Havacılıkta 2019’dan Öne Çıkanlar

Her yıl olduğu gibi 2019 yılı da tüm şirketler için beklentilerin en üst düzeyde olduğu; iyi niyet temennileriyle başlamıştı ve havacılık tarihinde, acısıyla tatlısıyla çok önemli olayların gerçekleştiği bir yıl olarak yerini aldı.

Başta İstanbul Havalimanı olmak üzere; dünyanın farklı yerlerinde mega havaalanları açıldı. Seyahat devi Thomas Cook başta olmak üzere yaklaşık 30 havayolu uçuşlarını durdurdu veya iflas açıkladı. Atlasglobal de kısa bir süreliğine bu trende ayak uydurdu ama neyse ki yıl bitmeden gökyüzüne geri dönmeyi başardı.

5 ay içinde iki ölümcül kazaya karışan 737 MAX uçakları yere indirildi ve bugün hala gökyüzü ile buluşamadı. Boeing’e tarihinin en zorlu günlerini yaşatıyor. Oysa ki Amerikalı imalatçı Boeing, 2018’i rekor sayıda siparişle ve 102 yıllık tarihinde ilk kez 100 milyar doların üzerinde gelirle kapatmış; 2019 için hedefleri oldukça yükseltmişti. Ancak 103’üncü yaşını kutladığı 2019 yılı Boeing için kelimenin tam anlamıyla kabusa döndü. 

Airbus bu durumu çok iyi kullandı ve 2019’u rekor sayıda sipariş ve teslimat ile kapamanın hazırlığını yapıyor. Ama onlar da A380’in üretimini durdurma kararı aldı. Çok sayıda yeni uçak ilk kez gökyüzü ile buluştu. Bir çoğu ilk müşterilerine teslim edildi.

Biyoyakıtın ticari uçaklarda kullanımı üzerine yapılan çalışmalar artırıldı. Uçan araba projelerinde ciddi ilerleme kat edildi. Singapur’da insanlı testler başladı. Uzay yolculuğuna yönelik gelişmeler devam etti.

Her yıl olduğu gibi bu yıl da bir önceki yıldan daha fazla insan uçakla seyahat etti. Ancak Greta Thunberg adlı genç bir iklim aktivisti tarafından yönetilen “uçtuğunuz için utanmalısınız” hareketi dünya genelinde büyük destek gördü. Yıl boyunca yaşanan irili ufaklı 207 uçak kazası yaşandı. Bu kazaların 20’si ölümlüydü ve toplam 373 can kaybı yaşandı.

Ocak

• Türk havacılığı Ocak ayına büyük bir motivasyonla girdi. 29 Ekim 2018’de ertelenen yeni havalimanının açılışı 1 Ocak’ta yapılacaktı. Ancak beklenen açılış yine gerçekleşmedi önce Mart ardından da Nisan’a ötelendi. Yeni yıl Türk havacılığı için buruk başladı.
• 3 Ocak’ta ise havacılık endüstrisine low cost kavramını getiren Southwest Havayolları’nın kurucusu Herb Kelleher 87 yaşında hayatını kaybetti.
• Air France, 2017 Aralık’ta büyük umutlarla hayata geçirdiği İstanbul’da dahil olmak üzere bir çok noktada Air France uçuşlarını devrettiği Joon markasını feshettiğini duyurdu.
• Iran Aseman Havayolları, yolculu son Boeing 727 seferini gerçekleştirip uçağı emekliye ayırdı.
• 22 Ocak’ta ise korkunç bir uçak kazası yaşandı. Fransa Ligi takımlarından Nantes’ta forma giyen, 28 yaşındaki Arjantinli futbolcu Emiliano Sala, 15 Milyon Sterlin karşılığında transfer olduğu İngiltere Premier Lig ekibi Cardiff City’e imza atmak üzere yola çıktı. Sala’nın kiraladığı Piper PA-46 Malibu, Manş Denizi’nde bulunan Kanal Adaları üzerinde radardan kayboldu. Günler sonra uçağın enkazı ve Sala’nın cansız bedenine ulaşıldı.

