Dünyanın en büyük yolcu uçağı Airbus A380, perçinlerden cıvatalarına; koltuklarından motorlarına kadar, 30 ülkede 1.500 farklı şirket tarafından üretilen, yaklaşık 4 milyon parçanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş dev bir uçan puzzle.
İki katlı devasa kuşun kanatları Galler’de; üç ayrı parçadan oluşan gövdesi Hamburg ve Saint-Nazaire’de; yatay kuyruğu Cadiz’de ve dikey kuyruğu yine Hamburg’da imal ediliyor.
Bahsedilen bütün bu uçak parçalarını Toulouse’de bulunan son montaj hattına getirmek olağanüstü dikkat gerektiren büyük bir lojistik süreç.
Aktif olarak kullanılan tüm yolcu ve kargo uçakları, dünyanın dört bir yanında imal edilen parça ve bileşenlerin, son montaj hatlarında bir araya getirilmesiyle ortaya çıkarılıyor. Peki bu dev kuşların dev parçaları, üretildikleri yerlerden; son montaj hatlarına nasıl ulaştırılıyor?
Bugün sizi havacılık sektörünün emekçileri, dev kargo uçaklarıyla tanıştırıyorum. Onlar uçak taşıyan uçaklar olarak da adlandırılıyor. Havacılık sektörünün ağır nakliye işçileriyle tanışmaya hazır mısınız?
Sektörün genelinde olduğu gibi uçak taşıyan uçaklarda da Amerikalı imalatçı Boeing Dreamlifter ve Avrupalı imalatçı Airbus Beluga modelleriyle öne çıkıyor. Ayrıca Ukraynalı Antonov’un An–225 uçağı ve artık kullanılmayan Amerikalı Aero Spacelines’ın Super Guppy’si de tüm dünyada ilgi gören diğer dev kargo uçakları olarak öne çıkıyor.
AIRBUS BELUGA
“Uçan Balina” lakabıyla bilinen Airbus Beluga uçakları, A300-600ST modeli üzerinden geliştirildi. Airbus uçaklarına ait parçaları Toulouse ve Hamburg’taki son montaj hatlarına taşımak için geliştirilen Belugaların imalatına 1992’de başlandı. İlk uçuşunu 13 Eylül 1994’te gerçekleştiren Beluga uçaklarından 5 tane üretildi. Airbus’ın üretim tesisleri arasında haftada altı gün, günde beş sefer gerçekleştiren Beluga uçakları 2021’de ömürlerini tamamlayacak.
Bu noktadan hareketle Airbus, giderek artan uçak siparişlerini de göz önünde bulundurarak Beluga’nın yeni nesil versiyonu Beluga XL’i üretti. Üretim programına Kasım 2014’te başlanan ve ilk uçuşunu 19 Temmuz 2018’de gerçekleştiren Beluga XL, A330-200 modeli üzerinden geliştirildi. Beluga uçaklarının yerini alacak Beluga XL uçaklarından toplam 2023 yılına kadar toplam 5 tane üretilmesi planlanıyor. Beluga XL uçaklarının ikincisi de geçtiğimiz haftalarda fabrikadan çıkarak ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
20 bin’den fazla Airbus çalışanın oylarıyla gülen surat temalı boyamalarıyla kamuoyuna tanıtılan Beluga XL uçakları, mevcut Beluga’lara göre yüzde 30 daha fazla yük taşıyor. 4 bin 74 kilometre menzile sahip olan Beluga XL’in 63.1 metre olan boyu da Beluga’ya göre yaklaşık 7 metre daha uzun.
Sadece “şirin” değil aynı zamanda selefine göre daha fonksiyonel olan Beluga XL uçaklarında aerodinamik verimliliği artırmak için uçağın kokpit bölümü aşağı indirildi ve gövde genişliği 8.8 metreye çıkarıldı. A330’larda da kullanılan iki Rolls-Royce Trent 700 motorundan güç alan ve 18.9 metre yüksekliğindeki Beluga XL, bir seferde iki kanat taşıyabiliyor. Mevcut Beluga uçakları sadece bir kanat taşıyabiliyordu.
Beluga operasyonlarını Airbus’ın alt şirketi Air Transport International gerçekleştiriyor. ATI, Beluga uçaklarıyla Airbus’ın 11 ayrı merkezi arasında uçak parçalarını taşıma operasyonlarını yürütmesi haricinde diğer şirketler için Belugalarla charter kargo operasyonları da gerçekleştiriyor.
