Katar devletine ait, ülkenin ulusal havayolu Qatar Airways pilotları, çalışma saatleri ile ilgili kuralların çiğnendiğini ve yorgunluk konusundaki şikayetlerinin görmezden gelindiğini iddia ediyor. Personel sağlığına zarar veren ve yolcular için hayati bir risk anlamına gelen bu durum; aynı zamanda havacılık sektörü için ciddi bir emniyet ihlali olarak kabul ediliyor.
Sık sık ülkede çalışan işçilerin haklarının ihlal edilmesi nedeniyle gündeme gelen ve bu konuda batılı ülkelerin tepkisini çeken Katar, şimdi de ülkenin ulusal havayolu Qatar Airways’te görev yapan uçucu mürettebatın dinlenme sürelerini ihmal etmesiyle gündemde.
İş ve İnsan Hakları Kaynak Merkezi’nde (Business and Human Rights Resource Centre) görev yapan Isobel Archer, “bu durumun, açıkça pilotların kendisi ve arkalarında uçurdukları insanlar için büyük bir sağlık ve emniyet sorunu olduğu” görüşünde.
Qatar Airways’in ana sponsor olduğu ve Kasım 2022’de Katar’da düzenlenecek olan Dünya Kupası’na sayılı günler kala, ülkenin havayolu ile ilgili ortaya çıkan bu durum endişe yaratıyor. Çünkü Qatar Airways, organizasyon süresince, dünyanın dört bir yanından futbolseverlerin tercih edeceği bir havayolu olmayı umuyor. Ancak pilotlar, ultra uzun uçuşların, artık yeteri kadar dinlenmemiş personel ve bitkin düşmüş ekipler tarafından yapıldığını söyleyerek, futbolseverlerin karşılaşabileceği riskleri gündeme getiriyor.
Pilotlar üzerindeki baskı, pandemi sürecinde daha da arttı
400 yolcu ile Doha’ya indikleri 20 saatlik bir uçuşta, iniş sırasında uyuyakaldığını söyleyen ve şirkette yardımcı pilot olarak görev yapan bir uçucu personel: “Vücudunuz sadece dinlenmek için çığlık atarken, hiçbir şey yapamazsınız. Göğsünüzün içindeki acıyı hissediyorsunuz ve gözlerinizi açık tutamıyorsunuz” şeklinde durumu özetliyor. Thomson Reuters Vakfı’na ismi gizli kalmak koşuluyla konuşan yardımcı pilot ve altı farklı mürettebat üyesi, havayolunun çalışma saatlerinin kendilerini yorgunluğa sürüklediğini ve yöneticilerin dinlenmek için yeterince süre vermediğinden şikayetçi.
Birçok personelin, pandemi sırasında işsiz kalmaktan korkarak, yorgunluk ile ilgili şirkete rapor sunmadığı iddia edilirken, tutulan raporların da göz ardı edildiği veya dikkatte alınmadığı söyleniyor.
Yorgun Pilot Tehlikesi
Çeşitli çalışmalara göre, ticari havayolu pilotları arasında yorgunluk yaygın bir sorun. Şirketler genellikle, pilotların çok fazla uzun mesafeli uçuş yapmamalarını ve uçuşlar arasındaki süreçte, yeterince dinlenmelerini sağlamak için Yorgunluk Risk Yönetimi (Fatigue Risk Management – FRM) sistemlerini kullanıyor.
Thomson Reuters Vakfı, Qatar Airways’e, yorgunluk ile ilgili uçuş emniyeti endişelerinde bir artış olup olmadığını, çalışma ve dinlenme saatlerinin nasıl hesaplandığını ve yorgunluğu rapor etme konusunda personeli daha rahat ettirmek için adımlar atıp atılmadığını sordu.
Bir şirket sözcüsü, “Özellikle küresel ticari havacılık sektörünün karşı karşıya olduğu benzersiz zorluklar göz önüne alındığında, uçuş ekiplerinin dinlenme süresi ve görev ihtiyaçlarının, havayolunun operasyonel gereksinimleriyle sıkı bir şekilde dengelenmesini sağlamak için çalışanlarla sıkı ilişkiler kurduklarını” belirtti. Havayolunun, “en titiz yorgunluk risk yönetimi programını uygulamaya koymak için” çalıştığını da sözlerine ekledi.
İlgili Haber | Pilotlar Uçmadıkça Paslanır mı?
2020’de Qatar Airways, COVID-19, küresel seyahat talebini azalttığı için beş personelden birini işten çıkaracağını duyurdu. 2021’de personel sayısı %27 daha azaltılarak 36.700’e düştü.
Havayolu, 2020’de uçuş ağındaki destinasyon sayısını 33 şehire indirdi. Ancak, 2021’de yeniden 140’ın üzerine çıkıldı. Pilotlar, bu yeni destinasyonlara yapılan uçuşları daha küçük ekiplerle yönetebilmek için farklı yöntemlere başvurulduğunu iddia ediyor. Buna göre, havayolunun, teknik olarak kuralları çiğnememek ve uçuşları en üst düzeye çıkarmak adına pilotların çalışma saatleri az gösteriliyor.
