Havayolu güvenliği ölçümünde dünyanın önde gelen otoritelerinden biri olan Airline Ratings, Rusya’da uçuş güvenliğini kuşatan endişeler nedeniyle; filosunda sadece Rus yapımı uçaklara yer veren havayollarına biraz şüphe ile bakıyor.
Şu anda şartlar çok daha iyi bir duruma gelmiş olmasına rağmen, özellikle Sovyetler Birliği döneminde aşırı miktarda işe alınan mürettebat, bakımları sıkıntılı uçaklar ve ülkedeki kötü hava koşulları gibi etkenler Rusların olumsuz bir üne sahip olmasının yolunu açtı.
Geçtiğimiz günlerde Saratov Airlines’ın Antonov An-148 uçağı ile yaptığı kaza, Rus taşıyıcıların toplam sivil havacılık tarihi boyunca yaptığı kaza sayısını 519’a bu kazalarda hayatını kaybedenlerin sayısını ise 8424’e çıkardı. Her yıl Rusya’dan 13 kat fazla uçuş yapılan ABD’de meydana gelen 821 kazada 10.714 kişi hayatını kaybetti.
Rusya’nın uçak kazaları tarihinin büyük kısmı, bir zamanlar ülkedeki tek havayolu şirketi olan Aeroflot’un büyüme hikayesi ile doğrudan ilintili. bugün modern ve güvenli bir havayolu olan Aeroflot, geçmişte çok fazla kaza ile gündeme geldi.
Havacılık Güvenliği Ağı’na göre, yalnızca 1973 yılında 2780 kişinin hayatını kaybettiği 27 kazaya karıştı ve bu o yıl dünya genelinde uçak kazalarında hayatını kaybeden insanlarını yarısı anlamına geliyordu. 1974’te 21 kazayı; 1975 yılında ise 19 kaza izledi. 1976’da kaza sayısı 33’e çıkarken; 1946 ile 1989 yılları arasında Aeroflot tam 721 kazaya karıştı.
Bu kabarık sicil, uluslararası çevrelerce, Rus havacılığına olumsuz bir bakış açısı getirdi. 90’lı yıllarda Rus uçuş görevlileri bazen zorla bazen de rüşvetle, uçağa ekstra yolcu alarak ayakta gitmelerine bile izin verdi. Uçakların bazıları ağırlık limitlerinin aşılması nedeniyle düştü.
1994 yılında bir pilot, oğlunun kokpitte uçmasına izin verdi. Küçük çocuk yanlışlıkla otomatik pilotu devre dışı bıraktı. Moskova’dan Hong Kong’a uçan Aeroflot uçağı bir anda dalışa geçerek yere çakıldı ve 75 kişiye mezar oldu.
Aeroflot’un ardından yaptığı kazalarda en fazla can kaybı yaşayan ikinci havayolu Air France. Aeroflot’un 8,231 can kaybının yanında ikinci sıradaki Air France’nin 1,783 rakamı düşündürücü. Zira Air France’nin tarihinin çok daha geriye gittiğini söylemek mümkün.
Soğuk Savaş sırasında, Aeroflot, Sovyetler Birliği’nin çok geniş yüz ölçümünde tüm insanların uçmasından tek başına sorumluydu. Örneğin 1976’da 100 milyondan fazla yolcu taşıdı. Bu rakam bugün EasyJet veya British Airways’in taşıdığı yolcu sayısından fazla. Elbette bu esnada havayolunun filo yaşı büyüyor, uçakların güvenlik seviyeleri de azalıyordu.
2013’te, AirlineRatings.com, dünyanın en güvensiz 10 uçak modelinin bir listesini yayınladı. Listenin ilk sırasında 1970 yılında piyasa sürülen Çeklerin LET410’u yer alsa da; listedeki 5 model Rus yapımı uçaklardı. Hatta biri de Soğuk Savaş dönemi Aeroflot’un filosunun temelini oluşturan Tupolev Tu-154’tü. Wikipedia, Tu-154’ün karıştığı 50’den fazla kazayı içeriyor. Bunların 8’inde Aeroflot’un adı var ve 39 kişi hayatını kaybetmiş.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra, Aeroflot’un Babyflot’lar olarak da anılan yavruları daha fazla incelendi. O dönemlerdei bir zamanlar Aeroflot’un parçası olan, Kemerovo Aviation Enterprise, Petropavlovsk-Kamchatsky Air Enterprise ve Voronezhavia gibi 800 havayolu vardı.
Bir Bakışta | En Çok Kaza Nerede Oldu?
