LİTERATÜRE GİREN EN YENİ UÇAK KATEGORİSİ!
Havacılık dünyasında yepyeni bir çağa geçiş için, tarihi bir adım atıldı. ABD Federal Havacılık İdaresi FAA, helikopterlerin 1940’larda piyasaya sürülmesinden bu yana ilk kez, tamamen yeni bir sivil uçak kategorisi tanımladı ve bu yeni kategoride yer alacak hava araçları ile ilgili kurallarını duyurdu.
Sabit kanatlı ve döner kanatlı hava araçlarının ardından ortaya çıkan üçüncü kategori Powered-lift olarak isimlendirildi. Yeni hava aracı kategorisi, elektrikli, hibrit ve hidrojenle çalışan hava taksiler ve benzeri hava araçlarını içeriyor.
FAA, uçak ve helikopterlerin özelliklerini birleştiren, dikey iniş-kalkış yapabilen hava araçlarını kullanacak pilotlar ve eğitmenlerin taşıması gereken nitelikler, eğitim ve operasyonel gereklilikleri de içeren nihai bir kurallar listesini açıkladı. Bu gelişme, kentsel ve kırsal alanlarda insanlı hava taksi operasyonları ve kargo teslimatını da içeren gelişmiş hava hareketliliği (Advanced Air Mobility – AAM) süreçlerinin, başta ABD hava sahası içinde olmak üzere, tüm dünyada gerçeğe dönüşmesine yönelik önemli bir adım olarak yorumlandı.
Powered-lift kategorisindeki hava araçları, dikey olarak havalanıp, daha sonra yüksek hızlarda uçarak hem uçakların hem de helikopterlerin karakteristik özelliklerini gösteriyor. Bazı şehirlerde hava taksi prototipleri ile test uçuşlarının gerçekleştirilmeye başladığı göz önüne alındığında, FAA’nin bu hava araçlarının yaygın kullanımına açıkça hazırlandığı görülüyor.
Geleceğin Kentsel Hava Hareketliliği sürecine yön vermesi beklenen eVTOL olarak bilinen, düşük irtifada seyreden uçaklar, Joby Aviation ve Archer Aviation gibi çok sayıda şirketin halka açılmasıyla küresel çapta yoğun bir ilgi görmeye başladı.
FAA tarafından açıklanın kuralların, bu uçakları yakın vadede emniyetli bir şekilde tanıtmak için gereken bulmacanın son parçası olduğu belirtildi. FAA ayrıca pilotların tek bir uçuş kontrol setiyle powered-lift kategorisi araçlar için eğitim almasına izin verildiğini açıkladı.
Kurallar ayrıca, asgari emniyetli irtifalar ve gerekli görüş alanı da dahil olmak üzere operasyonel gereksinimleri de net şekilde ele alıyor.
Havayolları ve diğer AAM girişimleri, yolcuları havaalanlarına veya kısa şehir gezilerine götürmek için dikey olarak kalkış ve iniş yapabilen, pille çalışan uçaklar kullanarak, yeni ulaşım hizmetleri geliştirmeyi düşünüyor. Bu sayede özellikle metropollerdeki trafik sıkıntılarını aşmayı umuyor.
Ancak Powered lift operasyonlarının, kentsel alanlarda yolcu taşımacılığı, hava ambulansı hizmetleri ve kargo operasyonları gibi kısa mesafeli operasyonlardan, zamanla daha büyük topluluklara hizmet vermeye dönüşebilecek fırsatlar sunacak kadar geniş kapsamlı olacağı belirtiliyor.
Mayıs 2024’te yürürlüğe giren FAA Yeniden Yetkilendirme Yasası, Ulusal Hava Sahası Sistemi’ne elektrikli ve hidrojen-elektrikli uçakların emniyetli ve verimli bir şekilde dahil edilmesine hazırlık yapılması için bir yetkiyi de barındırıyordu. FAA, geçtiğimiz yıl, genel AAM konseptinin olgunlaşmasında önemli bir unsur olan Kentsel Hava Hareketliliği araçlarının nasıl çalışacağına dair bir plan yayımlamıştı.
FAA tarafından açıklanan yeni kurallar, hava taksi şirketi Joby Aviation’ın kurucusu ve CEO’su JoeBen Bevirt de dahil olmak üzere sektördeki pek çok önemli isim tarafından memnuniyetle karşılandı.
