ABD’DEN TÜRKİYE’YE YAPTIRIM TEHDİDİ!
Rusya, yaklaşık 1 yıl önce Ukrayna’ya savaş açtıktan sonra, batılı ülkeler tarafından geniş kapsamlı yaptırımlara maruz kaldı. Havacılık endüstrisi de yaptırımların en önemli kalemleri arasında yer alıyor. Bu kapsamda, Rus havayollarının uçaklarına, her türlü bakım, servis hizmeti ve yedek parça desteği durduruldu. Bu durum, Rus havacılığının sürdürülebilirliği için oldukça büyük bir problem anlamına geliyor.
Şu anda ABD’nin ihracat kontrolleri kuralları gereği, ABD’de üretilen veya %25’ten fazla ABD menşeili parça içeren uçakların, Ticaret Bakanlığı tarafından verilen özel bir lisans olmadan Rusya veya Belarus’a uçması yasak.
The Wall Street Journal’da hafta içinde yer alan bir habere göre, ABD’li yetkililer, Rus havayollarının Türkiye’ye, Amerikan uçaklarıyla yaptığı uçuşların durdurulması için Ankara’ya baskı yapıyor. Uzmanlar, bu gelişmeyi: “Türkiye’yi Moskova’ya uygulanan yaptırımları uygulamaya ikna etmek için yeni bir hamlenin sinyali” şeklinde yorumluyor.
Amerikalı yetkililer, yaptırımları ihlal ederek Rusya ve Belarus’a gidip gelen ABD yapımı uçaklara yakıt ikmali ve yedek parça hizmetleri sağlayan Türk vatandaşlarının, hapis ve para cezaları, ihracat ayrıcalıklarını kaybetmek gibi riskiyle karşı karşıya oldukları konusunda Türkiye’yi uyardı. ABD Ticaret Bakan Yardımcısı Thea Rozman Kendler’in Aralık ayında Türkiye’ye yaptığı ziyarette bu mesajı Türk yetkililere ilettiği aktarıldı.
Haberde, Türkiye’ye yönelik artan baskı neticesinde, belli bir noktada, yaptırımla ilgili bir işlem yapılmak zorunda kalınacağı bilgisi yer aldı. ABD’li yetkililerin, Rus hükümetini savaş başlatmak için kullanabileceği fonlardan ve kilit teknolojilerden yoksun bırakmayı amaçlayan yaptırımlara uymaları için, Rusya ile ekonomik bağları olan Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkeleri radarına aldığı ifadeleri kullanıldı.
Türkiye’ye yapılan uyarı, ABD ve müttefiklerinin, Rusya’yı uzun vadede tecrit etmeyi başarması veya Moskova’nın, batı dışındaki ortakları ve üçüncü ülkelerin yardımıyla, ekonomik faaliyetlerini sürdürmenin bir yolunu bulup bulması konusunda önemli bir sınav.
Rusya’daki sivil uçaklarının çoğu Boeing ve Airbus tarafından üretiliyor. İrlanda ve Bermuda’daki şirketler üzerinden kiralanıyordu. Rus havayolları, batılı ülkelerin tüm yaptırım kararlarına meydan okuyarak, uçakları uçurmaya devam ediyor. Ruslar, kiralık uçakların sözleşmelerini de ihlal ederek, illegal şekilde bu uçakları kendi tescillerine geçirdi ve millileştirdi. Uluslararası havacılık kayıtlarına göre, Rus havayollarının Türkiye uçuşlarında kullandığı çok sayıda uçak, geçtiğimiz yıl tescil değiştirdi. Bu durum, uçakların teknik olarak çalıntı durumuna düşmesine neden oluyor.
Havacılık analiz firması Cirium’un verilerine göre, çoğunluğu devlete ait olan Aeroflot da dahil olmak üzere Rus ve Belarus havayolları, 1 Ekim’den bu yana Boeing 777, 757 ve 737 gibi ABD yapımı uçaklarla, Moskova’dan İstanbul, İzmir, Antalya ve Türkiye’deki farklı destinasyonlara 2.100’den fazla uçuş yaptı. Devam eden bu uçuşlar, Rus uçaklarının bakım onarım ve yedek parça satışını yasağının çiğnenmesi nedeniyle emniyet endişelerini artırdı.