Şubat

• Almanların önemli havayollarından Germania ve İngilizlerin bölgesel havayolu flybmi iflas açıkladı. Bombardier CRJ 550 modelini, Boeing ise Embraer ile olan ortaklığın resmiyete kavuştuğunu ilk kez duyurdu.
• Şubat ayına Richard Branson’un uzay turizmi üzerine çalışmalar yapan şirketi Virgin Galactic’e ait uzay aracı ‘SpaceShipTwo’ damga vurdu. California’da 15 dakikalık başarılı yörünge altı uçuşu, insanoğlunun uzay turizmine biraz daha yaklaştığı anlamına geliyordu.
• 30 yıl KLM filosunda uçan Boeing 747-400, emekliye ayrıldıktan sonra Corendon Grubu tarafından satın alındı ve Corendon renklerine boyandı. Amsterdam Schiphol Havalimanı’ndan Corendon Village Hotel’in bahçesine 5 gün süren bir taşıma operasyonu ile getirilen uçak şehrin en büyük otobanından geçirildi. Bu unutulmaz operasyonu yerinde takip ettim.
• Şubat ayında Avrupalı imalatçı Airbus, arka arkaya gelen sipariş iptalleri ile dünyanın en büyük yolcu uçağı olan A380 projesinin 2021’de sonlandırılacağını duyurdu. Şubat ayında ayrıca İstanbul Çekmeköy’de UH-1 tipi askeri helikopter düştü. 4 askerimiz şehit oldu.
• Amazon Prime adına operasyon yapan Atlas Air’e ait 767 kargo uçağı, Houston’a yaklaşma esnasında Trinity Körfezi’nde düştü. 3 mürettebat yaşamını yitirdi.

Mart

• Her yıl olduğu gibi Mart ayında Skytrax dünyanın en iyilerini açıkladı. Singapur Changi yine dünyanın en iyi havalimanı seçildi. Uluslararası Havalimanları Konseyi – ACI da yine her yıl olduğu gibi ‘Dünyanın En Yoğun Havalimanları’ raporunu yayımladı. 1998’den beri listenin zirvesinde yer alan Atlanta Hartfield-Jackson 21’nci kez üst üste yolcu sayısı bakımından dünyanın en yoğun havalimanı unvanını korudu. Atlanta dışında ilk kez100 milyon yolcu barajını geçen havalimanı Pekin Capital oldu.
• 29 Ekim 2018’de Lion Air’e ait Boeing 737 MAX kazasının üzerinden 5 ay bile geçmeden 10 Mart’ta 149 yolcu ve 8 mürettebat ile Addis Ababa-Nairobi uçuşu için havalanan Etiyopya Havayolları’na ait Boeing 737 MAX 6 dakika sonra düştü. Kazanın üzerine tepkiler büyüdü ve dünya genelinde bütün 737 MAX uçakları yere indirildi. Bir daha MAX uçakları asla uçamadı. Ne zaman uçacağı da belirsizliğini koruyor. Bu gelişme üzerine Boeing tarihinin en türbülanslı dönemine girdi.Birkaç gün sonra yapılması planlanan 777X’in görkemli roll out töreni sessiz bir şekilde fabrika çalışanları ile yapıldı.
• Çin devlet başkanı Fransa ziyaretinde Çinli havayolları için Airbus’a 300 uçaklık dev bir sipariş verdi. İzlandalı WOW Air uçuşlarını durdurdu. Sovyet Sonrası geliştirilen ilk Rus askeri nakliye uçağı Ilyushin Il-112, ilk uçuşunu yaptı.
• Ülkemizde ise TUSAŞ’ın geliştirdiği AKSUNGUR İHA, TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI) tarafından geliştirilen PD170 motorlarıyle ilk uçuşunu yaptı.

Nisan

• Nisan ayında büyük göç adı verilen taşınma operasyonu yapıldı. Türk havacılığının başlangıç noktası olarak kabul edilen Atatürk Havalimanı’nda yolculu operasyonlar THY’nin Singapur seferi ile sona erdi. 45 saat süren taşınma operasyonu beklenenden hızlı tamamlandı. 12 saat boyunca İstanbul hava sahası uçuşlara kapatıldı. Taşınma işlemi tamamlandıktan sonra İstanbul Havalimanı’ndan Ankara Esenboğa Havalimanı’na ilk sefer düzenlendi.
• Dört yıl süren inşaat sürecinin ardından Singapur Changi Havalimanı’nın Jewel isimli şelale konseptli yeni terminali açıldı. Changi Havalimanı’nın dört terminalinden üçünü birbirine bağlamak için tasarlanmış çok amaçlı bir kompleks olan yapı 135.700 metrekarelik alana kuruldu. Çelik ve cam konstrüksüyon şeklinde inşa edilen terminal binası, halka şeklinde bir dış cepheye sahip.
• Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ülkelerini, Airbus’a yaptıkları sübvansiyonlar ve yaratılan haksız rekabet nedeniyle ek gümrük vergileri uygulamakla tehdit etti.
• Airbus CEO’su Tom Enders, koltuğunu Guillaume Faury’e bıraktı.
• Dünyanın en büyük uçağı ünvanını ele geçirecek olan Stratolaunch ilk uçuşunu yaptı. Hindistanlı Jet Airways uçuşlarını durdurdu.