Bevirt, yapılan düzenlemenin, ABD’de temiz uçuşun geliştirilmesi ve benimsenmesinde küresel liderlik rolünü oynamaya devam etmesini sağlayacağını söyledi. Yeni kurallarn, pilotların tek bir uçuş kontrol setiyle eğitim almasına izin vermesinden duyduğu memnuniyeti dile getiren Bevirt, mevcut durumda geçerli kuralların, öğrenci ve eğitmen için iki ayrı uçuş kontrolü gerektirdiğine vurgu yaptı.
Archer’da üst düzey yönetici olarak görev yapan eski FAA Yöneticisi Billy Nolen, yapılan duyurunun hava taksilerin hizmete başlaması için bir dönüm noktası olduğunu söyledi.
ABD’li Delta Havayolları, gelecekte yolculara New York ve Los Angeles’taki havalimanlarına gidiş-dönüşte hava taksi hizmeti sunma amacı doğrultusunda, Joby Aviation’a 60 milyon Dolar değerinde bir yatırım yaptı. Ünlü otomotiv devi Toyota da yakın zamanda Joby’e 500 milyon Dolar yatırım yaptı.
Bir başka ABD’li havayolu United da Archer’ın gelecekte piyasa değerinin 1 milyar Dolar’a ulaşabileceğini ve bu değerin 500 milyon Dolar daha yukarı yönlü opsiyonu olduğunu duyurdu ve 200 uçak siparişi vererek, Kaliforniya merkezli Archer Aviation’ı ciddi şekilde desteklediğini duyurdu.
101 YILLIK HAVAYOLU SON UÇUŞUNU YAPTI!
Ekim 1923’te Czechoslovak State Airlines olarak kurulan, 100 yılı aşkın süredir uçan, dünyanın en eski 5’inci havayolu durumundaki, SkyTeam üyesi Czech Airlines, son uçuşunu yaptı ve Smartwings Havayolları bünyesine katıldı.
26 Ekim’de son uçuşu için Paris Charles de Gaulle Havalimanı’ndan kalkış yapan A320, yaklaşık bir saat sonra Prag Vaclav Havel Havalimanı’na teker koydu. Bu uçuş ile birlikte, Czech Airlines, kendi markası altında uçmayı resmen sonlandırdı.
Prag merkezli bir başka havayolu olan Smartwings’e eklemlenen havayolunun, uçuşlarında kullandığı “OK” kodu da artık kullanılmayacak. Havayolunun tüm uçuşları, Smartwings’in “QS” koduyla gerçekleştirilecek. Ayrıca, Czech Airlines’in SkyTeam ittifakından ayrılacağı da kesinleşti.
Son yıllarda yavaş ama istikrarlı bir şekilde küçülen Czech Airlines, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından önce, Havana, Montreal ve New York gibi noktalar da dahil, oldukça fazla uzun menzilli rotada uçuyordu.
Ancak, zamanla küçülen havayolunun geçtiğimiz on yıl içinde, tek uzun mesafeli uçuş rotası, Seul Incheon’du. Bunun gerekçeşerinden biri havayolunun ortaklarından birinin Korean Air olmasıydı. Çek havayolu, bu rotada uçurduğu Airbus A330’u bile Korean Air’den ödünç almıştı.
Şu anda filosunda sadece iki adet Airbus A320 bulunan havayolu, son dönemde sadece Madrid’e ve Paris’e uçuyordu. Birleşme sonrası, iki uçak, Czech Airlines’ın ikonik boyaması ve renkleriyle uçmaya devam edecek. Bu yıl filoya katılması beklenen dört yeni Airbus A220-300 de aynı şekilde Czech Airlines görünümünde olacak.
Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği – IATA’nın kurucu üyelerinden biri olan havayolu, 1919’da kurulan Hollandalı KLM ve Kolombiyalı Avianca, 1920’de kurulan Avustralyalı Qantas ve 1923’te kurulan Rus Aeroflot’un ardından dünyanın en eski beşinci havayoluydu. Çek havayolu, ilk uçuşunu 29 Ekim 1923’te Prag ile Bratislava arasında gerçekleştirdi.
Çekya’nın ulusal havayolunu bünyesine katan Smartwings ise çok daha büyük bir havayolu. Sadece Boeing 737’lerden oluşan yaklaşık 40 uçaklık bir filo ile hizmet veriyor.
Czech Airlines, kötü yönetim, artan rekabet ve sık sahip değişiklikleri nedeniyle uzun süredir mücadele ediyor. Taşıyıcının yaşadığı zorlukların başlangıcı, on yıllar öncesine dayanıyor. Ancak pandemi ile birlikte durum çok daha vahim bir hal aldı.
Havayolunun düşüşü, 2000’lerin ortalarında, şirketin CEO’sunun maliyetleri düzgün bir şekilde kontrol etmeyerek, havayolunu büyük bir borç yükünün altına sokmasıyla başladı. Havayolunun bazı varlıkları satılmak zorunda kalındı.
