ABD’li imalatçı Boeing yetkilileri, ezeli rakipleri Airbus’ın, 2023’te piyasaya sürmeye hazırlandığı en yeni dar gövdeli modeli A321XLR’nin tasarımıyla ilgili endişelerini dile getirerek; ekstra yakıt tankının, yangın riski oluşturabileceğini söyledi.
ABD’li imalatçının, rakibi olan şirketin geliştirdiği uçak modeli ile ilgili yaptığı eleştiri; uçuş emniyeti kurallarının, endüstrinin geri kalanını etkileyebileceği küresel havacılık sektörü için emsalsiz bir durum değil.
Ancak analistler Boeing’in bu açıklamasının zamanlamasını manidar buluyor. Zira Boeing, yaklaşık 2 yıldır devam eden 737 MAX uçakları ile ilgili krizi tam anlamıyla aşamadı. Başta 737 MAX’ın en büyük pazarı Çin olmak üzere, dünyanın bir çok ülkesinde 737 MAX yeniden uçuş iznini henüz alamadı. MAX uçaklarının yerde olduğu iki yıllık süreçte, tek koridorlu uçak pazarını ele geçiren Airbus’ın, havayollarının isteği doğrultusunda daha uzun menzilli bir modeli piyasaya sürmeden önce testlere başlayacağı bir dönemde bu açıklamanın gelmesi stratejik olarak yorumlanıyor.
Boeing, Avrupa Birliği Havacılık Güvenliği Ajansı (EASA) yetkililerine yaptıkları bir sunumda, A321XLR’nin menzilini artırmayı amaçlayan yakıt tankı tasarımının “birçok potansiyel tehlike içerdiğini” yönünde görüş belirtti. Bu tartışmaya konu olan uçak, şimdiden havayollarından belli sayıda sipariş alan ve tek koridorlu uçaklar arasında en uzun menzile sahip olmaya hazırlanan Airbus A321XLR.
Çoğu uçak modelinde yakıt, kanatlarda ve merkezi yakıt tanklarda taşınır. Daha uzun rotalara olan talebi karşılamak için Airbus, bazı A321’lerin kargo bölmesinin içine isteğe bağlı ekstra yakıt depoları eklemişti. A321XLR için ise bir ekstra yakıt tankı, doğrudan gövdeye entegre edilerek, yakıt için daha fazla alan yaratılması planlıyor. Bu adım, oluşturulacak yakıt tankının, uçağın dış hatlarını takip edeceği ve bu sayede uçağın yakıt kapasitesinin artırılacağı anlamına geliyor. Tasarım özellikleri belirlenirken, herhangi bir olumsuz durumda, gövdeye entegre yakıt deposunun harici bir yangına maruz kalması durumunda bile, yolcuların uçaktan güvenli bir şekilde tahliye edileceği vurgulanmıştı.
Boeing ise uçakların pistten çıkması veya iniş takımı arızaları yaşaması riskleri üzerinden, bu yakıt tankının büyük bir risk oluşturacağı görüşünde.
Airbus yetkilileri, toplumsal istişarenin, bir uçak modelinin geliştirilme programının önemli bir parçası olduğunu düşünüyor. Ortaya çıkabilecek tüm potansiyel sorunların, otoriteler ile birlikte ele alınacağını ısrarla vurguluyor.
Bu tür teknik bilgi alışverişleri normalde pek dikkat çekmiyor olsa da, COVID-19 ile birleşen MAX krizinin, havacılığa olan güveni ciddi şekilde sarsmasından sonra; havacılık endüstrisi bugünlerde ciddi şekilde gergin.
Endüstri uzmanları, uçağın sertifikasyon sürecini etkileyebilecek kadar büyüyebilecek herhangi bir anlaşmazlığın, A321XLR’nin hizmet girişini “2023 sonundan” 2024 veya sonrasına erteleyebileceğini söylüyor. Böyle bir senaryoda, Boeing’in, havayollarını, potansiyel sorunlara sahip yeni bir model için birkaç yıl daha beklemeye teşvik etmesi bekleniyor. O esnada da bu uçağa alternatif olarak geliştirilmesi planlanan Boeing 797 modeli için çalışmaların hızlandırılacağı sanılıyor.
