PW1100G motorlarının gözden geçirilme stratejisi revize edildi. 2023 ile 2026 arasında 600 – 700 motorun ayrıntılı kalite kontrollerinin yapılması gerekecek. RTX, 2026’ya kadar, yılda 350 adet A320neo ailesi uçağının yere indirilebileceğini tahmin ediyor. Başlangıçta motor başına 60 gün sürmesi öngörülen kontrollerin 300 güne kadar çıkması, dünya genelinde pek çok havayolu için ciddi bir kriz habercisi olabilir.
Geçtiğimiz günlerde motor üreticisi CFM International, Londra Merkezli AOG Technics şirketini, CFM56 motorlarının yedek parçalarını sahte sertifikalarla piyasaya sürmesi nedeniyle mahkemeye vermişti. Uzun süredir gökyüzünde uçak motorları ile ilgili yaşanan bir başka krizin adresi ise Pratt & Whitney.
Nadir yaşanabilecek bir üretim hatasının tespit edilmesinin ardından, Pratt & Whitney’in ana şirketi olan Raytheon Technologies (RTX) tarafından hayata geçirilen önlem planı doğrultusunda, yüzlerce Airbus uçağının, önümüzdeki yıllarda kapsamlı kontroller için yere indirilmesi bekleniyor. Şirket, bazı motorların mümkün olan en kısa sürede uçaklardan sökülmesi gerektiğini, bazılarının ise en geç 15 Eylül 2023 tarihine kadar kontrolden geçmesi gerektiğini açıkladı.
Başlangıçta PW1100G motorları için 60 günlük bir bakım-onarım süreci bekleniyordu. Ancak son tahminler, motor başına 300 güne kadar uzayabilen bir süreyi öngörüyor . Bu sürenin uzaması ile birlikte, 2026’ya kadar, yılda 350 uçağın yere indirilmesi ihtimali ortaya çıktı. Yalnızca 2024’ün ilk yarısında 650’ye yakın uçak motorsuz kalabilir.
PW1100G motorlarında yaşanan anormallik, yüksek basınçlı türbin ve kompresör diskleri gibi bileşenlerin imalatında kullanılan toz metalde mikro çatlaklara ve yorulmaya yol açan, nadir rastlanabilecek bir durum nedeniyle yaşanıyor. Daha önceki kontrol yöntemleriyle tespit edilemeyen, mikroskobik düzeydeki bir kirletici madde nedeniyle ortaya çıkan bu kusur, 2015 yılında, üretimdeki artış sırasında tespit edildi. Ancak CEO Greg Hayes, tozun saflığını korumak için yapılan iyileştirmelerden bahsederek, bu olumsuzluğun aşıldığına dair güven tazeledi.
Artan AOG (yere indirilen uçak) sayısına yanıt olarak, motor üreticisi RTX, kalan motor filosu için “yaklaşık 2.800 ila 3.800 uçuş [Flight Cycle] aralığında tekrarlanan bir kontrol protokolünün kombinasyonunu gerektiren” filo yönetim planı geliştirdi. Yüksek basınçlı türbin diskleri ve yüksek basınçlı kompresör diskleri için, ömür sınırı 5.000 – 7.000 uçuş arasında değişiyor.
Dişli Turbofan (GTF) olarak da bilinen Pratt & Whitney PW1100G, Airbus A320neo uçak ailesi operatörleri için iki motor seçeneğinden biri durumunda. Diğer seçenek ise CFM International üretimi LEAP-1A.
Ch-aviation.com verilerine göre, PW1100G motorlarından güç alan, Airbus A319neo, A320neo ve A321neo ve çeşitleri dahil olmak üzere, toplam 1.359 adet A320neo ailesi uçağı bulunuyor. Bunlardan 242’si uzun süreli park (Storage) durumunda veya bakımda görünüyor.
Öte yandan piyasadaki 1.576 adet A320neo ailesi uçağı ise CFM International LEAP-1A motorlarından güç alıyor. Bu uçakların da 76 adedi Storage durumunda veya bakımda.
GTF motor ailesi ayrıca, Airbus A220 (PW1500G), Embraer E2 (PW1700G/PW1900G), SpaceJet (PW1200G) ve Rus üretimi MC-21 (PW1400G) uçaklarına güç sağlıyor. Ancak Mitsubishi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi nedeniyle uyguladığı yaptırımların, PW1400G motorunun daha fazla geliştirilmesi ve/veya Rusya’ya ihraç edilmesinin engellenmesi nedeniyle, Şubat 2023’te SpaceJet programını iptal etti.
2020 yılında Pratt & Whitney’in Geared Turbofan motor serisini satın alan RTX, serinin dayanıklılığını artırmak ile ilgili sorunlarda yaşanan artışla mücadele ederken, son dönemde karşılaşılan bu durum, yaşanan zorlukların düzeyini daha da net gösteriyor.
2023’ten 2026’ya kadar, Airbus A320neo uçaklarına güç veren 600 – 700 motoru etkileyen, sıklaştırılmış kontroller, maliyetleri büyük ölçüde artırıyor. Vergi öncesi kârlılıkların, önümüzdeki yıllarda 3,5 milyar Dolar seviyelerine düşmesi bekleniyor. Ayrıca RTX, 2025 yılı için, nakit akışı hedefini 9 milyar Dolar’dan 7,5 milyar Dolar’a düşürdü. 2023 yılı satış geliri tahmini ise 5,5 milyar Dolar olarak revize edildi.
GTF programında %18 hisseye sahip olan MTU Aero Engines de yaşanan problem nedeniyle, 1 milyar Euro’ya yakın ekstra maliyet öngörüyor. Ancak durumun, bu yılın mali hedefleri üzerindeki kesin etkisi konusunda belirsizlik sürüyor. Eş zamanlı olarak bir çok havayolu da, motor sorunu nedeniyle zor durumda kaldı. Wizz Air, 2024 yılı için %10 kapasite azalması öngörürken, Lufthansa da durumu titizlikle değerlendiriyor. ABD’de ise Spirit Airlines, JetBlue Airways ve Hawaiian Airlines gibi taşıyıcılar da bu sorunla yüzleşmek zorunda kalacak. Ama şirketlerin bu duruma karşı hayata geçireceği çözüm önerileri henüz belirsiz.
Airbus, yaşanan sorunla ilgili olarak, 2023 teslimat rakamları ve 2024 için planlanan üretim artışı hedeflerinin etkilenmeyeceğini garanti etse de sektör uzmanları, uçak üreticileri ile motor bakım tesisleri arasında yoğunlaşan rekabetin, son montaj hatlarına mutlaka yansımasını öngörüyor. Motor üretimindeki kusur, Airbus uçaklarındaki motorların kontrollerini sıklaştırdığı için, teslimat programlarını ve dolayısıyla havayollarının tüm planlarını ciddi şekilde etkileyebilir.
Vertical Research Partners analisti Robert Stallard, RTX için, yaşanan durumun mali sonuçlarının, öngörülenden daha büyük olacağını söylüyor. Havacılık sektöründe bu benzeri görülmemiş aksaklıkları verimli bir şekilde aşmak için daha fazla dikkat ve iş birliği döneminin başlaması gerektiğinin de altını çiziyor.