2013’te Korean Air, Czech Airlines’ın %44 hissesini satın aldı. Ancak Koreliler daha sonra bu hisseleri, 2017’de Smartwings’in ana şirketi olan Travel Service şirketine sattı. Yani Smartwings, Czech havayolunun uzun süredir en büyük hissedarıydı. Şimdi 101 yıllık markayı tamamen ortadan kaldırmak için düğmeye bastı.
Mart 2021’de iflas başvurusunda bulunan Czech Airlines, filosunun neredeyse tamamını elden çıkardığı bir yeniden yapılandırma sürecine girdi. Havayolu, bu süreçten, Haziran 2022’de, elinde yalnızca iki uçak kalmış ve yeni bir mülkiyet yapısıyla çıktı; Smartwings, yeniden yapılandırılan kuruluşun %30’una sahip oldu.
BOEING GREVİ BİTİRMEK İÇİN ÇALIŞANLARI İKNA EDEMEDİ
ABD’li imalatçı Boeing’in Makinistler Sendikası’na üye olan ve uzun süredir grev yapan 33.000 personeli, şirketin kendilerine sunduğu son sözleşme teklifini de reddetti ve altıncı haftayı geride bırakan grevi sürdürmeye karar verdi.
23 Ekim’de, Uluslararası Makinistler ve Havacılık İşçileri Derneği (IAM) tarafından yapılan açıklamada, greve devam eden 33.000 Boeing çalışanının %64’ünün, işverenleri tarafından sunulan sözleşme teklifini reddettiği duyuruldu.
Yeni teklif, dört yıl boyunca %35 maaş artışı, 7.000 Dolar kabul bonusu ve tek sefere mahsus 5.000 Dolar ek ödemeyi de içeren, daha iyi emeklilik katkı paylarını öneriyordu. Ancak Boeing’in sunduğu teklifte, emeklilik planının geri getirilmesine dair bir madde yoktu.
Çalışanların kendilerine sunulan teklifi reddetmesinden kısa bir süre önce şirket, 2024’ün üçüncü çeyreği için 6,17 milyar dolar net zarar açıkladı. Boeing’in CEO’su Kelly Ortberg, “kültürü kökten değiştirmeye, işi istikrara kavuşturmaya ve program yürütmeyi iyileştirmeye” odaklanacaklarını duyurdu.
24 Ekim’de sendikanın Facebook sayfasından yapılan bir paylaşımda, bu grevin, birçok insan için her şeyin zirve noktası olduğu ve duygusal bir tarafı bulunduğu vurgulandı.
Yeni önerinin, üyelerin taleplerini karşılamaya yetecek kadar başarılı olmadığını söyeyen sendika, %40 maaş artışı ve 2014’te kaldırılan emeklilik planının yeniden yürürlüğe girmesini istiyor.
33.000 personelin grevi devam ederken, sendika, şirkete daha fazla müzakere için yeni tarihler iletmeyi planlıyor. Bu işyerinde demokrasi var diyen sendika yönetimi, Boeing’in, çalışanlarına her yıl kötü davranmasının sonuçlarını yaşadığı görüşünde.
RUSYA NEDEN YABANCI HAVAYOLU ARIYOR?
Ukrayna’yı işgal etmek üzere harekete geçmesinin ardından batılı ülkeler tarafından geniş kapsamlı bir ambargoya maruz kalan Rusya’da, durumdan en fazla etkilenen sektörlerin başında havacılık geliyor.
Rus havayolları, Batılı firmalardan kiralanan uçakların çoğunu elinde tutmayı başarsa da yaptırımlar nedeniyle, Airbus ve Boeing’ten yeni uçak tedarik etmeleri imkansız hale geldi. Ayrıca Rus firmaların, filolarındaki uçakları uçurmak için gerekli yedek parçalara, bakım ve servis hizmetlerine erişmeleri de engellendi.
2022’nin başlarında yaklaşık 850 olan Rusya’nın yolcu uçağı filosu, şu anda 736’ya düşmüş durumda. Aktif şekilde uçmaya devam eden olan yolcu uçağı sayısındaki düşüş nedeniyle harekete geçen Rus yetkililer, Kazakistan ve henüz ismi açıklanmayan bazı ülkelerin havayollarını, Rusya’da iç hat uçuşları yapmaya davet etti.