Mayıs

• Airbus 50’nci yaşını A220, A320, A330neo, A350, A380 ve BelugaXL modellerinin beraber yaptığı bir kol uçuşuyla kutladı. Üretilen 12 bininci uçak ABD’li Delta’ya teslim edildi. Şirketin merkezi Toulouse’de her yıl düzenlenen Innovation Days’in bu yılki davetlilerinden biri bendim. Havacılıkta bugünü ve geleceği düzenlenen panellerde alanından uzman kişilerle değerlendirdik. Hem de havacılığın geleceğinde bizi bekleyen teknolojileri deneyimleme şansı buldum. Airbus’ın uçan araba projesi olan City Airbus ilk uçuşunu yaptı.
• 5 Mayıs’ta Aeroflot’a ait Sukhoi SSJ-100 modeli yolcu uçağı, Moskova’dan kalkışından 45 dakika sonra elektrik arızası nedeniyle geri döndü ve piste teker koyduğu an adeta alev topuna döndü ve 41 kişi yaşamını yitirdi.
• Mayıs ayında ABD’de Maryland Medikal Merkezi’ndeki bir hastaya, drone ile taşınan böbrek nakledildi. Drone’un böbreği hastaneye ulaştırması 5 dakika sürdü.
• Avianca Brazil operasyonlarını durdurup iflas açıkladı.

Haziran

• Japonların ilk uluslararası havayolu olarak 1951’de kurulan Japan Airlines’ın tarihinde ilk kez filosuna bir Airbus uçağı katışına Toulouse’da şahit oldum. Havayolunun filosuna kattığı ilk Airbus uçağı bir A350 oldu. 17 Haziran’da ise havacılığın küresel anlamda en büyük buluşmalarından biri olan Paris Air Show başladı.
• Türkiye açısından fuarın en büyük önemi TUSAŞ tarafından üretilecek olan Milli Muharip Uçak’ın (MMU) birebir mock-up’ının ilk kez uluslararası kamuoyuna tanıtılmasıydı.
• Fuarda ayrıca 2040’ta hizmete başlaması planlanan Avrupa ülkelerinin ortaklığında üretilecek 6’ncı nesil savaş uçağının mock up’ı da ilk kez görücüye çıktı.
• Benim de yazar kadrosu arasında yer aldığım, Türkiye’nin küresel havacılık pazarına hitap eden ilk İngilizce sivil havacılık dergisi Aviation Turkey, Paris Air Show’da ilk sayısının lansmanını yaptı.
• Airbus en yeni dar gövde uçağının üretimini gerçekleştireceğini ilk kez fuarda duyurdu. Ekstra uzun menzilli dar gövde bir uçak olan A321XLR’ın havayollarının güçlü talebine karşılık üretilmesine karar verildi.
• Paris Air Show’da bir gelenek olarak Skytrax tarafından yılın en iyi havayolları berlirlendi. Qatar Airways 5’inci kez dünyanın en iyisi seçildi.
• Japon Mitsubishi Bölgesel Jet (MRJ) yeniden markalandırıldı ve uçağın adı SpaceJet oldu. Gulfstream G600’ün tip sertifikasını aldı.
• 25 Haziran’da Türk Hava Yolları, ilk Boeing 787-9 Dreamliner uçağını filosuna kattı.

Temmuz

• Temmuz ayında Hong Kong’daki bazı suçluların Çin’e iade edilmesini öngören yasa tasarısı nedeniyle başlayan protestolar havalimanına sıçradı. Hatta Hong Kong Havalimanı gösterilerin ana merkezi haline geldi.
• Boeing 777X’e güç vermesi planlanan, dünyanın en büyük ticari jet motoru unvanını elinde bulunduran GE9X, Guinness tarafından en güçlü motor olarak tescil edildi.  Gulfstream G650ER ultra uzun menzilli jeti, 25 bin kilometrelik rekor uçuşu ortalama 860.95 km/saat ile 46 saat, 39 dakika ve 38 saniyede tamamlandı ve rekor kırdı.

Ağustos

• Rusya merkezli Ural Havayolları’na ait Airbus A321, Moskova’dan kalkışında kuş sürüsüne girdi ve iki motorunu da kaybetti. Kokpit ekibi uçağı mısır tarlasına indirmeyi başardı.
• THY yeni kabin ekibi kıyafetleriyle uçmaya başladı.

