Küresel havayolları ve uluslararası kuruluşlar, 23 Mayıs Pazar günü bir Ryanair uçuşunun Litvanya’dan komşu Belarus’a kasıtlı olarak divert ettirilmesi (yönlendirilmesi) ve bu olayın uçaktaki bir gazetecinin tutuklanmasıyla sonuçlanmasına karşı oldukça öfkeli.
Raporlar, Belarus yetkililerinin, Belarus hükümetine muhalif bir gazeteciyi tutuklamak için, Litvanya’ya giden 4978 sefer sayılı Ryanair uçuşunun bir bomba ihbarı olduğu gerekçesiyle, kasıtlı olarak Minsk’e yönlendirildiğini ve uçağa eşlik etmesi için bir savaş uçağı gönderildiğini gösteriyor. Pilotlar, Vilnius’a Minsk’ten daha yakın olduklarını ve uçuşa devam etmek istediklerini söyledikleri için, savaş uçağının harekete geçirildiği biliniyor.
Yunanistan’ın başkenti Atina’dan, Litvanya’nın başkenti Vilnius’a giden, 12 ülkeden yaklaşık 170 kişiyi taşıyan uçak, bir anda Sovyet döneminden kalma bir MiG-29 savaş uçağı eşliğinde Belarus’un başkentine yönlendirildiğinde Litvanya hava sahasına sadece birkaç dakika uzaklıktaydı.
İnişin ardından yetkililer, gazeteci Roman Protasevich’i gözaltına aldı. Pilotların, uçağı Minsk’e yönlendirdiğini duyduğuna adeta çılgına dönen Protasevich’in, uçaktan Belaruslu yetkililer eşliğinde çıkarılırken “Burada idam cezası alacağım” diye bağırdığı bildirildi.
26 yaşındaki gazeteci, geçen yıl Belarus Cumhurbaşkanı Alexander Lukashenko’ya karşı düzenlenen kitlesel protestoların görüntülerini yayınlayan Polonya merkezli haber servisi NEXTA için hazırladığı haberi takiben, Belarus’ta aşırılıkçılık suçlamasıyla aranıyordu. Protasevich, hakkındaki suçlamaları inkar etse de kitlesel isyanlar düzenlemek ve toplumsal nefreti kışkırtmakla suçlanıyor.
4978 sefer sayılı uçuşta yer alan yolcular, uçak Litvanya’nın Vilnius şehrine doğru yeniden harekete geçmeden önce yerde yedi saat beklemek zorunda kaldı.
Yaşanan bu olay, Dünya’nın dört bir yanındaki uluslar, politikacılar, kuruluşlar ve havayolları tarafından ağır bir şekilde kınandı. Bazı dünya liderleri olayı “uçak kaçırma” veya “korsanlık eylemi” olarak nitelendirdi ve uluslararası havacılık yasalarının ihlal edildiğini dillendirdi.
KÜRESEL REGÜLASYONLARA AYKIRI!
Havacılık endüstrisinin en sivri dilli isimlerinden biri olan Ryanair CEO’su Michael O’Leary, yaşanan olayı “devlet destekli insan kaçırma ve devlet destekli korsanlık” olarak nitelendirdi. Ayrıca uçaktan indirilen diğer 4 kişinin de KGB ajanı olduğuna inandığını belirtti.
Eğer durum O’Leary’nin iddia ettiği şekildeyse, Belarus hükümetinin bunu planlı yaptığı anlaşılıyor. Bu da muhalif gazetecinin seyahat planının, kim tarafından ifşa ettiğini, merak konusu haline getiriyor.
BM’in bir kuruluşu olan Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), Ryanair’in yaptığı zorunlu inişin, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra oluşturulan temel havacılık anlaşması olan Chicago Konvansiyonu’na aykırı olabileceğini açıkladı. Yapılan açıklamada, ”Chicago Konvansiyonu’na aykırı olabilecek bir şekilde Ryanair uçuşunun yönlendirildiği ve yolcuların zorla uçaktan indirilmiş olabileceğinden büyük ölçüde endişe duyuyoruz” ifadesi yer aldı.
“İlgili ülkeler ve operatörler tarafından resmi raporların bize ulaştırılması ve daha fazla bilgi edinebilmek için sabırsızlanıyoruz.” ifadesiyle durumun ciddiyeti anlatıldı.
