağın gövdesine yayılıp yayılmadığını görmek için beş dakika bekler ve gerekli notları alır.
Ek bilgi: Otomobillerin aksine sivil havacılık sektöründe çarpışma testleri yapılmamaktadır. Bir yolcu uçağının tek sertifika çarpışma testi, Aralık 1984’te Federal Havacılık Dairesi FAA tarafından görevlendirilen Edwards Hava Kuvvetleri Üssü’nde gerçekleştirildi. Ancak bu durumda sertifika konusu uçak değil, tanklarındaki yakıttı.
Çalıştırma Testleri
Uçak, regülatörlerden yeşil ışık alıp ticari uçuş hizmetine başladıktan sonra bile, uçağın kendisi ve motorları düzenli kontrol ve bakımlardan geçmeye devam eder. Teknisyenler, düzenli aralıklarla uçağın motorunu parçalara ayırır, temizler ve inceler. Aşınmış parçaları değiştirilir, diğer tüm kontrolleri yapılır, test edilir ve motor uçağa tekrar takılır. Bunun yanı sıra, her uçuştan önce, kaptan pilot veya yardımcı pilot, uçaktaki sensörler, pilot tüpleri, yapısal bileşenler, kablolar ve motorlar gibi uçağın açıktaki kritik parçalarının görsel incelemesini gerçekleştirir. Uçuş öncesi uçağın etrafında turlanarak gerçekleştirilen bu ön kontrol ayrıca, yangın dedektörleri, hava durumu radarı ve uyarı ışıkları gibi uçaktaki çeşitli sistemlere ait bazı yer testlerini de içerir.
Berkcan Mertoğlu
