Rusya’nın milli havayolu Aeroflot filosunda uçan Sukhoi Superjet 100 tipi bölgesel yolcu uçağı, Moskova-Murmansk uçuşu için, 73 yolcu ve 5 mürettebat ile havalandı. Kalkıştan kısa süre sonra; kokpit ekibi kötü hava koşulları nedeniyle uçakta bazı sorunlar yaşandığı için acil iniş talebinde bulundu ve o esnada kule ile telsiz iletişimi koptu. Kokpit ekibi transponder kodu aracılığıyla acil durum deklare edip iniş için doğrudan alçalmaya başladı.
Pilotların dolu yakıt tanklarıyla bu kararı vermiş olmalarının arkasında; yakıt boşaltmak için yeterli zamanları olmaması ve havada infilak etmek gibi çok daha büyük bir facianın önüne geçmek istemeleri olduğu düşünülüyor. Hem kurtulan yolcular hem görgü tanıkları hem de uzmanlar uçağa yıldırım isabet etmesi nedeniyle bazı sistemsel arızalar yaşandığı görüşünde birleşiyor.
İlk iniş denemesinde başarısız olan pilotlar; ikinci iniş denemesini tamamladıktan hemen sonra uçak alev aldı. Piste teker koyduktan sonra kontrolden çıkan uçak, burun yukarı açılı şekilde sürüklenmeye başladı; motorlarını da yere sürten uçak kısa süre içinde adeta bir alev topuna döndü. Pistten çıkan uçak pistin hemen yanındaki çim arazide durdu. Olaya anına müdahale eden yangınla mücadele ekibi inişten 45 dakika sonra yangını söndürebildi.
Yaşanan olayda biri mürettebat üyesi; ikisi çocuk toplam 41 kişi yaşamını yitirdi.
Olayın gerçek nedeni elbette henüz bilinmiyor. Aeroflot’un resmi web sitesinde SSJ100’ün “teknik nedenlerden dolayı Sheremetyevo Uluslararası Havaalanına geri döndükten sonra iniş sırasında bir motor yangını yaşadığı” şeklinde özetleniyor.
Uçağın imalatçısı Sukhoi firması ise yaptığı açıklamada “Moskova-Murmansk uçuşunu gerçekleştiren kokpit ekibinin, uçakla ilgili anormal veriler almaya başladıktan sonra havaalanına geri dönüş kararı aldıklarını; yapılan sert iniş sonrası uçağın yandığını’’ duyurdu.
Ölümcül kazaya karışan uçağın Ağustos 2017’de fabrikadan çıktığı ve 2019 yılının Nisan ayının başında son planlı bakımının yapıldığı duyuruldu.
Olay sonrası internet ve sosyal medyadan servis edilen görüntü ve videolarda, yolcularının; mürettebatın da yardımıyla, uçağın ön kısmında açılan iki tahliye kaydırağı (slide) ile uçağı terk ettiği görülüyor. Ancak uçağı terk ederken kabin bagajlarını da yanına aldıkları görülen ve uçak içinde cep telefonlarıyla çekim yapan bazı insanlar olduğunu görmek; bu tip durumlarda hem kendimiz hem de uçaktaki diğer yolcuların can güvenliği için yapılacak en doğru şeyin olabilecek en kısa sürede kendimizi uçağın dışına atmak olduğu bilincinin henüz yerleşmemiş olduğunu gösteriyor. Kim bilir uçaktaki herkes bu bilince sahip olsa belki bugün çok daha fazla kişi aramızda olacaktı.
Olayla ilgili soruşturma başlatıldı! Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, mağdurların ailelerine geçmiş olsun ve başsağlığı dileklerini iletti. Olayın ardından Murmansk Bölgesi’nde üç günlük yas ilan edildi. Murmansk Vali Vekili Andrey Chibis, kazada hayatını kaybedenlerin ailelerine 1 Milyon Ruble hastanede tedavi gören yaralılara ise 500.000 Ruble tazminat ödeneceğini açıkladı. Bu kadar kısa zamanda tazminat miktarının belirlenmiş olması kafalarda soru işaretleri oluşturdu.
Rusya’nın Sovyet sonrası dönemde tasarlayıp ürettiği bölgesel uçağı Sukhoi Superjet ile ilgili güvenlik endişeleri, 2008’de piyasaya çıktıktan kısa bir süre sonra ortaya çıkmaya başladı. Sibirya’daki fabrikada uçağın üretiminde görev yapan onlarca çalışanın üniversitelerden aldıkları mühendislik diplomalarının sahte olduğu tespit edilmişti.
Hadi o zaman Sukhoi Süperjet 100’ü biraz daha yakından tanıyalım…
Dünya havacılık tarihinin en önemli aktörlerinden biri kuşkusuz Sovyetler Birliği. Tupolevler, Antonovlar, MiG’ler ve daha nice önemli uçak modelini piyasaya süren havacılık ekolü; Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından uzun süre nadasa çekilmişti.
Yıllar süren sessizlik Sukhoi Superjet 100 adında bir bölgesel yolcu uçağı ile sona erdi. 2000’li yılların başında devlet destekli olarak çalışmalarına başlanan uçak için; Rusya’nın milli uçak imalat şirketi United Aircraft Corporation’un bir kolu olan ve askeri uçaklar üreten Sukhoi firmasının sivil havacılık departmanı ile İtalyan Finmeccanicaarasında bir ortaklık kuruldu.
