Bir yargıç tarafından, önümüzdeki aylarda verilecek karar, ABD havayolu endüstrisinin, özellikle de JetBlue ve Spirit’in geleceği açısından önemli sonuçlar doğurabilir…
Temmuz 2022’de JetBlue ve Spirit havayolları birleşme kararı aldıklarını açıkladı. Bu noktaya ulaşmak için oldukça uzun bir yol kat etmişlerdi. Çünkü başlangıçtaki plan, Frontier ve Spirit’in birleşmesiydi. Ancak JetBlue verdiği teklifi, Frontier’in teklifinin üzerine çıkarmayı başardı.
Başından beri JetBlue ve Spirit arasındaki birleşmenin otoritelerden onay alması konusunda endişeler vardı. Beklendiği üzere, 2023’ün başlarında ABD Adalet Bakanlığı (DOJ), bu birleşmeye itiraz etmeyi planladığını duyurdu. 31 Ekim 2023’te başlayan duruşma süreci, 5 Aralık 2023’te sona erdi.
Adalet Bakanlığı, son dönemde havayolları ile ilgili konularda oldukça meşgul. American Airlines ile JetBlue arasındaki Northeast İttifakı’na meydan meydan okuyan bakanlık, bu ortaklığın sona ermesini sağladı. Geçtiğimiz günlerde duyurulan Alaska Havayolları’nın Hawaiian Havayolları’nı satın alma kararı da bakanlık tarafından yakından takip edilen bir konu.
Adalet Bakanlığı’nın, JetBlue ile Spirit arasındaki birleşmeye karşı olmasının nedeni, tüketiciler için olumsuz sonuçlar yaratma endişesi. Birleşme kararının, ultra düşük maliyetli havayolunun piyasadan çekilmesi ve bunun da uçak bileti fiyatlarını yükselteceği düşünülüyor. Adalet Bakanlığı ayrıca JetBlue ve Spirit’in hizmet verdiği 51 pazarda, iki havayolunun toplam pazar payı nedeniyle de bilet fiyatlarının önemli ölçüde artabileceğini iddia ediyor.
Adalet Bakanlığı tarafından yapılan resmi açıklama: “Bu satın almanın etkisini tüm yolcular hissedecek olsa da, en büyük zarar, orantısız bir şekilde maliyet bilincine sahip tüketicilere olacak. Bu yolcular, JetBlue ve Spirit arasındaki rekabete bağımlı. Çünkü Spirit olmadan piyasadaki fiyatlandırmanın dengesi tamamen bozulabilir.”
JetBlue ve Spirit yöneticileri ise JetBlue’nun büyüyebilmesinin, tüketiciler için iyi olacağını, zira bunun American, Delta, United ve Southwest’ten oluşan “dört büyük” ABD taşıyıcısına karşı düşük maliyetli rakip yaratacağını savunuyor. Bu dört havayolu ABD yurt içi pazar payının %80’ini kontrol ediyor. Dolayısıyla beşinci rakibin gelmesi, sektör için faydalı olacak görüşündeler.
JetBlue ayrıca birçok sıkışık havaalanındaki slotlardan vazgeçmeyi planladığını duyurdu. Bu kapsamda hem Frontier hem de Allegiant ile çeşitli anlaşmalar yapıldı. Ayrıca JetBlue, birleşmenin onaylanması halinde, her iki havayolunun şu anda uçmadığı ancak birleşme sonrası Orlando’dan 25 yeni rotada uçmaya başladığı planını açıkladı.
Adalet Bakanlığı Birleşmeyi Engelleyebilecek mi?
Adalet Bakanlığı’nın, American Airlines ve JetBlue arasındaki Northeast İttifakı’nın sonlandırılması konusunda başarılı olması ile Spirit-JetBlue birleşmesini engelleme girişimi arasında ciddi fark var.
Northeast İttifakı konusunda, American Airlines ve JetBlue yöneticilerinin, slot değiştirme, koordineli programlar ve çok daha fazlasını içeren, rekabete aykırı bir çok yöntem geliştirdikleri ve rakiplerine bir komplo kurdukları açık bir şekilde ortaya çıktı.
JetBlue ve Spirit’in birleşmesi konusuna itirazın nedeni, bu birleşme sonrası ABD’de yalnızca tek bir büyük ultra düşük maliyetli havayolu (Frontier) kalması endişesi yatıyor. Ancak Allegiant Havayolları neredeyse Frontier kadar büyük. Hem Avelo hem de Breeze şirketleri de giderek büyüyor ve benzer müşteriler için pazarda rekabet etmeye çalışıyor.
Adalet Bakanlığı, JetBlue’nun Frontier’ı devralması durumunda bilet fiyatlarının ortalama %30 artacağını iddia ediyor. Ancak bunun tam doğru olmadığı da düşünülüyor. Zira havayolları, bilet fiyatlarına farklı hizmetleri dahil ediyor. Çoğu Spirit yolcusu, ekstra hizmetlere çok daha fazla para ödüyor.
Birleşme ilk duyurulduğunda JetBlue’nun, American Airlines ile Northeast İttifakı vardı. Hem bu ittifak hem de Spirit ile birleşme kararı, rekabet açısından oldukça kötü sonuçlar doğurabilirdi. Ancak şu an ittifak bozulmuş durumda.
Ultra düşük maliyetli taşıyıcının finansal sonuçlarına bakıldığında, bu iş modelinin, şu an için yolcular üzerinde bir karşılığı yok. Marjları da oldukça kötü görünüyor. JetBlue birleşmesi olmasa bile Spirit, daha fazla premium ürün eklemek için iş modelini geliştirmek isteyebilir. Çünkü insanlar bu tip hizmetlere ekstra para ödemeye hazır görünüyor.
JetBlue, kuruluşundan bu yana, diz mesafesi, koltuk arkası ekranlar ve uçakta Wi-Fi ile birlikte uygun fiyatlı biletler sunarak bu konuda öncü oldu ve ülkedeki en iyi repütasyona sahip havayollarından biri durumunda.
Geleneksel havayolları, yüksek kapasiteli dar gövdeli uçaklarla yaptıkları operasyonları giderek artırıyor. Havayolları bu koltukları doldurmak için, ucuz havayolları ile rekabet edebilen temel ekonomi tarifeleriyle rekabet etmek zorunda kalacak. Bu da yolcular için oldukça iyi bir haber.
United CEO’su Scott Kirby’nin ultra düşük maliyetli havayolları hakkında kısa süre önce söyledikleri de ortada: “30 yıllık kariyerimin tamamında, havayolu endüstrisi çeşitli dönüşümler yaşadı. Biz de şu anda bir dönüşüm içerisindeyiz… Tüm bu döngüler, en düşük marjlı havayollarının çeşitli ayarlamalar yapmak zorunda kalmasıyla sona erdi. Bu da United için daha iyi sonuçlara yol açacak. Düzenlemeler kaçınılmaz bir ekonomik gerçekliktir ve bunun 2024’ün ikinci yarısında tekrar gerçekleşmesini bekliyorum. Ancak bu kez farklı olan şey, en düşük marjlı havayollarının sözde düşük maliyetli taşıyıcılar olması ve değişikliklerin bu noktada gerçekleşeceğini düşünüyorum.” Kirby’nin bu yorumları, Spirit’in iş modelini güncelleme ihtiyacının da yüksek sesle dile getirilmesi gibi görünüyor.
