Avrupa Birliği Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA) temsilcileri, Çin’in yerli yolcu uçağı C919’u sertifikalandırmak için COMAC’ı ziyaret etti. Şu ana kadar, C919’un uluslararası hava sahasında uçuş izni oldukça sınırlıydı. Batılı taşıyıcılar için, C919 ile operasyon yapmak, oldukça risk olarak değerlendiriliyor.
Comac C919, Avrupa Birliği’nden (AB) sertifika almaya bir adım daha yaklaştı. AB otoritesi, simülatörleri de dahil olmak üzere, C919’u değerlendirmek için, Çinli meslektaşlarını ziyaret etti. Yapılması planlanan dört ziyaretten üçüncüsü sonunda, Avrupalı otoritenin temsilcileri, ‘olumlu geri bildirim’ verdi.
Konuyla ilgili bilgi sahibi kaynaklara atıfta bulunan South China Morning Post’un (SCMP) haberine göre, AB Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA) temsilcileri, COMAC’ın Çin’in Şanghay kentindeki tesislerini ziyaret etti. Uçak hakkında olumlu bilgi verdi.
Ziyaret kapsamında, Airbus A320neo ve Boeing 737 Max uçaklarına rakip olarak Çinliler tarafından geliştirilen uçak, tam uçuş simülatöründe çeşitli uçuşlar gerçekleştirildi. EASA temsilcileri ayrıca, uçağı bizzat incelemek için, C919’a bindi. Kokpitte ve kabinde saatler geçirdi.
Bu süreç, EASA’nın dört turlu inceleme prosedürünün üçüncü ve en önemli aşamasıydı. Bu ziyaret kapsamında uçağın yapısal parçalarından, aviyonik sistemlerine kadar, tüm detaylarında, otoritenin gereksinimlerini sağlayıp sağlamadığı belirlendi.
C919, henüz EASA’dan sertifika almak konusunda oludukça uzakta olduğu düşünülse de yetkililerden alınan ‘olumlu geri bildirimler’ EASA’nın uçağı epey beğendiğini gösteriyor. Çin medyasında yer alan haberler, C919’un 2025’e kadar Avrupa’da sertifikasyon sürecinin tamamlayabileceği yönünde. Ancak EASA, bu yılın başlarında yaptığı bir açıklama ile, C919’un henüz sertifika almak için yolun başında olduğunu duyurmuştu.
COMAC C919’u Batı’da Görecek miyiz?
Geçtiğimiz günlerde, China Southern Havayolları’nda görev yapan sekiz pilot COMAC C919 ile ilgili eğitimin ilk aşamasını tamamladı. Uçağın, bu yılın Ağustos ayında havayoluna teslim edilmesi planlanıyor. C919’un ağırlıklı olarak Çin iç hat pazarında kullanılan bi uçak olacağı öngörülürken, uçakları Batılı havayollarının filolarında görebilir miyiz? sorusuna da yanıt aranıyor.
Ryanair CEO’su O’Leary, C919 üretiminin, batı için olumlu bir gelişme olduğunu düşünüyor. Çünkü bu gelişme “hem Airbus hem de Boeing’in sipariş defterlerini zayıflatacak. Ortaki rekabet daha da kızışacak. Ancak, C919 uçaklarının, Avrupa ve ABD’de sertifikasyon sürecinin uzun zaman alacağı tahmin ediliyor.
ÇİNLİLERİN GELİŞTİRDİĞİ C919 NASIL BİR UÇAK?
Şu ana kadar, yalnızca Çin Sivil Havacılık İdaresi (CAAC) C919’u sertifikalandırdı. Uçak, büyük ölçüde Çin iç hat pazarındaki yoğun uçuşlar için geliştirildi.
C919, Çin dışında, Aralık 2023’te Hong Kong’da ve Şubat 2024’te Singapur Air Show’da gösteri uçuşları da dahil olmak üzere kendisini havacılık dünyasına tanıttı.
1 Haziran’da China Eastern Airlines, C919 ile Şanghay Hongqiao Uluslararası Havalimanı’ndan (SHA) Hong Kong Uluslararası Havalimanı’na (HKG) dönüş seferi düzenledi. Bu uçuş, C919’un Çin anakarası dışındaki ilk resmi ticari uçuşuydu. Uçuşlar, bir daha kullanılmayan, MU7191 ve MU7192 uçuş kodları altında gerçekleştirildi. B-919F olarak tescil edilen uçak, yalnızca Çin iç hat seferleride görev yaptı.
Havacılık analitiği şirketi Cirium’dan alınan veriler, China Eastern Havayollaerı’nın, Ağustos ayında C919 ile beş farklı varış noktasına uçuşcplanladığını gösteriyor:
- Guangzhou Baiyun Uluslararası Havalimanı (CAN)
- Pekin Daxing Uluslararası Havalimanı (PKX)
- Şanghay Hongqiao Uluslararası Havalimanı (SHA)
- Chengdu Tianfu Uluslararası Havalimanı (TFU)
- Xi’an Xianyang Uluslararası Havalimanı (XIY):
Havayolu, C919 ile haftalık 154 sefer planladı ve bu da 24.948 haftalık koltuk kapasitesi ve 32,8 milyon mevcut koltuk kilometre (ASK) anlamına geliyor.
28 Mayıs’ta China Eastern Havayolları, altıncı COMAC C919 uçağını teslim aldı. Havayolu, C919’u kullanan dünyadaki tek havayolu oldu.
C919 İçin Batı’da Potansiyel Pazar Var mı?
Ryanair CEO’su Michael O’Leary, bunun ihtimal dışı olmadığını açıkça belirtse de pek çok Avrupalı havayolu C919’a hiç ilgi göstermedi.
Çin, son yıllarda havacılıkta endüstrisinde yaptığı atılımlardan haklı bir gurur duysa da, bunu Batı’dan gelen kapsamlı desteklerle gerçekleştirebildi.
C919’un motorları, GE Aerospace ve Safran arasındaki ortak girişim olan CFM International tarafından geliştirildi. Lastik şirketi Michelin, Collins Aerospace, Honeywell başta olmak üzere, Batı merkezli şirketler, uçağın pek çok hayati parçasını tedarik ediyor. Bu işbirliği şu anda işliyor olsa da jeopolitik durum oldukça gergin. Yakın gelecekte işler daha da kötüleşirse, Çinliler C919 için gerekli bileşenlerin tedarik edilmesinin imkansız hale gelebilir.
Federal Yönetmelikler Kanunu’nun (CFR) 15. maddesine eklenen bir detaya göre, ABD, ABD merkezli işletmelerin ürün satması için belirli lisanslar gerektiren, birkaç yüz adet Çin merkezli kuruluş belirledi.
Bu gelişmeler henüz COMAC’ı kapsamıyor olsa da Ukrayna’da veya Tayvan’da tırmanan bir çatışma (ABD, halihazırda Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sürecine yardım eden Çinli şirketlere yaptırım uyguluyor) yeni dar gövdeli uçağın parçalarını temin edebilmek için aniden sıkıntı çıkarabilir.