BOEING DREAMLIFTER
Amerikalı imalatçı Boeing’in dev kargo uçağı Dreamlifter ise 747–400 modeli üzerinden modifiye edilen bir uçak modeli. Özellikle 787 Dreamliner’a ait bileşenlerin kara ve denizyolu ile taşınmasında kaybedilen zamanın önüne geçmek amaçlı olarak kullanılan Dreamlifter, 71.68 metre ile dünyanın en uzun kargo uçağı ünvanına da sahip. 64.4 metre kanat açıklığına sahip 4 motorlu dev kargo uçağının maksimum kalkış ağırlığı yaklaşık 365 ton, menzili ise 7 bin 800 kilometre. İlk dreamlifter ağustos 2006’da Tavyan Taouyuan Havalimanı’ndaki hangardan çıktı ve ilk uçuşunu 9 eylül 2006’da yaptı. Toplam 4 tane üretilen Dreamlifter ile uzakdoğuda üretilen ve deniz yoluyla yaklaşık 1 ayda abd’ye ulaştırılan uçak kanatları artık 10 saat içinde son montaj hattına ulaştırılıyor. Dreamlifterın operasyonlarını Atlas Air yürütüyor.
ANTONOV AN-225
Üretimi 1988 yılında tamamlanan ve ilk olarak Buran uzay mekiğini taşıma amaçlı üretilen Mriya isimli Antonov An-225, ilk uçuşunu 21 Aralık 1988’de yaptı. An-124’ün geliştirilmiş modeli olan ve kargo taşımacılığında kullanılan bu uçaktan sadece bir adet üretildi. İkincisinin üretimi ise bir türlü tamamlanamadı. Şu anda Ukraynalı Antonov Havayolları tarafından işletilen uçak, büyük boyutta ve ağırlıktaki özel yüklerin taşınmasında kullanılıyor.
6 motorlu bu dev uçak, 88 metrelik boyu ile dünyanın en büyük kargo uçağı ünvanına sahip. Boş ağırlığı 285 ton olan uçağın maksimum kalkış ağırlığı ise 640 ton. 15 bin 400 kilometrelik menzili ile Dreamlifter ve Beluga’ya oldukça büyük fark atan An-225, saatte 850 km hıza ulaşabiliyor.
SUPER GUPPY
1965’ten beri uçuyor. 2 ayrı modelde toplam 5️⃣ adet üretildi. Şu an sadece 1’i aktif. Boyu yaklaşık 44 m. Maksimum kalkış ağırlığı 77 ton. 4 motorlu. Menzili 3219 km
2 ayrı modelde toplam 5 tane üretilen Guppy ailesi uçakları, havacılık tarihinde kendisine yer edinen dev kargo uçaklardan. Guppy uçağı ilk uçuşunu 19 Eylül 1962’de Los Angeles’te yaptı. Hamile Guppy olarak da bilinen parlak gümüş renkli uçan canavar, bir uçaktan ziyade zepline benzeyen görünümü sayesinde ilgi çekmişti. Guppy uçaklarının insanlığın Ay’a yolculuğunun vazgeçilmez bir parçası olduğunu söylemek yanlış olmaz.
NASA’nın uzay görevlerinde kullanılan araçlara dair parçaları taşımak için kullandığı Guppy uçakları fabrikadan fırlatma sahalarına 18 gün süren teslimat süresini 18 saate indirdi. Bu yüzden NASA 1969’da Ay’a ilk insanın ayak basmasının Guppy uçakları olmasa asla mümkün olamayacağını düşünüyor.
Hamile Guppy NASA’nın ihtiyaçlarını karşılamak konusunda yetersiz kaldı ve 1965’te ailenin ikinci nesil uçağı Süper Guppy Boeing’e ait askeri nakliye uçağı C-97 üzerinden modifiye edildi ve piyasaya sürüldü. Süper Guppy’nin kabini de basınçlandırılmıştı. Selefinin aksine, kargo yerleşimi için yana doğru 110 derece açılan burnu ile fark yaratan Süper Guppy, 43.8 metre uzunluğa ve 47.6 metre kanat açıklığına sahip. Saatte 463 kilometre hıza ulaşabilen Super Guppy’nin menzili ise 3 bin 219 kilometre. NASA’nın uzay görevlerinde kullanılan Super Guppy uçakları, Beluga uçaklarının üretilmesinden önce Airbus’ın uçak parçalarını da taşıyordu.
Muhammed YILMAZ