75 ila 95 yolcu kapasiteli, fly-by-wire sistemine sahip modern bir bölgesel jet üretmek için kolları sıvayan Ruslar; geliştirdikleri uçakla ilk uçuşu 19 Mayıs 2008’de gerçekleştirdi. İlk Superjet, 1 saat 5 dakika kaldı ve 1,200 metre irtifaya tırmanmayı başardı.
Piyasadaki Embraer ve Bombardier imalatı Rakiplerine nazaran yaklaşık yüzde 25 daha düşük satış fiyatı ve operatörlerine yüzde 15 daha az işletme maliyeti sunacağı vaadiyle ile piyasaya giren uçak kısa sürede ilgi çekmeyi başardı.
Uçuş testleri ve sertifikasyon süreci büyük bir hızla devam eden uçak, 2009 Paris Air Show’da Macaristan’ın milli havayolu Malev’dentoplam 1 milyar $ değerinde 30 adetlik sipariş paketi koparmayı başardı. Ancak o esnada hiç kimse Malev’in kısa süre içinde iflas edeceğini bilmiyordu.
21 Aralık 2010’da uçağın sertifikasyonu için acil durum tahliye testi yapıldı. 98 gönüllü katılımcı ve 5 mürettebattan oluşan test ekibi, uçağı 73 saniye içinde terk etmeyi başarmıştı. Ama dünkü kazada maalesef bu derecenin yanına dahi yaklaşılamadı. Bu da kayıpların sayısını artırdı
Yuri Gagarin isimli Sukhoi Süperjet 100 ilk ticari yolcu seferini 21 Nisan 2011’de Ermenistanlı havayolu Armavia filosunda yaptı. 3 Şubat 2012’de Avrupa Sivil Havacılık Güvenliği Ajansı EASA’dan sertifikasını alan uçak artık Avrupa semalarında özgürce uçabilecekti.
2012 yılının mart ayı itibariyle 6 tane Sukhoi Aeroflot filosunda uçmaya başladı. Ağustos 2012’de Ermenistanlı havayolu teslim aldığı 2 uçağı imalatçıya iade edip verdiği siparişlerden vazgeçtiğini duyurdu.
Eylül 2013’te Sukhoi, Meksikalı Interjet filosunda uçmaya başladı. 2014’te Interjet boyamalı Sukhoi Monterrey-San Antonio rotasında uçmaya başlayarak ilk kez ABD sınırları içine girmeyi başardı.
Haziran 2016’da ise İrlandalı bölgesel havayolu CityJet, Sukhoi’yi filosuna katan ilk batı Avrupalı havayolu oldu. Ancak onlar da 2018 yılının sonunda uçakları iade edeceklerini ve diğer siparişlerini iptal edeceklerini duyurdu.
Bugüne kadar 150’den fazla üretilen ve 127 tanesi aktif serviste olan Sukhoi Süperjet 100 uçakları 300 binin üzerinde uçuşta 460 bin saatin üzerinde hizmet verdi.
Tek sınıfta 108 çift sınıfta 87 koltuk kapasiteli uçak yaklaşık 30 metre uzunluğunda. Kanat açıklığı 27.8 metre olan uçak 1730 metrelik pistten havalanabiliyor. 41 bin feet yani 12 bin 500 kilometre irtifada seyredebilen uçağın maksimum hızı saatte 870 kilometre.
Sovyetler Birliği sonrası üretilen ilk uçak olan Sukhoi Superjet ile ilgili güvenlik endişeleri, 2008’de piyasaya çıktığı ilk günden beri devam ediyor. Sibirya’daki fabrikada uçağın üretiminde görev yapan onlarca çalışanın üniversitelerden aldıkları mühendislik diplomalarının sahte olduğun tespit edilmesi soru işaretlerinin sadece başlangıcıydı.
9 Mayıs 2012’de, bir Süperjet 100 uçağı, havacılık sektöründen 37 yönetici ve gazeteci ile sekiz mürettebatın yer aldığı Endonezya’daki bir gösteri uçuşunda dağa çarptı. Kazada kurtulan olmadı. Yapılan soruşturmada kazaya pilot hatasının neden olduğu açıklandı. Bu Sukhoi’nin ilk büyük ölümlü kazası olarak kayıtlara geçti.
2016 yılında, Rus havacılık otoriteleri, bir Sukhoi’nin kuyruk bölümünde, genellikle eski uçaklarla ilişkili bir sorun olan metal yorgunluğu tespit ettikten sonra tüm uçakları yere indirme kararı aldı. Rus yetkililer, kısa süre içinde bu durumu yeni doğan bir bebeğin tipik diş çıkarma sorunundan daha fazlası olmadığı şeklinde açıklamakla yetindi.
Rusların milli havayolu Aeroflot da bir zamanlar çok zayıf olan güvenlik imajının üstesinden gelmek için çok çalışıyor. 1923 yılında kurulan havayolunun bugüne kadar yaptığı kazalarda 8231 kişi yaşamını yitirdi. 1946 ile 1989 yılları arasında irili ufaklı tam 721 kazaya karışan Aeroflot, yaşanan güvenlik sorunları nedeniyle ciddi bir imaj kaybı yaşadı. 1994 yılında bir Aeroflot pilotu, 16 yaşındaki oğluna uçağın kontrolünü verip kaza yapmasına neden olmuştu. Uçaktaki 75 kişinin tamamı yaşamını yitirmişti.
Ancak son zamanlarda, Aeroflot Avrupa’nın en genç filolarından birine sahip. 1995 ile 2017 arasında Aeroflot uçakları irili ufaklı sadece 10 kaza yaşadı.