Türkiye’ye uçan uçaklar arasında, geçen yıl Rusya ile tüm kiralama faaliyetlerini fiilen durdurarak uçağın geri gönderilmesi emrini verdiğini söyleyen İrlandalı kiralama şirketine ait en az bir uçak bulunuyor. FlightRadar24 verilerine göre, Boeing 757 tipi uçak en son 13 Ocak’ta Antalya’ya indi.
Uçuş kayıtları, Türkiye’ye uçan uçakların aynı zamanda Hindistan, Tayland gibi farklı ülkelere de uçtuğunu gösteriyor. Ancak, bu uçakların Türkiye’ye yaptığı uçuşlar, Türkiye’nin NATO üyeliği, önemli bir turizm ve transit geçiş merkezi statüsü nedeniyle, daha detaylı bir uluslararası incelemeye tabi tutulabilir. Haberde, Avrupa’nın en işlek havalimanları arasında yer alan İstanbul Havalimanı’nın, dünyanın herhangi bir yerine doğrudan uçamayan Ruslar için önemli bir geçiş noktası olarak kabul edildiği bilgisi de yer aldı.
Wall Street Journal’ın haberinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, ülkenin zor durumdaki ekonomisini istikrara kavuşturmak için Rusya ile ekonomik bağlarını derinleştirmeye çalışırken, aynı zamanda Rusya, Ukrayna ve Batı arasında benzersiz bir aracılık rolü üstlendiği ifadeleri yer alıyor. Türkiye’nin Rusya ile büyüyen ekonomik ilişkilerinin bir parçası olarak, Rus oligarkların yatlarını ve özel jetlerini Türkiye’ye getirdiği; milyonlarca dolarlık gayrimenkul satın aldıkları belirtilirken; Washington’ın, Rusya’ya yönelik yaptırımların etkisini Türkiye’nin hafifletmesinden rahatsız olduğuna vurgu yapılıyor.
Aeroflot, geçtiğimiz Mart ayında çoğu uluslararası uçuşunu askıya aldıktan sonra Mayıs ayında Türkiye uçuşlarına yeniden başladı. Milyonlarca Rus, turistik gezi, zorunlu askerlikten ve muhalefete yönelik baskılardan kaçmak gibi amaçlarla geçen yıl Türkiye’ye uçtu.
Uçuş kayıtlarına göre, Rusya’nın en büyük ikinci hava yolu şirketi S7, Azur Air, Utair ve Belarus’un ulusal havayolu Belavia da geçtiğimiz yıl boyunca ABD yapımı Boeing uçaklarıyla Türkiye’ye uçtu.
Geçtiğimiz yılın Ocak-Ağustos döneminde Türkiye’ye gelen Rus sayısı, bir önceki yıla göre %23 artarak 3 milyonun üzerine çıktı. Bu da Rusya’yı, Türkiye’ye en çok turist gönderen ülkeler sıralamasında ikinci sıraya yükseltti. Bakalım ABD’nin bu sert uyarılarına karşı Türkiye’nin yanıtı ne olacak…
AIRBUS A350’NİN TASARIMI DEĞİŞİYOR!
Avrupalı imalatçı Airbus, yüzey hasarları konusunda Qatar Airways ile 2 milyar Dolarlık anlaşmazlık yaşadığı A350 uçaklarında bazı tasarım değişiklikleri yapmaya karar verdi.
İki dev şirket arasında bir yıldan uzun süredir devam eden hukuk mücadelesi, uçakların yüzey boyasındaki hasarlardan kaynaklanıyor. Qatar Airways, yaşanan kozmetik sorunun, uçakların yıldırımdan korunma sistemlerinin sorunsuz çalışmasını engelleyerek, uçuş emniyetini riske attığını iddia ediyor.
Sorun, A350 uçaklarında, yıldırım çarpması durumlarında, statik elektriğin sorunsuz bir şekilde dağılmasını sağlamak için tasarlanmış olan karbon gövde ile dış boya arasında bakır folyo tabakasının kullanılması nedeniyle yaşanıyor. Airbus’a göre, boya kusurunun temel nedeni sıcaklık farklılıkları. A350’nin gövdesinin Alüminyum değil kompozit malzemeden üretilmiş olması nedeniyle, metal olmayan gövdeye, yıldırım iletimi için eklenen yeni katman, uçağın boyasının yapısını bozuyor. Ayrıca, boyanın da tıpkı metaller gibi sıcaklık değişimleri nedeniyle, genleşme ve büzülme yaşamasına rağmen, karbon fiberin böyle bir özelliğe sahip olmaması, sorunun nedeni olarak gösteriliyor. İki şirket arasında devam eden dava, uçuş emniyeti konusunda ciddi bir tartışmaya sebep oluyor.
