17 Aralık 1903’te Wright Kardeşler’in yaptığı ilk uçuştan bu yana havacılık hem gelişiyor hem de giderek daha güvenli hale geliyor. Uçak teknolojisi ve operasyonel uçuş emniyeti konularında devam eden sürekli iyileştirmeler sayesinde, günümüzde uçak kazalarının yaşanma ihtimali, birkaç milyonda bire düşmül durumda. Her gün dünyanın dört bir yanında on binlerce uçuş gerçekleştiği düşünülürse, uçak kazası haberi almadığımız her saniye, istatistiki olarak havacılık daha güvenli hale geliyor diyebiliriz.
118 yıllık modern havacılık tarihinde, çok sayıda uçak modeli sahneye çıktı. Tamamı, insanları ve yükleri bir noktadan başka bir noktaya güvenle taşımak misyonu ile hizmete giren bu uçaklar arasında bazıları, görevlerini sorunsuz şekilde, tek bir kazaya bile karışmadan tamamlamayı başardı. Böylece havacılık tarihinin en güvenli uçakları listesinde yerini aldı.
Gelin bugün operasyonel ömürlerini tek bir gövde kaybı bile yaşamadan tamamlayabilen uçakları mercek altına alalım…
Boeing tarafından hazırlanan bu tablo, 1959’dan sonra hizmete başlayan ticari uçak modellerinin milyon uçuş başına, gövde kaybı yaşadığı yani kullanılamaz hale geldiği olay sayısı ile bu olaylarda yaşanan can kayıplarını gösteriyor. Biz, tablonun en alt kısmında, karşılarında sıfır yazan uçak modellerine odaklanacağız.
Airbus A340
25 Ekim 1991’de ilk uçuşunu yapan Airbus A340, 1993 ile 2011 yılları arasında 4 ayrı modelde toplam 377 adet üretildi. 4 motorlu A340 ailesinin aktif olarak uçmaya devam eden üye sayısı özellikle pandemi etkisiyle iyice azaldı. Ancak A340’lar havacılığın en güvenli uçakları arasında yerini çoktan aldı. Hizmet ömürleri boyunca hiç ölümlü kazaya karışmayan A340’lardan sadece 2’si gövde kaybına sebep olan bir olaya karıştı.
Boeing 717
İlk uçuşunu 9 Şubat 1998’de yapan ve 12 Ekim 1999’da AirTran Airways filosunda hizmete başlayan Boeing 717, 1998-2006 yılları arasında 156 adet üretildi. Şu an aktif uçuşlara devam eden 717’lerin büyük çoğunluğu ABD’li Delta filosunda yer alıyor. 717’ler bugüne kadar sıfır kaza istatistiğine sahip olmayı başardı. Yerde çarpışma, burun iniş takımının açılmaması nedeniyle acil iniş ve bir uçak kaçırma girişimi dahil olmak üzere beş kaza ve olaya karışan 717’lerin bu olaylarında gövde kaybı ve can kaybı yaşanmadı.
Bombardier CRJ
Kanadalı imalatçı Bombardier’in bölgesel jet ailesi CRJ modellerinin ilk uçuşu 10 Mayıs 1991’te gerçekleştirildi. 19 Ekim 1992’de Lufthansa CityLine filosunda hizmete başlayan uçaklardan, 1991-2020 yılları arasında tam 1945 adet üretildi. Son teslimatını CRJ-900 modeli ile 28 Şubat 2021’de SkyWest Havayolları’na yapan Bombardier, ticari yolcu uçağı birimini tamamen kapattı. Kanadalı imalatçının 700, 900 ve 1000 olmak üzere 3 ayrı versiyonu bulunan CRJ modelleri, bugüne kadar hiç kaza yaşamadı…
Airbus A380
Dünya’nın en büyük yolcu uçağı Airbus A380, 27 Nisan 2005’te ilk uçuşunu yaptı ve 25 Ekim 2007’de hizmete başladı. Avrupalı imalatçının büyük umutlar beslediği Jumbo jet beklentileri karşılayamadı ve planlanandan çok daha erken üretimi durduruldu. 260 civarında sipariş alabilen A380’in üretilen ilk modellerinin bazıları sahipleri tarafından yedek parça olarak kullanılmak üzere çoktan parçalandı. Ancak ticari olan ve bekleneni veremeyen bir ürün olsa da A380, uçuş emniyeti konusunda bugüne kadar hiç sorun yaşamadı. Tek bir kazaya bile karışmayan uçaklar arasındaki yerini aldı.
Boeing 787
Teslim edilen 1.000’in üzerinde uçak ve sıfır gövde kaybı ile Boeing 787 Dreamliner, etkileyici bir güvenlik siciline sahip. İlk uçuşunu 15 Aralık 2009’da yapan ve 26 Ekim 2011’de Japon ANA Havayolları filosunda hizmete giren 787 Dreamliner uçaklarının başarısı, piyasaya çıktığı dönemde mevcut tüm modern teknolojilerden yararlanılarak ortaya çıkarılan temiz bir tasarım olması ile ilişkilendiriliyor. Başlangıçta, yakıt sızıntıları, batarya yangınları ve motor arızaları dahil olmak üzere birçok problem ile gündeme gelen 787 uçaklarında bugüne kadar kayda değer 5 olay yaşandı. Ancak, bunların hiçbiri uçağın kullanılamaz hale gelmesine ya da yolcuların hayatını kaybetmesine neden olmadı.