1994 yılında, Uluslararası Havayolu Taşımacılığı Birliği (IATA) Sovyetler Birliği’ndeki tüm hava yolculuklarının tarihsel geçmişi incelendiğinde güvenlik faktörünün çok düşük olduğunu gerekçe göstererek, insanlara demiryolu ile gidilmesini tavsiye eden bir rapor yayımladı. Başka bir havacılık inceleme ve araştırma şirketi olan AirSafe, kendi sitesinde 1990’dan başlayarak eski Sovyet havayollarının kazalarına yer verdiği bir sayfa hazırladı. Son yaşanan Saratov Havayolları kazasının yer almadığı listedeki 41 olay birbirinden ilginç detaylar içeriyor. 1994 yılında Cheremshanka Havayolları, Yak 40 tipi uçakla Vanavara’ya inmeye çalışırken kötü hava koşulları, alternatif bir havalimanına yönelmelerini gerektiriyor. Ancak yakıtın tükenmesi nedeniyle düşen uçaktaki tüm yolcular hayatını kaybetti. Lokomotiv Yaroslavl profesyonel hokey takımını taşıyan Yak 42’nin Volga’ya düştüğü ve 8 mürettebat ile 37 yolcudan sadece birinin hayatta kaldığı kaza ve çok daha tüyler ürperten cinsten olay bu sayfada yer alıyor.
2000 yılına gelindiğinde Babyflot’ların bazıları mali zorluklara göğüs geremedi; bazıları zayıf güvenlik geçmişleri nedeniyle kapandı. Rus hükümeti de güvenlik standartlarını iyileştirmek için lisanslama ve sertifikalandırma çalışmalarına başladı.
Havayolları neden eski uçakları uçurdu?
Pek çok havayolunun, Rus uçaklarının daha sık kaza yaptığına kanaat getirmesi ve böyle bir algının oluşması, ülkenin uçak imalat sanayiinin çökmesine neden oldu. Bu durum, uçakların giderek piyasada seyrekleşmesi nedeniyle, mevcut uçakların rutin bakımları için gerekli parçaları bulmayı da çok zorlaştırdı. Bozuk bir Antonov veya Ilyushin’e bakım hizmeti vermek giderek imkansız hale geliyordu. Bu yüzden havacılıkta “aviacannibalism” olarak bilinen bir yönteme başvurmaya başladılar. Sağlam bazı uçakları, diğer uçaklara bakım hizmeti verebilmek için parçalamak.
Başkan Putin’in muhafazakar politikaları, Boeing ve Airbus gibi yabancı jetlerin üzerindeki gümrük vergileri fiyatlarını çok yükseltti. Putin, devlet kontrolündeki bir üretici olan United Aircraft Corp. kurulmadan önce de sık sık Aeroflot’un sadece kendi imalatı uçakları kullanmasını talep ediyordu. Ancak üretim seviyeleri çok yavaş ilerlediği için, Rus havayolları, onlarca yıldır kullandıkları eski uçaklara giderek daha fazla güvenmek zorunda kalıyordu.
Rus havayolları bugün daha mı güvenli?
Aeroflot sonunda kendi Sovyet dönemi uçaklarının yerini Batılı jetlerle değiştirerek önce Airbus A310’u, ardından bugün filodaki A350’leri ve A330’ları aldı. Günümüzde Antonov, Ilyushin veya Tupolev modelleri filoda yok ve yeni 787 Dreamliner da dahil olmak üzere bir çok Boeing uçağı da havayolunun filosunda yer alıyor.
Ayrıca, modern ve güvenilir bir havayolu olarak kendini yeniden tanımlamak için iki İngiliz yeniden yapılandırma danışmanı seçti. 2006 yılında Aeroflot, üyeleri arasında Delta, KLM ve Air France’ın gibi büyük havayolları bulunan SkyTeam grubuna katılan ilk 10. havayolu şirketi oldu. Bu ittifaka katılan ilk eski Sovyet taşıyıcısı olduğu anlamına geliyordu. 2013 yılında Aeroflot, Manchester United’ın resmi taşıyıcısı olarak, dünyadaki profilini de yükseltti.
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından dünyanın havacılık altyapısının 2015 yılı değerlendirmesine göre, Rusya’nın, uçuşa elverişlilik, kaza araştırması ve lisanslama da dahil olmak üzere çeşitli kategorilerinin “etkili bir şekilde uygulanması” konusunda küresel ortalamaları karşıladığı duyuruldu. Kaza araştırması konusundaki notları ise mükemmel duruma geldi.
Bu arada, bazı eski Sovyet ülkelerinin havacılıktaki kalitesi hala tartışılabilir nitelikte. Örneğin, AB, belirlenen güvenlik standartlarını karşılama başarısızlığı nedeniyle Kırgızistan’daki tüm havayollarını Avrupa hava sahasında uçmasını yasaklıyor. Kırgızları kara listede bulunduruyor.
