Son günlerde hepimiz Türk Lirası’nın yaşadığı değer kaybıyla yatıp kalkıyoruz. Paramızın, tüm yabancı para birimleri karşısında yaşadığı kontrolsüz düşüşün etkilerini, hayatımızın her noktasında iliklerimize kadar hissediyoruz. Elbette bu olumsuz tablo, seyahat ve ulaşım alışkanlıklarımızı da derinden etkiliyor. Pandemi nedeniyle yaklaşık 2 yıldır Edirne’den dışarı çıkmak zorlaşmışken; döviz kurlarının geldiği noktaya baktığımızda artık yurt dışına gitmek neredeyse hayal oldu diyebiliriz. Vize, uçak bileti, konaklama ve yemek için ayırmamız gereken bütçeyi hesaplarken, rakamları 11-12-13 ile çarpmak oldukça korkutucu.
Peki ülkemizde döviz kurlarında yaşanan anormal yükseliş; gelir ve giderlerin neredeyse tamamının Dolar’a endeksli olduğu havacılık sektörünü nasıl etkileyecek? Bizi ve havayollarımızı bundan sonra neler bekliyor?
MALİYETLERİ DÜŞÜRMEK VEYA GELİRİ ARTIRMAK ŞART!
Havayolu şirketleri, hizmet ihracatı yaptıkları için uluslararası ticareti ilgilendiren her türlü etkiye doğrudan maruz kalıyor. Küresel havacılık piyasalarında liberalizasyon arttıkça, özellikle uluslararası rotalarda, diğer ülkelerin havayolları ile rekabet halinde olan havayolları için bu mücadele çok daha çetin bir hale geliyor.
Bir havayolunun başka bir ülkenin havayolu ile rekabet edebilmesi için yapması gerekenler belli: Şirketler rakiplerine kıyasla maliyetlerini azaltmak ya da gelirlerini artırmak zorunda. Dolayısıyla havayolları için rekabet gücünün kilit faktörlerinden biri, ülkesindeki döviz kurlarının durumu.
ŞİRKETLERİN GİDERLERİ DOLAR CİNSİNDEN!
Havayolu şirketleri, uçak satın almak veya kiralamak için milyonlarca Dolar ödeme yapıyor. Bu uçakları uçurabilmek için ihtiyacı olan yakıtı Dolar ile satın alıyor. Bu uçakları on binlerce Dolar ödeyerek sigortalatıyor. Bu uçakları uçurduğu havalimanlarına verdiği ücretler ve aldığı tüm hizmetlerin bedelini de Dolar cinsinden ödüyor. Uçaklarına düzenli olarak yaptırdığı bakımlar ve yedek parçaların temini için de yine Dolar harcıyor. Özetle havayollarının neredeyse tüm harcama kalemleri Dolar cinsinden.
HAVAYOLLARI NASIL GELİR ELDE EDİYOR?
Buna karşılık şirketler sadece yolcu ve yük taşıyarak gelir elde ediyor. Taşınan kargoyu bir kenara koyarsak, havayollarının, yolcularını uçurmak için sattığı koltuğun parası dışında; yine büyük kısmı yolcular üzerinden elde edilen ve yan gelirler olarak adlandırdığımız bazı ek gelirleri var. Check-in sırasında koltuk seçimi için ödediğimiz paralar, valiz için bize verilen sınırı aştığımızda ödediğimiz ekstralar, uçakta yapılan yiyecek-içecek satışları ile uçakta internet gibi çeşitli hizmetleri kullanmak için verdiğimiz paralar, şirketlerin yan gelirlerini oluşturuyor.
Bunların haricinde de anlaşmalı oteller, araç kiralama ve seyahat sigortası gibi kalemler üzerinden komisyon alıyorlar. Mil puanları ile yapılan satışlar, şirketin bir banka ile ortak marka kredi kartları ile yapılan bazı işlemlerden elde edilen gelirler de havayollarının kasasına giriyor. Uçak içinde veya dışında yer alabilecek her türlü reklam, uçaktaki dergilerde, havayoluna ait özel yolcu salonlarında ve şirkete ait tüm iletişim kanallarında yer alan reklam satış gelirleri de havayollarının yardımcı gelir kaynakları arasında. Yani özetle havayollarının ana ve yardımcı gelir kaynaklarının temelinde insanlar var. Demek ki insanlar ne kadar çok uçarsa şirketler o kadar çok gelir elde ediyor. Videonun başında bahsettiğim Dolar cinsinden yapılması gereken ödemelerin yapılabilmesi için havayolları tüm gelir kalemlerini de Dolar’a endeksliyor.
DÖVİZ KURUNDAKİ DEĞİŞİM HAVAYOLLARINI NASIL ETKİLİYOR?
Havayolları döviz kurlarındaki değişimden arz, talep ve finansal etkiler olmak üzere üç farklı şekilde etkileniyor.
DÖVİZ ARTIŞI İLE YOLCU SAYISI DEĞİŞECEK
İlk etki, kurdaki değişimin, yolcu akışlarını ne kadar ve ne şekilde etkilediğinde saklı. Bir ülkede döviz kurları ne kadar yükselirse, o ülkenin vatandaşlarının uçağa binmesi o kadar zorlaşıyor. İç hat biletleri için TL bazlı bir fiyatlama uygulanıyor. Neredeyse tüm giderleri döviz cinsinden olduğu için havayolları iç hatlarda zaten kar edemiyordu. Ancak dövizin bu kontrolsüz yükselişi nedeniyle önümüzdeki günlerde uçak bileti fiyatlarında fahiş artışlar göreceğiz.