Boeing 747-8
Gökyüzünün kraliçesi 747’nin en yeni nesil versiyonu olan 747-8, ilk uçuşunu 8 Mart 2010’da yaptı. 12 Ekim 2011’de Cargolux filosunda hizmete başladı. 2008’den bu yana üretimi hala devam eden 747-8, toplamda 144 adet üretildi. Teslim edilmeyi bekleyen 12 siparişin de müşterilerine verilmesinin ardından uçağın üretiminin tamamlanması bekleniyor. Tıpkı A380 gibi ticari açıdan bekleneni veremeyen uçaklar kategorisinde gösterilen, kargo dışında VIP yolcu uçağı olarak kullanımı da bulunan 747-8’in de hiç kazaya karışmayan çok temiz ve emniyetli bir geçmişi var.
Airbus A350
Airbus’ın yeni nesil geniş gövde uçağı A350, 14 Haziran 2013’teki ilk uçuşunun ardından 15 Ocak 2015’te Qatar Airways filosunda hizmete başladı. Bugüne kadar 39 operatöre toplam 425 adet teslim edilen uçak, uçuş emniyeti konusunda mükemmel bir sicile sahip.
Bombardier C Series / Airbus A220
Kanadalı Bombardier’in C Series ismiyle piyasaya sürdüğü bölgesel uçak programı, 2018’de Airbus tarafından satın alındı ve uçaklar Airbus A220 olarak yeniden adlandırıldı. Özellikle kendi segmentinde neredeyse rakipsiz olması nedeniyle ciddi ilgi gören uçaklar için şu ana kadar 159 teslimat yapıldı. Bu uçaklar gökyüzünde sorunsuz bir şekilde varlığını sürdürüyor. Ticari olarak sağladığı faydanın üzerine uçuş emniyetindeki başarısı da eklendiğinde sayılarının giderek artacağına kesin gözüyle bakılıyor.
Airbus A320neo
Airbus’ın dar gövde uçak ailesi olan A320’nin yeni nesil teknolojiler ve motorlarla donattığı ikinci nesli olan A320neo ailesi uçakları, özellikle 737 MAX kazalarının ardından tek koridorlu uçak pazarını adeta ele geçirdi. A319-A320 ve A321 neo olmak üzere 3 ayrı modelde 1700’ün üzerinde teslimat yapılan uçak ailesinin hiçbir üyesi, şu ana kadar ölümlü bir kazaya veya gövde kaybı yaşanan bir olaya karışmadı.
Bazı Uçaklar Neden Daha Güvenli?
Peki uçak modelleri arasında uçuş emniyeti konusunda bu kadar belirgin farklar oluşunu nasıl yorumlayabiliriz derseniz. Bunu sadece gelişen teknoloji açısından özetlemek mümkün değil. Şimdi konuya birkaç farklı bakış açısı sunmaya çalışalım…
İlgili Haber | Eski Uçaklar Güvensiz mi?
Listede yer alan A380, 747-8, A350 ve 787 gibi uçaklar, genellikle çok uzun mesafeli uçuşlar gerçekleştirmeleri nedeniyle, günde en fazla iki sefer yapabiliyor. Bu da uçakların bir milyon uçuş sayısına ulaşacakları zamanı uzatıyor. Böylece bu uçaklar, operasyonel ömürlerinin büyük çoğunluğunu, gökyüzünde seyir halinde; yani daha az kalkış ve iniş yaparak geçiriyor.
Bu durum, bahsedilen uçakların, uçuşun en riskli olarak görüldüğü aşamaları olan iniş ve kalkışta daha az saat harcadıkları anlamına geliyor. Bu da hiç kaza yaşamamış olma istatistiklerini destekleyen bir istatistik olarak karşımıza çıkıyor. Yani kaza oluşma ihtimali yüksek riskli zamanları daha az yaşıyorlar.
En Çok Kaza Kalkışta ve İnişte!
Yapılan çalışmalar, ölümlü uçak kazalarının %65’inin kalkış ve ilk tırmanış ile son yaklaşma ve iniş aşamalarında meydana geldiğini gösteriyor. Ölümcül kazaların yaklaşık %7’si ise uçak harekete geçmeden önce gerçekleşiyor. Dolayısıyla daha az sayıda uçuş yapan uçakların kaza yapma ihtimallerinin, daha yoğun şekilde uçan modellere göre daha düşük olduğunu söylemek mümkün.
İlgili Haber | Hiç Kaza Yapmayan Havayolları
Öte yandan bir milyondan fazla iniş kalkış yapan uçakların; kaza sicillerinin temiz olmasını ise düşük pazar paylarına bağlamak mümkün olabilir. Örneğin 717, sadece 156 adet üretildi. Oysa yıllar içinde havacılık sahnesine çıkan Boeing 737’lerin sayısı 10 binin üzerinde. Dolayısıyla daha çok uçak, potansiyel olarak daha yüksek kaza ihtimali olarak da yorumlanabilir.