İlgili Haber | En Çok Uçak Ne Zaman Kaçırıldı?
Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği IATA ise yaptığı açıklamada “sivil havacılık operasyonlarına, uluslararası hukuk kurallarına aykırı olan her türlü müdahaleyi veya iniş şartını şiddetle kınıyoruz. Yetkili uluslararası makamlarca tam bir soruşturma yapılması gerekiyor.” ifadelerini kullandı.
Olayın ardından, Avrupalı yetkililer, Belarus hava sahasına erişimin kısıtlanması da dahil olmak üzere ülkeye yeni yaptırımlar tehdidinde bulundu. Litvanya ayrıca Avrupa Birliği ve NATO’yu bu konuda yanıt vermeye çağırdı. Litvanya cumhurbaşkanlığı danışmanı Asta Skaisgiryte, ‘operasyonun önceden planlanmış gibi göründüğünü’ söyleyerek olayı bambaşka bir eksene taşıdı.
Avrupa Birliği Yürütme Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Protasevich’in derhal serbest bırakılması çağrısında bulundu ve “Ryanair uçağının kaçırılmasından” sorumlu olan herkesin cezalandırılması gerektiğini kaydetti. Von der Leyen, AB liderlerinin hangi adımların atılacağını tartışmak için Pazartesi günü Brüksel’de toplanacağını sözlerine ekledi.
Bu arada, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken de konuyla ilgili “tam bir soruşturma” çağrısı yaptı ve Protasevich’in derhal serbest bırakılmasını talep etti.
“Zorunlu inişin yanlış iddialara dayandığına dair belirtiler göz önüne alındığında, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü Konseyi’nin bu olayları gözden geçirmek için mümkün olan en erken toplantısını destekliyoruz” dedi.
Benzer şekilde, ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi başkanı Bob Menendez, yedi Avrupa parlamentosunun dışişleri paneli başkanı ile ortak hazırladıkları bildiride, yaşanan olayı “bir korsanlık eylemi” olarak tarfiledi ve kınadı. Bildiride imzası bulunan üyeler, Belarus’a tüm uçuşların yasaklanması ile birlikte NATO ve AB’nin yaptırım uygulayarak, Belarus’un “Interpol kullanma kabiliyetini” askıya alması çağrısında bulundu.
Belarus Yönetimi 1 Gün Sonra Kendini Savundu!
Belarus Hükümeti, olayın üzerinden 24 saatten uzun bir süre geçtikten sonra yaptığı açıklama ile, dünya kamuoyunda konuşulan her şeyin, büyük bir yanlış anlaşılmadan ibaret olduğunu ve hükümetin bununla hiçbir ilgisi olmadığını açıkladı!
Belarus hükümeti, yaşanan durumdan Hamas’ı sorumlu tutuyor. Belarus hükümetinden bir yetkili, Minsk Havalimanı’nın resmi e-posta adresine, protonmail.com uzantılı bir e-posta gönderildiğini ve gelen mailde İngilizce olarak aşağıdaki bilgilerin yer aldığını iddia etti:
Biz, Hamas askerleri, İsrail’in Gazze Şeridi’ne ateş etmemesini talep ediyoruz. Avrupa Birliği’nin bu savaşta İsrail’e verdiği desteği kesmesini istiyoruz. Delphi Ekonomik Forumu katılımcılarının, Foxtrot-Romeo 4978 sefer sayılı uçuşla evlerine döndükleri biliniyor. Bu uçuşta bomba var. Eğer taleplerimizi karşılamazsanız 23 Mayıs’ta Vilnius yakınlarında bu bomba patlayacak.
Belarus Hükümeti tarafından yapılan ve yaşanan olayın nedeni olarak gösterilen bu açıklama dünya kamuoyu tarafından gülünç bulundu.
İlginç bir şekilde 24 Mayıs’ta Minsk’ten Frankfurt’a (LH1487 sefer sayılı) Lufthansa uçuşu için de bir ihbar alındığı iddia edildi. Hükümet, kimliği belirsiz kişiler tarafından, uçakta bir terör eylemi gerçekleştirilme niyeti hakkında, havalimanına bir e-posta gönderildiğini ve bu sebeple, uçakta bir arama yapıldığı açıklandı. Uçak, iki saatlik bir gecikme ile Frankfurt’a doğru yola çıktı.
