Dünya’nın en büyük yolcu uçağı Airbus A380’in, inişin ardından, pist sonunda durabilmek için çok büyük bir desteğe ihtiyaç duyduğunu düşünebilirsiniz. Eğer böyle düşünüyorsanız, A380’in motorlarının dördüne birden, thrust reverse özelliği entegre edilmesi gerektiğini de düşünüyor olabilirsiniz. Ancak thrust reverse, A380’in frenlemesini sağlayacan sistemlerinden yalnızca biridir. Airbus A380 tasarlandığında, dört motorun tümünde thrust reverse sistemine sahip olmasının getireceği avantajlardan çok, ortaya çıkaracağı potansiyel problemler göz önüne alınarak; yalnızca içteki iki motorda bu sistemin varlığının yeterli olacağına hükmedildi.
Thrust Reverse Nedir?
Bir uçağın motorları, gökyüzünde seyir halinde, uçağın yatay düzlemde hareket etmesini sağlayan kendi ürettiği itki kuvvetini, istenen koşullarda ters yöne döndürebilir. Ters itki (thrust reverse) mekanizması, havanın motordan çıkış yönünü değiştirir. Bu sistem sayesinde hava, motorların arkasından dışarı itilmek yerine, motorların önüne doğru yönlendirilir. Böylece motor, bu çalışma şekli ile uçağın yavaşlamasına yardımcı olmak için kullanışlı bir yardımcı araç haline gelir.
İlgili Haber | İnişte Neden Uçak Motorları Geriye Doğru Açılıyor?
Ancak, A380’i durdurmak için tek geçerli yöntem ters itki sistemi değildir. Thrust reverse kullanımını, ıslak pistlere yapılan inişlerde daha net şekilde fark etmek mümkün. Zira ters itki kaynaklı oluşan hava akışı, pist üzerinde büyük hacimlerde suyu gözle görülür şekilde harekete geçiriyor.
Ters itki yaratmak, A380’i yavaşlatmak için, özellikle pistin ıslak veya kaygan olması durumlarında daha da kullanışlı bir yöntem olsa da, A380’in durdurabilmek için, frenler ve kanat üzerindeki yardımcı yüzeyler arasında yer alan spoiler yapıları, thrust reverse sisteminden çok daha fazla etkilidir.
A380 Yavaş İniyor!
Airbus A380, Boeing 747-400’den daha büyük ve ağır olmasına rağmen, genellikle daha yavaş bir hızda iniyor. İniş eşiğini 140 knot’ta geçip; bazen 130 knot hızla bile inişi gerçekleştirebiliyor.
İlgili Haber | Airbus A380’in Tarihi
A380 ilk tasarlandığında, uçağın motorlarının ters itki özelliğine sahip olup olmayacağı konusunda bir tartışma yaşandı. A380’ler yalnızca frenlerini kullanarak tamamen duracak şekilde tasarlanmış olsa da ıslak pistlere inişte kayma riskini en aza indirmek için iki motora thrust reverse özelliği eklenmesinde karar kılındı. Motorların dördüne birden thrust reverse özelliği eklenmesinin gereksiz olduğu konusunda uzlaşıldı. Dolayısıyla, A380’in sadece iki iç motorunda ters itki özelliği bulunmasının nedeni, diğer iki motor için böyle bir ihtiyaç olmamasıdır.
Thrust Reverse Ağırlık Yapıyor!
A380’in sağ ve sol kanadında, dış kısımdaki motorlara da thrust reverse özelliği eklenmesi, uçağın toplam ağırlığını artırır ve uçağın kanat yapılarına daha fazla baskı uygular. Tek bir A380 motoruna ters itki gücü eklemek, uçağı yaklaşık yarım ton ağırlaştırıyor. Tam yüklü bir A380’in 570 tonun üzerinde bir ağırlığa sahip olduğu ve operasyonel maliyetlerinin çok yüksek olduğu düşünüldüğünde, hiç kimse uçağa daha fazla ağırlık eklemekten yana değil.
A380’lerin dış motorlarında ters itki olmamasının bir başka nedeni de kanat açıklığı 80 metre olan süper jumbonun dıştaki motorlarının, çoğu zaman, pistlerin kenarına yakın ve bazen de pistin dışına taşacak şekilde konumlanıyor olması. Bu da motorların harcadığı enerjinin ne kadar yüksek olduğuna bağlı olarak, etraftan motora yabancı maddelerin emilmesi, bu maddelerin uçağın kanatlarına ve gövdesine zarar verecek şekilde sıçraması olasılığını artırır.
Uçak, yere inerken çok fazla türbülans oluşturur. Ters itki nedeniyle, hareket halindeki uçağın önüne doğru akan hava, özellikle de pistin çevresindeki yabancı maddeler nedeniyle potansiyel olarak tehlike oluşturması anlamına gelir. Uçaklar havalanırken ve motorlar normal prensipleri ile tam güç modunda çalışırken böyle bir sorun yok. Çünkü o zaman türbülansı arkalarında bırakıyorlar.
Böylesine büyük ve ağır bir uçağın, inişin ardından, kolay durması pek olası görünmüyor. Ancak Airbus A380, kaba ve hantal görünümüne rağmen tam bir mühendislik harikasıdır ve hiç thrust reverse özelliğini kullanmadan, kolaylıkla ve uçuş emniyeti riski oluşturmadan, operasyonlarını gerçekleştirebilir.