Airbus ve Boeing yetkilileri, her fırsatta, uçuş emniyetinin her şeyden daha önemli olduğunu ve bu konuda rekabet değil birlikteliğin çok daha değerli olduğu mesajları veriyor olsa da; geçmişte her iki şirketin de bu konuda bazı sabıkaları var. Örneğin Boeing, Airbus A320’nin yeni uçuş bilgisayarlarının güvensiz olduğu algısı yaratmaya çalışmıştı. Airbus ise Boeing 777’nin, 2 motor yerine 4 motorla daha güvenli olabileceğini iddia eden bazı çalışmalar yürütmüştü.
Yakıt Depoları Güvenli mi?
2001 yılında, ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) bir Boeing 747’nin havada patlamasından beş yıl sonra, uçakların yakıt tanklarının tasarımında bazı değişiklikler yapılması gerektiği ile ilgili fikirlerini açıkladı.
17 Temmuz 1996’da yaşanan TWA Havayolları’na ait Boeing 747 kazasının, uçağın merkezi yakıt tankında, oksijen kaynaklı bir patlamasıyla nedeniyle gerçekleştiğinin anlaşılması üzerine, yakıt tankları tasarımı için harekete geçilmiş olsa da Airbus yetkilileri, kendi uçaklarının bu konuda çok daha az risk altında olduğunu savunmuştu.
A321XLR NASIL BİR UÇAK?
Airbus A321XLR, en çok satan ve en ekonomik uzun menzilli uçaklardan biri olmaya hazırlanıyor. A321neo modelinden geliştirilen uçağın menzili, birbirinden binlerce mil uzakta bulunan şehirleri birbirine bağlayabilmek için önemli ölçüde uzatıldı.
A321LR ile birlikte, 2019 Paris Air Show’da ilk kez duyurulduğunda, havacılık endüstrisinde büyük bir yankı uyandırdı ve 450’den fazla ön sipariş aldı.
A321neo ve A321neoLR modellerine göre A321XLR (veya tam adını vermek gerekirse A321neoXLR) müşterilerine ekstra uzun bir menzilde uçma şansı sunuyor.
Ekstra yakıt tanklarının ekleneceği uçak, daha fazla kalkış ağırlığı sağlamak için güçlendirilmiş iniş takımı ile performansı optimize etmek için daha hafif şekilde yeniden tasarlanmış kanatları sayesinde 4.700 mil (8.700km) kesintisiz uçabilecek.
A321LR’ye göre 700 mil daha uzun bir menzile sahip olan A321XLR, Miami-Londra, Houston-Honolulu, Dubai-Johannesburg, Kuala Lumpur-Auckland, Londra-Delhi veya Tokyo-Sidney gibi şehirler arasında uçabilecek.
Yolcu kapasitesi açısından, A321XLR, kabin düzenine bağlı olarak 174 ila 244 yolcu taşıyabilecek.
Hangi Havayolları A321XLR Siparişi Verdi?
İnanılmaz yetenekleri sayesinde, dünyanın her dört bir yanındaki havayolları, çok sayıda koltuk doldurmaya gerek kalmadan uzun mesafeli kesintisiz uçuşlar yapmalarına olanak tanıyacak bu uçak için adeta sipariş verme yarışına girdi.
A321XLR’nin lansman müşterisi, dört sipariş ile Lübnan’ın milli havayolu MEA (Middle East Airlines) Havayolu, uçakları, Atlantik boyunca Beyrut’tan Asya’ya kadar uzun mesafeli rotalar geliştirmek için kullanmayı planlıyor.
Sipariş veren diğer havayolları ise: Aer Lingus, AirAsia X, Air Arabia, American Airlines, Cebu Pacific, Czech Airlines, Flynas, Frontier Airlines, Iberia, JetBlue, JetSmart, Qantas, SKY Airlines, United, VietJet, Wizz Air
A321XLR Hizmete Ne Zaman Girecek?
İlk Airbus A321XLR’in gövdesi için metal kesimi yapıldı. Yani uçakların imalat süreci başladı. Ancak uçaklar hizmete girmeden önce kapsamlı bir test programına tabi tutulacak.
İlk uçağın 2023 yılında MEA’ya teslim edilmesi planlanıyor. Ancak bu tarihin, Covid-19’un ardından değişen küresel havacılık manzarası ve yaşanacak diğer gelişmelerin bir sonucu olarak revize edilebileceği düşünülüyor.
