Bir tarafta Boeing 707, 717, 727, 737,747,757,767, 777 ve çoğumuzun Dreamliner olarak bildiği 787; diğer tarafta Airbus A300, A310, A320,A330, A340, A350 ve A380. Bu uçak tiplerinden hangileriyle seyahat ettiniz ya da hangileriyle seyahat etmeyi çok seviyorsunuz bilemem. Ama saydığım uçak modellerinin rastgele atanan harf ve sayıların bir kombinasyonu olmadığını fark etmişsinizdir sanırım. Peki bu isimler neye göre veriliyor? Bugün size uçak imalatçılarının ürettiği uçak modelinin adını belirlerken gözettiği kuralları anlatacağım…
AIRBUS UÇAKLARININ A3XX KODU!
Uçak modellerinin isimlendirme süreçlerinin arkasında aslında, ince ayarları bile yapılmış katı bir sistem var. Önce Airbus ile başlayalım. Bu yıl kuruluşunun 50’nci yılını kutlayan Avrupalı imalatçı, ürettiği ilk uçağa A300 adını verdi. Bu isimlendirmenin arkasında son derece basit bir kural vardı. A harfi Airbus’ı; 300 ise üretilen uçağın yolcu kapasitesini anlatıyordu. Daha sonra Airbus bu sisteme devam etmeye karar verdi ve uçakların isimlerine 10’ar ekleyerek devam etti. A310, A320, A330, A340, A350 ve A380 modelleri ortaya çıktı. Peki Airbus neden A360 ve A370’i atladı dersiniz? Çünkü A380, dünyanın en büyük yolcu uçağı olarak tasarlanıp üretildi. Gelecekte bir gün A350 ile A380 arasında büyüklüğe ve kapasiteye sahip bir uçak üretilmesi senaryosu için A350 ile A380 arasında boşluk bırakıldı. Airbus süper jumbo A380’in tasarım aşamasında bir isim düşünürken, herhangi bir üreticinin bir ürünü piyasaya sürmeden önce yapması gerektiği üzere bir araştırması yaptı. Uçağa A370 ismi verilirse rakibi Boeing’in uçaklarında kullandığı 7X7 isimlendirmesi ile yakından ilişkili olabileceği algısı nedeniyle bundan vazgeçti. Ayrıca A380 uçağının gövde kesitine bakıldığında 8 rakamını andırdığı; öte yandan 8 rakamının Asya kültürlerinde değerli bir rakam olarak kabul edilmesi ve A380 için Asya’nın önemli bir hedef pazar olması gibi sebeplerle A380 isminin belirlendiği biliniyor.
A318, A319 gibi modeller ise A320 ailesinin birer üyesi. Bu yüzden onların adlandırılmasında, ailenin en önemli üyesi A320’den küçük kesintiler yapılarak gövdesi daha büyük olana A319 daha küçük olana ise A318 ismi verildi.
ASLINDA KOD 7 HARFLİ: A3XX-ABC
Bitmedi A ve yanındaki 3 rakamdan oluşan dörtlü sembol, aslında Airbus uçaklarının tam adı değil. Airbus uçak modellerinin tam sürümünde 3 tane daha sayı var. Örneğin Airbus A320-231 gibi. Bu isimlendirme sisteminde; uçağın A320 ailesine ait olduğunu görüyoruz. Sonuna eklenen 231’den ise, uçağın Airbus A320-200 serisinin bir parçası olduğunu ve bu uçağın ikinci versiyonu olduğunu anlıyoruz. Sondaki iki rakam ise uçakta kullanılan motor tipi ve motorun sağladığı itki oranını gösteriyor. Hemen örneklerle açıklayalım. A330-243 özelinde uçağın A330 ailesinin 2’nci versiyonu olan A330-200 serisine ait olduğunu 4 kodunda Rolls Royce motorlarından güç aldığını ve sondaki 3 ile de Trent 772B 320 kN itki gücüne sahip olduğunu anlıyoruz. A340-311 denildiğinde A340 ailesininin 3’üncü versiyonu olan A340-300 serisine ait olduğunu ve CFM56-5C2 motorundan güç alıp 139 kN itiş gücüne sahip olduğunu anlıyoruz.
