İran, batılı ülkeler tarafından hayata geçirilmeye hazırlanan yeni bir yaptırım dalgasıyla karşı karşıya. Bu durum İran’ın ulusal havayolu Iran Air uçuşları başta olmak üzere, ülkedeki havacılık sektörünü oldukça yakından ilgilendiren detaylar içeriyor. Yaptırımların hayata geçirilmesi, Türk Hava Yolları için büyük bir avantaja dönüşebilir.
Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa ve Almanya, Ukrayna ile devam eden savaşta Rusya tarafından kullanılmak üzere balistik füzeler tedarik ettiği gerekçesiyle, İran’a yönelik yeni bir yaptırım dalgası uygulanacağını duyurdu. Bu gelişme, havacılık sektörünü yakından ilgilendiriyor. Çünkü Avrupa’ya uçan İranlı havayollarına yönelik kısıtlamalar da bu yaptırımlara dahil edildi.
Şu anda ülkenin ulusal havayolu Iran Air, Birleşik Krallık veya Avrupa Birliği ülkelerine tarifeli uçuşlar yapan tek İranlı havayolu durumunda. Dolayısıyla yaptırımlardan etkilenen en çok etkilenen şirketlerin başında Iran Air geliyor. Havayolu, İran’ın başkenti Tahran’da bulunan İmam Humeyni Havalimanı’ndan (IKA) Köln (CGN), Frankfurt (FRA), Hamburg (HAM), Londra (LHR), Milano (MXP), Paris (CDG), Roma (FCO) ve Viyana (VIE) dahil olmak üzere Avrupa’daki çeşitli varış noktalarına uçuyor. Bu sekiz Avrupa destinasyonuna yapılan uçuşlar, Airbus A330 uçaklarıyla icra ediliyor.
Havayolunun 2023’ten itibaren, bu rotalardaki tahmini yolcu sayısı aşağıdaki tabloda özetlendi. Havayolu şu ana kadar, bu 8 rotadaki toplam yolcu sayısının yaklaşık %15‘i olan yaklaşık 273.000 yolcuyu taşıdı. Şirketin yaptığı bu non-stop uçuşlar, Avrupa-İran güzergahında uçmak isteyenler için oldukça büyük bir fırsat olarak nitelendiriliyor.
- Tahran-Londra Heathrow: 50.000
- Tahran-Milano Malpensa: 45.000
- Tahran-Paris CDG: 40.000
- Tahran-Hamburg: 36.000
- Tahran-Frankfurt: 34.000
- Tahran-Köln: 33.000
- Tahran-Viyana: 18.000
- Tahran-Roma: 17.000
Yapılan açıklamaların ardından, Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık, İran ile devam eden ikili hava hizmeti anlaşmalarını durdurdu. Ancak, Avusturya ve İtalya’ya yapılan uçuşların devam etmesinin önünde şimdilik bir engel bulunmuyor. Yasakların tam olarak ne zaman uygulanmaya başlanacağı henüz belli değil. Iran Air’in uçuş programında şu anda, yasaklanan destinasyonlara yönelik herhangi bir uçuş bulunmuyor olsa da önümüzdeki günler için planlanan ve bilet satışı yapılan uçuşlar bulunuyor.
Iran Air’in daha önce, 2010 ile 2016 yılları arasında ve 2020’de kısa bir süre için, Avrupa ülkelerinden benzer yaptırımlara ve kısıtlamalara maruz kalmıştı.
İran’dan Avrupa Ülkelerine Misilleme Hamlesi Gelir mi?
Avrupa’da İran’a yönelik yaptırımların artmasıyla, uçuş yasaklarının karşılıklı olup olmayacağını merak ediliyor. Bu durum birkaç farklı senaryo üzerinden hayata geçirilebilir:
2024 yılında Avrupalı havayolları arasında İran’a uçuş planlaması yapan iki şirket var.
- Avusturya’nın ulusal havayolu Austrian, her gün A320/A321 ailesi uçaklarıyla, Viyana’dan Tahran’a uçuyor.
- Lufthansa’nın da 27 Ekim 2024 tarihinden itibaren A340-300 uçaklarıyla, Frankfurt’tan Tahran’a uçuşlarına devam etmesi bekleniyor.
Geçtiğimiz on yılda, birçok Avrupalı havayolu İran’a tarifeli uçuşlar düzenledi. Bunlar arasında Aegean (2018’e kadar), Aeroflot, Air France (2018), Belavia (2017), British Airways (2018), KLM (2018) ve Ukraine International (2020) bulunuyordu.