Kasım 2021’de Airbus, A350 yolcu uçakları için delikli bakır folyo (PCF) adı verilen yeni bir malzemenin kullanımını araştırdığını duyurdu. Şirket, malzemenin mevcut genişletilmiş bakır folyoya (ECF) kıyasla daha hafif ve esnek olmasının, potansiyel olarak çatlamayı azaltacak olması nedeniyle, bu seçeneği araştırmaya karar verdi. Şu anda Airbus ile A350 uçaklarındaki yüzey hasarı konusunda yasal bir anlaşmazlık içinde olan Qatar Airways, Airbus’ı yapılması planlanan değişiklik hakkında daha fazla bilgi vermeye davet etti. Airbus, yeni malzemeyi 2022’in sonlarından itibaren teslim edilen uçakların arka bölgesinde sınırlı olarak kullanmaya başladıklarını doğruladı.
Yargıç David Waksman, yeni tasarım kararının davanın seyri açısından çok önemli olduğuna karar verdi. Körfezli havayolu, yüzey hasarını potansiyel bir tasarım kusuruna bağlarken, Airbus önceki tasarımın da en yüksek teknoloji ile üretildiği ve emniyetli olduğu konusunda ısrarcı. Başlangıçta belirli A350 uçaklarının boya yüzeylerinin hasar görmesi etrafında dönen hukuki ihtilaf, şimdi Avrupalı uçak üreticisinin, en yeni nesil geniş gövdeli uçaklarında kullanılan teknolojinin kapsamlı bir şekilde incelenmesine neden olacak kadar genişledi.
Otoriteler, A350 uçaklarının emniyetli olduğunu belirtirken, Qatar Airways bunun daha detaylı analiz yapılmadan teyit edilemeyeceğini savunuyor. Havayolu, teknik uzmanlarının, yıldırım çarpmalarının uçak üzerindeki etkisini simüle etmesini sağlayacak ham modelleme verilerine erişim talebi istiyor. Ancak Airbus, bu tür bilgilere yönelik siber saldırılarla ilgili endişeleri gerekçe göstererek, Fransız hükümetinin uçağın veri modellerini paylaşmasını istemediğini mahkemeye bildirdi. İki taraf arasındaki gerilimi artırdı. Zira A350 uçaklarının bir kısmı, Avrupalı bazı ülkelerin hükümet yetkilileri tarafından kullanılıyor.
Qatar Airways, Airbus’ı, dava sürecinde elini güçlendirebilecek bilgilerin yayınlanmasını önlemek için yeni bir taktik kullanmakla suçluyor. Ancak, iki şirketin avukatları, söz konusu verilerin paylaşımı için güvenli bir yöntem oluşturulması konusunda çalışmak üzere anlaştı.
Mahkeme ayrıca, Airbus’ın konuyla ilgili diğer havayolları ile yaptığı tazminat anlaşmaları hakkında bilgi vermesine de karar verdi.
2021’de Qatar Airways dışındaki birkaç havayolu, A350’lerin yüzeyinde çeşitli kusurlar raporlamıştı. Benzer kusurlar bildiren diğer havayolları arasında Avrupa’nın ilk A350 operatörü Finnair, Hong Kong’lu Cathay Pacific, Abu Dabi’li Etihad, Alman Lufthansa ve Air France yer alıyor. Ancak sadece Katar ulusal sivil havacılık otoritesi, uçakların yere indirilmesi yönünde bir karar aldı.
Ekim 2016’da Finnair, uçağın hizmete girmesinden bir yıl sonra boyanın “çok kötü durumda” olduğuna dair kozmetik hasar şikayetinde bulundu. 2019’da ise Finnair, uçakları yıldırım çarpmalarından korumak için kullanılan bazı eksik katmanların olduğunu gösteren resimler paylaştı.
Cathay Pacific de 2016’da benzer sorunları raporladı. Bir yıl sonra “birden fazla uçakta boya soyulma sorunları yaşamaya” devam ettiklerini açıkladı. Uçaklardan birinde, teslim alındıktan sadece iki hafta sonra boya sorunları yaşandığı ortaya çıktı. Havayolu bazı kozmetik bozulmalar yaşadığını doğruladı ancak sonradan sorunun tamamen çözüldüğünü açıkladı.