Pilotların Uçuş Saati Nasıl Sayılıyor?
Havayolunda görev yapan bir pilot, şirketin görev saatlerini farklı bir şekilde saydığını iddia ediyor. Üçüncü pilot olarak görevi aldığı ve uçuş boyunca öndeki pilotları izlemek zorunda olduğu, 1 saat 33 dakikalık uçuşun sonunda, şirketin süreyi sadece üç dakika olarak girdiğini söylüyor. Bunun gerekçesinin de uçuş limitinin bu kadar olması olduğunu belirtiyor.
Şirkette görevli yardımcı pilotlardan biri de Ocak ayının ilk iki haftasında 115 saatten fazla uçtuğunu söylüyor. Oysa bu durum, havayolunun kendi operasyonel kurallarında belirtilen 28 günde 100 saatlik uçuş limitinin oldukça üzerinde.
Havayolu konuyla ilgili olarak “uçucu personelin çalışma saatleri için geliştirilmiş şartlar ve koşullar” uyguladığını söylüyor. Ancak daha fazla ayrıntı vermekten kaçınıyor. Ülkenin hava sahasındaki emniyet kurallarını belirleyen Katar Sivil Havacılık Otoritesi ise konuyla ilgili yorum yapmamayı tercih ediyor.
Yorgunluktan Uyuyamayan Pilotlar
Altı mürettebat üyesi, yorgunluk seviyelerinin, uyku düzenlerini ve zihinsel sağlıklarını etkilediği görüşünde.
Genellikle iniş sırasında istemeden en az 10 kez uyuyakaldığını söyleyen bir yardımcı pilot, bu durumun büyük bir stres yarattığını anlatıyor.
“Genelde uyku sorunları yaşıyorum. Yorgun olduğumda bile bazen uykuya dalmakta zorlanıyorum. Bu da daha fazla yorgunluğa neden oluyor. Kendimi o kadar yorgun hissediyorum ki midem bulanıyor veya sarhoş olmaya başlıyorum” diye ekliyor.
Körfez ülkelerinde görev yapan ticari havayolu pilotları arasında yorgunluk üzerine 2018 yılında yapılan bir araştırma, pilotların üçte ikisinden fazlasının kendisini “ciddi derecede yorgun” hissettiği sonucuna ulaşmıştı.
Araştırmayı yürüten Tareq Aljurf, ciddi şekilde yorgun olan pilotların, depresyona girme olasılığının daha yüksek olduğunu vurguladı. Ankete katılanların yaklaşık %30’u, uyku sırasında aralıklı olarak nefes almanın bırakıldığı obstrüktif uyku apnesi riski altındaydı.
Qatar Airways, bu konuyla ilgili de uçucu mürettebatın “bir dizi zihinsel sağlık ve mutluluk destek hizmetleriyle tam olarak desteklendiğini” söyledi. Ancak yine ayrıntı verilmedi.
2020 yılında havayolunun Group Safety Office tarafından gerçekleştirilen ve Thomson Reuters Vakfı tarafından bir kopyası ele geçirilen, aylık yorgunluk anketinde, pilotların %60’ının yorgunluk ve stres düzeylerinin uykularını etkilediğini bildirdiği görüldü.
Yorgunluğun yaygınlığına ve risklerine rağmen, birkaç mürettebat üyesi, yöneticilerinin, bu endişeleri ciddiye almadığını söyledi.
Yorgunluk Raporları Dikkate Alınmıyor mu?
Yardımcı pilotlardan biri, onun üzerinde uçuşta uyuyakaldıktan sonra, sekiz kez yorgunluk raporu verdiğini söyledi. Bunların üçü doğrudan reddedildi. Onaylanan bir talep, Doha’da 24 saat dinlenmesini sağladı. Ardından Doğu Asya’ya 23 saatlik bir uçuşa gönderildi.
Diğer iki mürettebat üyesinin yorgunluk raporlarından biri hariç tümü göz ardı edildi.
Başka ikisi ise işlerini kaybetme riskini almak istemedikleri için, yorgunluk raporu vermekten kaçındıklarını söyledi.
Havayolunun kendi yaptırdığı 2020 yorgunluk anketinde, pilotların %90’ından fazlasının, “işten çıkarmalarla ilgili endişeler” nedeniyle yorgunluk raporu vermediği ortaya çıktı.
Bu yaşananlar, Katar’ın 1,2 milyon turisti ağırlayacağı Kasım ayında düzenlenecek FIFA Dünya Kupası öncesinde oldukça kritik.
Archer, “Qatar Airways bu organizasyonun resmi sponsoru ve hizmet sağlayıcısı. Bu nedenle turnuvadan büyük kar elde etmeye hazırlanıyor. Şirketin, çalışanlarının sağlığı ve uçuş emniyeti pahasına faaliyet gösteriyor gibi görünmesi gerçekten rahatsız edici” şeklinde durumu özetliyor.