Dış hat uçuşlarındaki bilet fiyatları zaten ezelden beri Dolar’a endeksli olduğu için onlar çoktan yükseldi bile. İsterseniz sık uçtuğunuz bir dış hat destinasyonu için birkaç ay sonrasına bilet arayın. Fiyatları gördüğünüzde inanamayacaksınız.
Bu noktada havayollarının elini güçlendiren belki de tek şey dövizin yükselmesi ve ülkenin ucuzlamasına bağlı olarak yurt dışından daha fazla yolcu gelmesi olabilir. Ancak mevcut koşullar altında pandeminin seyri ve ülkemizin genel durumunu da hesaba katarsak bu plan ne kadar tutar orası meçhul.
İlgili Haber | Uçak Bileti Fiyatları Nasıl Belirleniyor?
Havayolları, yolcu talebindeki değişime bağlı olarak arz ve talebi yeniden dengelemek için yeni stratejiler üzerine çalışmak zorunda. Şirketler bilet fiyatları arttığı için kaybedilecek yerli yolcuların yerine yabancı yolcuları nasıl çekebileceğinin formülünü arayacak. Bunun için akla gelen ilk yöntem yurt dışında bol reklam ve tanıtım yapmak olabilir. Ama bu kampanyaları yürütmek için de Dolar harcamaları gerekecek tabii. Tam bir kısır döngü…
ŞİRKETLERİN SERMAYE YAPISI ÇOK ÖNEMLİ
Döviz kuru değişiklikleri, ikinci olarak, sermaye yapıları üzerinden havayollarını etkiler. Bu etkinin boyutu, şirketlerin hangi ülkelerin para birimleri üzerinden borçlandıkları ve hangi para birimlerinde yatırım yaptıkları ile doğrudan ilgili. Döviz kurlarında uzun vadeli, kalıcı ve büyük ölçekte yaşanan değişimler, şirketlerin rota ve filo planlamasını yani uçak alımları başta olmak üzere tüm yatırım kararlarını doğrudan ilgilendirir.
Döviz kurlarındaki aşırı yükseliş, şirketlerin toplam varlıklarının ve piyasa değerlerinin Dolar cinsinden aşırı düşmesine ve borçlarının da aynı şekilde katlanmasına neden olur. Dolayısıyla zaten pandemi nedeniyle çok büyük darbe alan şirket bilançoları da temellerinden sarsılabilir. Bu da son dönemde sayıları giderek artan havayolu şirketlerimizi, küresel rakipleri için çok ucuza satın alınabilecek bir ticari meta haline dönüştürebilir. Çok uzun zamandır pek çok yerde konuşulan ve defalarca yalanlanan, Türk Hava Yolları’nın Qatar Airways’e veya diğer küresel rakiplerine satışı iddialarının yeniden dillendirilmeye başlaması için uygun zemin bile oluşabilir.
HAVAYOLLARININ GİRDİ MALİYETLERİ YÜKSELECEK!
Son olarak, döviz kurundaki değişim, şirketlerin girdiler için ödediği fiyatların durumunu da etkileyerek rekabet gücünü zayıflatabilir. Rakiplerin aynı girdiler için ödediği fiyatların çok daha düşük olması, şirketlerimiz için rekabette negatif etki oluşturur. Bu da havayollarımızın güçlü olduğu pazarlarda payını kaptırmasına neden olabilir.
GELİR VE GİDERLER DOLAR’A ENDEKSLİ!
Havayolu şirketleri, sektörün doğası gereği gelir ve giderlerini Dolar’a endekslemek zorunda. Dolar gelirleri ile Dolar giderleri arasındaki dengenin ne durumda olduğu hayati önem taşıyor. Eğer bir şirketin Dolar açığı oluşursa, kurun çok yüksek olduğu bizim gibi ülkelerde, bu açığı yerel para birimiyle kapatmak neredeyse imkansız hale geliyor. Bu da uzun vadede yüksek faizlerle kredi kullanmak, küçülmek, şirketi satmak ve en kötüsü de iflasa kadar durumu götürebilir. Döviz kurlarının yerel para birimine karşı agresif yükselişler yaşadığı piyasalarda bu kadar büyük bir karmaşayı yönetmek ve uzun vadeli bir strateji geliştirmek oldukça zor.
HAVAYOLU HALKIN YOLU OLMAKTAN ÇIKIYOR!
Özetle döviz kurlarına karşı paramızın bu kadar hızlı değer kaybetmesi, bizleri uçakla seyahat keyfinden ciddi şekilde uzaklaştırırken; şirketlerimizin de finansal açıdan ayakta kalmasını oldukça zor bir hale getiriyor. Havalimanı işletmelerinden yer hizmetlerine, parça tedarikçilerinden pilot adaylarına kadar sektörün diğer tüm paydaşları da bir şekilde bu durumdan olumsuz etkileniyor. Yakın gelecekte ‘havayolu halkın yolu’ cümlesini, geçmişte yaptığımız seyahatleri gözümüzün önüne getirip acı bir tebessüm ile anacağımız kesin…