Ekim 2017’de, Lufthansa da A350 uçaklarında 1 metrekareyi aşan boya soyulması sorunları tespit etti. Almanlar bu yıl Şubat ayında A350 uçaklarını çok yeni olmasına rrağmen yeniden boyamaya başladı. Ancak boyama işini Lufthansa’nın kendi ekipleri yerine Airbus yapıyor ve uçakların boyama işlemlerinin garanti kapsamında ücretsiz olarak yapıldığı iddia ediliyor.
İki dev şirket arasında devam eden hukuki ihtilaf, güçlü diplomatik ve ekonomik ilişkileri bulunan Fransa ve Katar liderlerinin de gündeminde. Devam eden uzlaşma görüşmeleri sonucunda, iki taraf bir anlaşmaya varamazsa, Haziran ayında oldukça sıra dışı bir kurumsal dava süreci başlayabilir.
BOEING’İN EN YENİ YOLCU UÇAĞI NE ZAMAN UÇACAK?
Boeing CEO’su Dave Calhoun, NASA ile birlikte geliştirdikleri son teknoloji uçağın, önümüzdeki on yıl içinde, ürün yelpazelerine dahil edilme olasılığını araştırdıklarını doğruladı. Fütüristik uçak tasarımı için gerçekten niyetli olduklarını söyledi.
Potansiyel olarak 737 MAX uçaklarının yerini alabilecek tek koridorlu uçağın bir prototipinin 2030’a kadar uçurulması planlanıyor. Uçak, gövdeye çapraz desteklerle bağlanan ekstra uzun, ince kanatlarla tasarlandı. Bu da havada sürtünmeyi ve yakıt tüketimini azaltmaya yardımcı olabilir.
Boeing ve NASA mühendisleri, Boeing 737 MAX ve Airbus A320neo’ya kıyasla yakıt tüketimi ve emisyonları %30’a kadar azaltabilen, yeni nesil motorlarla güçlendirilen bir uçak konsepti üzerinde yaklaşık 15 yıldır çalışıyor.
Calhoun, uçakla ilgili belirledikleri hedeflerin, ticari bir uçağı piyasaya sürmek için gereken standartları karşılayacağını açıkladı. Bu uçağın önce ortaya çıkarılması ve sonra ticarileştirilmesi için çalışmalar yapılıyor.
Geçtiğimiz yıl, David Calhoun, dar gövde pazarında Airbus ile aradaki farkı kapatmak için bu on yılda yeni bir uçağa yatırım yapmayacaklarını söyleyerek tüm sektörü şaşırtmıştı. Ancak geçtiğimiz hafta Boeing, 2030’larda ticari pazara sunmak amacıyla yeni bir çevre dostu uçak serisi geliştirmek için NASA’dan 425 milyon Dolarlık bir hibe aldı. Boeing ve ortaklarının, projeye 725 milyon $ daha yatırım yapacakları duyuruldu.
Henüz Boeing’in diğer modelleri gibi hızlı şekilde bir isim verilmeyen yeni uçak, şu anda Boeing personeli arasında Sürdürülebilir Uçuş Prototipi veya “transonik kafes destekli kanat” olarak biliniyor. Uçağın yetenekleri henüz belirlenmemiş olsa da geliştirilen konseptin, uzun mesafeler uçmak için tasarlanmış geniş gövdeli uçaklara uygulanıp uygulanamayacağı belli değil. Calhoun, uçak için “kesinlikle bir gün dar gövde dünyasında oynayacak bir rolü olacak” demekle yetindi.
ETİYOPYA’NIN 737 MAX KAZA RAPORUNA NTSB İTİRAZ ETTİ!
ABD Ulusal Ulaştırma Emniyeti Kurulu (NTSB), Etiyopya’da Mart 2019’da düşen Boeing 737 MAX uçağı için hazırlanan nihai kaza raporunu hazırlayan Etiyopyalı müfettişlerin, raporda, uçuş ekibinin performansını yeterince incelemediklerini iddia ederek eleştirdi. Raporda, mürettebat eğitimi ve acil durum prosedürlerine yeterince odaklanılmadığı belirtildi.