Eylül

• Pekin’in yeni havalimanı Daxing görkemli bir açılışın ardından resmi olarak hizmete başladı.
• Dünyanın en eski turizm firması Thomas Cook’un havayolu kısmı iflas ettiğini açıkladı.1841 yılından bu yana hizmet veren şirketin 20 bin çalışanı işsiz kaldı. Tatilcilerin ülkelerine dönebilmeleri için çalışma başlatıldı. Türkiye’ye tatile gelen Thomas Cook mağdurları için de çok sayıda operasyon yapıldı. Bu kapsamda Dalaman’a Airbus A380 gönderildi. Türkiye’ye A380’in ilk ticari seferi olarak kayıtlara geçti.
• Fransız Aigle Azur ve XL Havayolları ile Slovenya’nın milli havayolu Adria  iflas açıkladı.
• Embraer E195-E2’nin ilk teslimatını Brezilyalı Azul’a yaptı.
• Bombardier Global 5500 ve Global 6500 için tip sertifikası aldı.

Ekim

• Kurulduğundan beri aynı isimle operasyonlarını sürdüren dünyanın en eski havayolu ünvanına sahip olan Hollanda’nın bayrak taşıyıcı havayolu şirketi KLM, 100 yaşına girdi.
• Peruvian Havayolları iflas etti. Ukrayna’da kargo opersyonu yapan Antonov An-12 Lviv’e yaklaşma esnasında düştü 8 mürettebattan 5’i can verdi.
• Endonezya Ulusal Ulaştırma Güvenlik Komitesi, Lion Air’e ait 737 MAX kazasına ilişkin nihai raporu kamuoyuyla paylaştı. Raporda, MCAS sisteminin tek sensöre bağlı olarak hatalı çalıştığı; Boeing’in eğitim dokümanlarında gerekli bilginin verilmediği ortaya konuldu.
• Avustralyalı Qantas Sunrise Projesi’ni hayata geçirmek için 3 deneysel uçuşun ilkini New York-Sidney arasında Boeing 787-9 uçağı ile 19 saat 16 dakikada tamamladı.
• Uçan araba Volocopter içinde bir sürücüyle Singapur’da test edildi.
• Hindistanlı havayolu IndiGo Airbud’a 300 adet A320neo siparişi verdi.

Kasım

• İki ölümlü kaza sonrasında Boeing’in ciddi sorunlar yaşadığı MAX modelinin en yenisi MAX 10 sessiz sedasız ve törensiz olarak fabrikadan çıktı.Avustralyalı havayolu Qantas, deneysel uçuşların ikincisini Londra’dan Sidney’e gerçekleştirdiği 17 bin 800 km’lik menzilde 19 saat 19 dakikada gerçekleştirdi.
• Dubai Airshow kapılarını 16’ncı kez açtı. Sipariş rakamlarının son derece düşük olduğu fuarda Emirates A350 ve 787 siparişleriyle fuara damga vurdu. Aviation Turkey dergisinin ikinci sayısı havacılık sektörüyle buluştu.
• Kasım aynın son günlerinde ise AtlasGlobal, yaptığı resmi açıklamayla uçuşlarını 21 Aralık’a kadar durdurma kararı aldı.
• IAG Grubu Air Europa’yı satın aldı.
• Tek turboprop motora sahip Epic E1000 FAA tip sertifikasını; Airbus Beluga XL ise EASA tip sertifikasını aldı.

 Aralık

• Avustralyalı Qantas, Project Sunrise projesi kapsamındaki üçüncü ve son deneme uçuşunu New York-Sydney arasında 19 saat 31 dakikada tamamladı. Şirket proje kapsamında A350-1000 uçaklarını kullanmayı düşündüğünü açıkladı.
• Baykar Savunma tarafından geliştirilen Bayraktar AKINCI Taarruzi İnsansız Hava Aracı (TİHA) ilk uçuşunu başarıyla tamamladı.
• Embraer E175-E2 ilk uçuşunu yaptı.
• Yılın son günlerinde Boeing 737 MAX uçaklarının üretiminin geçici olarak durdurulacağını açıkladı. Birkaç gün sonra CEO Muilenburg’un uzun süredir beklenen istifa haberi geldi.
• Kazakistan’ın Almatı şehrinde Bek Air’e ait Fokker 100 tipi uçak kalkış esnasında düştü. En az 12 kişi yaşamını yitirdi.