Airbus’ın uçaklarına A3XX şeklinde yaptığı adlandırmanın bir önemli istisnası var. Avrupalı imalatçı 2017 yılının Ekim ayında Bombardier C Serisi uçakların üretim programlarının çoğunluk hissesini satın almaya karar verdiğini açıkladı. Bölgesel uçak pazarında önemli bir güç haline gelmek isteyen Airbus, CS100 ve CS300 isimli uçakları kendi ürün gamına alırken isimlerini A220-100 ve A220-300 olarak değiştirdi. Hatırlarsanız A220 uçaklarının ilk kez görücüye çıkarak dünya havacılık kamuoyuna açıklandığı gün ben de Toulouse’de davetliler arasında yerimi almıştım.
BOEING’İN 7X7 KODU!
Gelelim Boeing’e. Amerikalı imalatçı uçağının çoğunu 7X7 prensibi ile isimlendiriyor. Yani uçakların isimleri 7 ile başlıyor ve 7 ile bitiyor. 7X7 kuralıyla piyasaya çıkan ilk Boeing uçağı Boeing 707 idi.
Boeing’in tarihine baktığımızda başlangıçta sadece askeri uçaklar üreten bir şirket olduğunu görüyoruz. II. Dünya Savaşı’ndan sonra işi ticari uçak pazarına genişletmeye karar veren Boeing, ardından çeşitlendirme stratejisinin bir parçası olarak ürünlerine farklı kodlar verdi 300 ve 400’ler üretimi devam eden uçakları temsil ediyordu. türbin motorlarında 500, roket ve füzeler için 600 kodu belirlenirken jet motorlu yolcu uçakları için 700 belirlendi.
Bu prensibi takiben, ilk jet motorlu uçağın Boeing 700 olması beklenebilirdi. Ancak şirketin pazarlama departmanı bu ismin ilgi çekici olmadığını söyleyerek uçağın adının 707 olmasını önerdi. 707’nin başarılı bir şekilde piyasaya sürülmesinin ardından daha sonraki uçaklara sırasıyla 727, 737 adları verildi ve gelinen son noktada Boeing 787 Dreamliner’a kadar ulaşıldı.
MÜŞTERİLERİNE KOD VERİYOR!
Tıpkı Airbus’da olduğu gibi, Boeing uçaklarının isimleri de aslında bizim bildiğimizden daha uzun. Ancak Boeing isimlendirmedeki hanelerini motor ve itki gücü yerine müşteri koduna ayırmış. Yani Boeing’ten uçak alan her bir müşterinin sistemde bir kodu var. Boeing, bu kodlama işlemine ilk havayolu müşterisi olan Pan American World Airways yani Pan Am ile başladı. Amerikalı imalatçı Pan Am’a müşteri kodu olarak 21’i atadı. Neden 21 derseniz bunun arkasında Pan Am’ın 1949’da hizmete giren 21 tane Boeing 377 uçağı sipariş etmesi olduğu sanılıyor. Zira bu 21 uçaktan oluşan sipariş paketi o zamana kadar Boeing’in aldığı ilk büyük sipariş olarak kayıtlara geçti. Boeing yıllar içinde uçakları havayoluyla eşleştirmek için kullandığı 5 farklı diziye sahip. İlk önce Pan Am’a 21 kodunun verilmesiyle başlayan dizi 99’a kadar devam etti. Ardından 01 ile 19 arasında ikinci grup başladı. Daha sonra A0 ile Z9 arasındaki müşteri kodları; 0a ile 9Z arasında devam etti. Beşinci ve son isimlendirme formatında AA ile ZZ arasında müşteri kodları tayin ediliyor.
Türk Hava Yolları’nın Boeing kodu F2, Pegasus’un kodu 2R. Sunexpress’in ise HC. Yani bunun anlamı şu Boeing fabrikasından çıkan 777-3F2 kodlu bir uçak Boeing 777 uçaklarının 3’üncü verisyonu olan 300 serisine ait ve THY’ye teslim edilmiş. Burada ilginç olan detay ise uçakların havayolları veya leasing şirketleri arasında el değiştirmesi durumunda bile kodların değişmemesi. Yani Boeing sisteminde tüm uçaklar orijinal müşterisinin kimliğini koruyor. Bununla alakalı verilen en iyi benzetme örneği müşteri kodlarının bir uçak için Kızlık soyadı görevi görmesi ve tüm hizmet ömrü boyunca onunla birlikte kalması.