NTSB Başkanı Jennifer Homendy, Etiyopya Uçak Araştırma Bürosu’nun (EAIB) raporunda hatalar olduğunu söyleyerek, “uçuş ekibinin performans konularını ve yeterince hazırlıklı olup olmadıklarını gerçekten araştırmadıklarını düşünüyoruz” dedi. Homendy, raporun, olması gerektiği kadar kapsamlı ve sağlam olmadığını hissettiklerini ifade etti.
NTSB’ye göre, nihai raporun, geçtiğimiz ay kamuoyuna açıklanmadan önce, incelenmesi veya geri bildirimde bulunulması için kendilerine gönderilmemesi nedeniyle, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından belirlenen düzenlemeler ihlal edildi.
Homendy, bunun benzeri görülmemiş bir durum olduğunu söyleyerek, ICAO kapsamında, raporu gözden geçirme ve yorum yapma hakları olduğunu söyledi.
Boeing 737 MAX’ın 2018 ve 2019’da Endonezya ve Etiyopya’da yaşadığı iki ölümlü kaza, uçakların 20 ay süreyle yere indirilmesiyle sonuçlandı ve Boeing için 20 milyar Dolardan fazla zarara neden oldu. Boeing, uçakta yazılım güncellemesi ve pilot eğitiminde bazı değişiklikler yaptıktan sonra, FAA tarafından uçağın yeniden uçurulmasına izin verildi.
EN GENÇ FİLO HANGİ HAVAYOLLARINDA?
Havacılık sektörü ile ilgili analizler yapan ch-aviation, her yıl “En Genç Uçak Filosuna Sahip Havayolları Ödülleri” dağıtıyor.
Dünya çapında genç, modern ve verimli uçaklara sahip olan havayollarını ödüllendiren kurum, yeni nesil uçaklar ile operasyon yapan havayollarının, daha iyi yakıt verimliliği elde ederken, gezegenimizi kirleten CO2 emisyonlarının azaltılmasına da önemli ölçüde katkıda bulunmasına vurgu yapıyor.
Her yıl verilen bu ödüller, hiçbir şekilde manipüle edilmesi mümkün olmayan uçaklara ait verilere göre dağıtılması nedeniyle, sektördeki diğer dağıtılan ödüllerden ayrışıyor. Ödüllerin dağıtılmasında, jüri veya başka herhangi bir sübjektif parametrenin etkisi bulunmuyor.
Ch- Aviation’a göre 2023’ün en genç filoya sahip havayolları listesinin zirvesinde, filosundaki 18 uçağının yaş ortalaması 1.22 olan Tayvanlı Starlux Havayolları yer aldı. Onu sırasıyla Suudi Arabistanlı flydeal, Kanadalı Lynx Air, Şilili SKY Airline ve Uganda Havayolları izledi.
Avrupa’daki havayolları arasında filo yaş ortalamasına göre yapılan sıralamada ise zirvede İzlandalı Play Havayolları bulunuyor. Filosunda 8 uçak bulunan havayolunun ortalama filo yaşı 3.17 olarak açıklandı. Avrupa listesinde ikinci sırada 3.8 yaş ortalamasına sahip 41 uçağı bulunan Letonyalı airBaltic; üçüncü sırada ise filosunda 4.15 yaş ortalamasına sahip 9 uçak bulunduran Norveçli Norse Atlantic Air yer alıyor. Listenin dördüncü sırasında Pegasus Havayolları var. Filosundaki 96 uçağı ile 4.4 yaş ortalamasına sahip olan Pegasus, bu listeye dahil olabilen tek Türk havayolu durumunda. Pegasus’u 4.87 yaş ortalamasına sahip 16 uçakla operasyon yapan İsviçreli Helvetic Airlines takip ediyor.
Ch- Aviation, filosunda 100’den fazla uçak bulunan havayollarını da filo yaş ortalamasına göre sıraladı ve ödüllendirdi. Bu listenin zirvesinde filosundaki 297 uçağın yaş ortalaması 3.57 olan Hindistanlı IndiGo Havayolları yer aldı. İkinci sırada 4.31 yaş ortalamasına sahip 169 uçağı bulunan Macar havayolu Wizz Air; üçüncü sırada 4.52 yaş ortalaması ile 119 uçağı bulunan ABD’li Frontier Havayolları var. Dördüncü sırada 116 uçağı 5.49 yaş ortalamasına sahip olan Meksikalı Volaris bulunurken; beşinci sırada ise 6.69 ortalama filo yaşına sahip 119 uçakla operasyon yapan Çinli Spring Havayolları yer aldı.