The Moscow Times’ta yer alan bir habere göre, Rusya hükümeti, havacılık ve savunma alanında faaliyet gösteren Rostec aracılığıyla, ülkedeki sivil uçak filolarını, Sovyet dönemi tasarımlarına dayanan Tu-214 ile daha modern modeller olan Superjet SSJ100 ve MC-21 gibi yerli üretim modellerle kademeli olarak değiştirmeyi amaçlayan, bir ithalat ikame programı başlattı. Ancak, üretim ve teslimat rakamları şimdiye kadar beklentilerin altında kaldı. 2025 yılı için belirlenen 82 adetlik üretim hedefi, geçtiğimiz günlerde 20’ye düşürüldü.
Kazakistan veya diğer ülkelerden havayollarının, potansiyel kapasite açığını telafi etmek için devreye girip girmeyeceği henüz belirsiz. Lojistik olarak, Kazak havayollarının operasyonlarını komşu ülke Rusya’ya doğru genişletmesi kolay olabilir. Ancak, iki ülke arasındaki hava bağlantıları da Ukrayna’daki savaştan etkilendi.
Kazakistan’ın en büyük havayolu olan Air Astana, Rusya Federasyonu içinde iç hat uçuşları yapmayı düşünmeyeceklerini açıkladı.
Londra Borsası’nda işlem gören ve ana hissedarlarından biri İngiliz havacılık firması BAE olan Air Astana, Ukrayna’nın işgalinden hemen sonra Rusya pazarından ayrıldı. Havayolunun tamamen kendisine ait düşük maliyetli yan kuruluşu Fly Arystan da aynı yolu izledi. Her iki havayolu da o zamandan bu yana, uçuşlarında Rusya hava sahasından kaçınan rotalar izliyor.
Bir diğer Kazak havayolu şirketi olan SCAT, Rusya pazarındaki ana Kazak operatörü haline geldi ve iki ülke arasındaki uçuş rotalarının çoğunu kendisi devraldı.
UÇAK İÇİ İNTERNETTE STARLINK DÖNEMİ BAŞLADI!
Qatar Airways, uçaklarındaki internet bağlantısı için Starlink sistemlerini kullanmaya resmen başladı. Starlink ile bağlanan ilk uçak Boeing 777 oldu.
Katar’ın ulusal havayolu, 2024 yılı sonuna kadar 12 adet Boeing 777-300’ü Starlink sistemleri ile donatacak ve başlangıçta belirlenen üç adet Starlink donanımlı uçak hedefini büyük oranda aşacak.
Havayolunun 2025 yılı için hedefi, tüm Boeing 777 filosunda bu teknolojiyi hayata geçirmek. Airbus A350 filosunun da 2025 yazında bu sistemle donatılmaya başlaması bekleniyor.
Starlink ile donatılan 777’nin ilk uçuşu Doha’dan Londra’ya gerçekleştirildi ve havayolunun CEO’su Badr Mohammed Al Meer, bu önemli gelişmeyi kutlamak için Starlink kurucusu Elon Musk ile uçakta 35.000 ft irtifada bir görüntülü görüşme yaptı.
Havayolu tarafından yapılan açıklamada, Katar Havayolları’nın, yolculara kapıdan kapıya ücretsiz Starlink ultra yüksek hızlı internet hizmeti sunan Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesi’ndeki ilk taşıyıcı olduğu vurgulandı.
SpaceX CEO’su Elon Musk, bu hizmetin uzun vadede çok daha da iyiye gideceğini söyledi.
Uçuşlarında internet hizmeti sağlamak için SpaceX ile anlaşma sağlayan diğer şirketler arasında Hawaiian Airlines, JSX, airBaltic ve ZIPAIR Tokyo da yer alıyor.
Air New Zealand ise 2023 sonlarında yaptığı açıklamada, Starlink hizmetinin, 2024 sonuna kadar, iki iç hat uçağında kullanıma başlanacağını duyurmuştu. ABD’li United Havayolları da gelecek yıl uçaklarını Starlink internet hizmeti ile donatarak, yolcularına ücretsiz Wi-Fi hizmeti sunacağını duyurdu. Hizmetin 2025’in başlarında test edilmesi yıl bitmeden genişletilmesi hedefleniyor. Havayolunun 1.000’den fazla uçağının tamamına bu sistem entegre edilecek.
SpaceX’in sahibi olduğu Starlink şirketi, yaklaşık 6.000 uydu aracılığıyla, yüksek hızlı ve düşük gecikmeli internet sağlayan bir uydu internet takımyıldızı işletiyor. Yolcuların birden fazla cihaz üzerinden wi-fi hizmeti almasına, mesaj göndermesine ve arama yapmasına olanak tanıyor. Uçakta internetin nasıl çalıştığını, daha önce farklı bir içeriğimizde, detaylı şekilde açıklamıştık.