İran’a uçan Avrupalı havayollarının çoğu, ülkeye yönelik yaptırımlar nedeniyle 2018’de operasyonlarını bitirdi. Uçuşların kesilmesinin nedenleri arasında İran diasporası ve iş seyahati için oluşan talebin azalması ile rotadaki uçuşların finansal performansını düşüren döviz devalüasyonu da gösterildi. Daha az riskli alternatif seçeneklerle birleştirildiğinde, İran’a uçma kararı bir çok havayolu için kolaylıkla vazgeçilebilir bir opsiyon haline geldi.
Yabancı havayollarının İran’a uçmanın ötesinde, İran hava sahası, Asya’daki diğer noktalara yapılan uçuşlar için önemli bir hava koridoru durumunda. Bu yüzden Avrupalı taşıyıcılar, pek çok uçuşunda, İran hava sahasını kullanıyor.
İran’ın Avrupalı taşıyıcılara hava sahası yasağı getirerek, yaptırımlara karşı misilleme yapması olası. Ancak Avrupalı şirketlerin, İran hava sahası üzerinden yaptığı uçuşların, İran için büyük bir ekonomik gelir kalemi olduğu da bir gerçek. Dolayısıyla İran’ın bu tip bir karar alıp alamayacağı büyük bir merak konusu.
Diğer İranlı Havayolları Ne Olacak?
Mahan Air, 2019’a kadar Avrupa’da farklı destinasyonlara uçtu ve birden fazla havalimanına hizmet verdi. İran’ın pek bilinmeyen havayollarından biri olan Qeshm Air, 2017’de, filosundaki Airbus A319 uçağıyla, haftada iki kez Tebriz-Hamburg seferleri gerçekleştirdi.
Her ne kadar şirketin programında, Cuma günleri Tahran-Tebriz-Hamburg seferi gösteriliyor olsa da Flightradar24’te veya diğer uçuş takip sitelerinde, bu uçuş ile ilgili herhangi bir bilgi bulunamıyor. Ch-aviation verilerine göre, havayolunu filosundaki tek A319’un da hizmet kaldığı bilgisi ile birleştirildiğinde, bu uçuşların artık gerçekleştirilmediği düşünülüyor.
Kriz Türk Hava Yolları’nı İhya Edecek!
Avrupa ülkeleri ve İran arasındaki gerilimin nasıl sonuçlanacağından bağımsız olarak, Türk Hava Yolları, Emirates, Qatar Airways gibi küresel havayollarının, yaptırımlardan faydalanarak; yaşanan krizi fırsata çevirebileceği söyleniyor. Bu havayollarının tamamı Tahran’a tarifeli uçuşlar düzenliyor. Avrupa ile İran arasında seyahat eden yolcuları, yoğunlukla bu havayolları taşıyor.
Yaşanan kriz nedeniyle, Türk Hava Yolları’nın İran uçuşlarında bilet fiyatlarını artırmaya başlayacağına kesin gözüyle bakılıyor. THY’nin İran uçuşlarında frekanslarını artırıp artırmayacağı soru işareti. Öte yandan havayolunun uçuş programında, Eylül ayındaki İran uçuşlarının %85’inin dar gövdeli uçaklarla gerçekleştirilmesinin planlandığı görülüyor. THY’nin frekans artırmasa bile, uçak tipini büyüterek, İran uçuşlarında karlılığını ciddi şekilde yukarı çekmesi de olası seçenekler arasında gösteriliyor.
Benzer bir durum, Avrupa ülkeleri ile Rusya arasındaki krizin ardından, karşılıklı uçuş yasaklarının hayata geçirilmesinin ardından da ortaya çıkmıştı. Batılı ülkeler ile Rusya arasında uçan neredeyse tüm yolcuları taşıyan tek şirket haline gelen Türk Hava Yolları, pazar payını çok büyük oranda artırdı.
Geçtiğimiz yıl, yaklaşık 1,8 milyon kişi, Avrupa ile İran arasında hava yolu ile seyahat etti. Bu rotalarda uçan her 10 kişiden yedisi, aktarma merkezi olarak İstanbul’u tercih etti. Iran Air’in bir numara olduğu birkaç direkt uçuş operatörü vardı.
Türk Hava Yolları’nın ardından, İran-Avrupa krizinden en çok faydalanacak ikinci taşıyıcı ise Qatar Airways olacak.
Türkiye’nin iki önemli düşük maliyetli havayolu Pegasus ve AJet de, yaşanan krizden faydalanmaya aday. Özellikle Pegasus, İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı üzerinden, Avrupa-İran rotasında uçan çok sayıda yolcu taşıyor. Ancak, bu iki şirketin düşük maliyetli iş yapısı nedeniyle, yolculara ücretli bagaj hizmeti sunması, genellikle direkt uçan yolcuları, bu havayolları ile uçma konusunda düşündürüyor.