Bu olayın ardından ise dünya kamuoyu, herhangi bir muhalif gazetecenin yer almadığı bir uçakta başka bir potansiyel sorun olduğu iddia edilerek, Ryanair olayının daha inandırıcı görünmesinin sağlanmaya çalışıldığını düşünüyor.
İlk Ciddi Yaptırım İngiltere’den Geldi!
İngiltere, Belarus’a karşı kararlı adımlar atan ilk ülkelerden biri oldu. Birleşik Krallık Ulaştırma Bakanı Grant Shapps, Birleşik Krallık Sivil Havacılık Otoritesi’ne şu talimatı verdi:
Belarus hava yollarının, tüm izinlerini, hem tarifeli hem de charter uçuşlar da dahil olmak üzere bir sonraki duyuruya kadar askıya alın (Bu adım, ülkenin milli havayolu Belavia’yı etkiliyor)
Birleşik Krallık’ta kayıtlı tüm uçakların Belarus hava sahasından kaçınmasını isteyin.
Belavia, Minsk ile Londra Gatwick arasında tarifeli uçuşlar yapıyordu. Böylece ikinci bir emire kadar bu uçuşlar askıya alındı.
Birleşik Krallık ve Belarus arasında başka hiçbir havayolu uçmuyor. Ancak Birleşik Krallık merkezli bazı havayolları Belarus hava sahasını kullanmayacak. Örneğin, British Airways’in Londra – Moskova uçuşunda Belarus hava sahası kullanılıyordu. Alınan yeni karar doğrultusunda, bu uçuşların güzergahı değiştirilecek.
ABD Ulaştırma Bakanı Pete Buttigieg, Ryanair uçuşunda olanlar hakkında “son derece endişeli” olduğunu ve ”şu anda ABD’de kayıtlı havayollarının Belarus üzerinden uçmasının güvenli olup olmadığını araştırdıklarını” açıkladı.
Belavia’nın ABD’ye uçuşu yok. Belarus hava sahasında uçan çok sayıda ABD tescilli uçuş da yok. Ancak yine de, prensip olarak, Shapps’in açıklamaları derin bir mesaj içeriyor.
İngiltere’nin somut kararları ve ABD kanadından yapılan bu açıklamaların ardından, başka ülkelerden de benzer kararların gelmesi bekleniyor.
Wizz Air Rota Değiştirdi!
6285 sefer sayılı Kiev-Tallinn uçuşu yapan Wizz Air, Belarus hava sahasından kaçınmak için uçuş güzergahını değiştirdi ve, uçuş süresini 30 dakikadan fazla uzattı.
İronik bir şekilde Ryanair ise olayın ardından Belarus hava sahasını kullanmaya devam ediyor. Örneğin, Baf’tan Tallinn’e giden Ryanair’in 3340 sefer sayılı uçuşu güzergaha değiştirilmeden, Belarus hava sahası üzerinden yapıldı. Havacılık endüstrisinde bu durum pek ironik bulunmadı. ‘Ryanair’in paradan daha çok sevdiği hiçbir şey yok’ yorumları yapıldı.
Avrupa Birliği Yasakladı!
Avrupa Birliği (AB) de aldığı flaş kararla, Belarus Havayolları’na uçuş yasağı getirdi. Belarus Havayolları, AB hava sahasını kullanamayacak. Aynı şekilde AB, üye ülkelerin havayollarının Belarus’un hava sahasına girmesini de yasakladı. Bu kararın ardından, daha önce uçuşlarını Belarus hava sahası üzerinden yapan Air France, KLM, British Airways gibi havayollarının, uçuş rotalarını değiştirdiği görüldü.
Türk Hava Yolları Devam Ediyor!
Avrupa Birliği, İngiltere ve ABD’den gelen kararlara rağmen, Türk Hava Yolları 25 Mayıs Salı günü, İstanbul Havalimanı’ndan Minsk’e tarifeli seferini gerçekleştirecek.
Belarus ulusal havayolu ile ortak seferler düzenleyen THY’nin 25 Mayıs’ta biri kendisinin, diğer ikisi de Belavia ile toplam 3 uçuşu yer alıyor. Belavia’nın, İstanbul’a yapacağı uçuşlarda, Avrupa hava sahasına girmeden Türkiye’ye uçması bekleniyor. Türk Hava Yolları’nın sisteminde ise Minsk uçuşlarına bilet satışı sürüyor.
