Kara yolu ile seyahatlerde, aracın sürücüsü, bulunduğu ülkenin trafik kurallarına ve işleyişine bağlı olarak, sol veya sağ tarafta oturabiliyor. Hava yolu seyahatleri için bu durum uluslararası bağlayıcılığı olan bir kural ile standardize edilmiş durumda. Dünya’nın neresine giderseniz gidin, kaptan pilot kokpitte sol koltukta oturuyor. Peki bunun nedeni ne olabilir?
Önce tarihsel nedenlere bakalım.
Kaptanların sol koltukta oturmalarının nedeni, havacılığın ilk yıllarına kadar uzanıyor. Kokpitin sol koltuğunun, kaptana ayrılmış olmasının, Birinci Dünya Savaşı’ndan kalma uçakların istemsiz şekilde sola dönüş eğilimi göstermelerinden ötürü ortaya çıktığı düşünülüyor.
İlgili Haber | Kokpit Koltukları Neden Koyun Postu ile Kaplanıyor?
Bu eski uçaklarda, motorların çoğu pervaneliydi. Bu pervanenin bıçakları saat yönünde çalışıyordu. Bu da motorlarda düzenli bir sola tork oluşturma eğilimi yarattığı için uçaklar çok daha kolay şekilde sola dönebiliyordu. Sağa dönüşler ise bu kuvvete karşı koyabilmek için çok daha fazla kuvvet ve efor gerektiriyordu.
Uçakların sola dönüşlerinin, görece daha kolay gerçekleşmesi, zaman içinde sol tarafta kaptanın oturması fikrini güçlendiren birkaç operasyonel eğilime yol açtı. Örneğin, birçok havalimanı, sola dönüşlerden oluşan trafik modelleri ve planlarını tercih etmeye başladı.
İlgili Haber | Uçağa Neden Soldan Biniyoruz?
Uçuş planları ve yaklaşmaların ağırlıklı olarak sola yönelik olması, kaptan pilotların sol tarafta oturmasını bir norm haline getirdi. Zira bu durum, bu tür manevralar yaparken, kaptan pilotların daha fazla görüş açısı elde etmelerini sağlıyordu.
Yıllar içinde bu eğilim devam etmiş olsa da elbette yeni motor teknolojilerinin ortaya çıkışı, havacılığın gelişimi ile beraber, sola dönüşe meyilli ve genel olarak dengesiz uçakları ve bu uçakların istemsiz sola dönüş eğilimlerini ortadan kaldırdı.
Günümüzde kaptan pilotlar, kokpitte sol koltukta oturmaya devam ediyor. Ancak havacılıkta bugün gelinen noktada, sağ koltukta oturan yardımcı pilotların da kaptan pilotlar ile aynı derecede uçağı kontrol edebilme yetenek ve imkana sahip olduklarını belirtmekte fayda var. First officer (yardımcı pilot) uçağı kontrol edebilmek ve güvenle uçurabilmek için kaptan pilotlar ile her anlamda eşit şartlara sahip.
Helikopterde Durum Farklı!
İlginçtir ki, kaptanların kokpitte sol koltukta oturma geleneği helikopterler için geçerli değil. Bu duruma gerekçe olarak ise helikopter kaptanlarının sağ ellerini, helikopterin hassas kontrol mekanizmalarını daha rahat yönetebilmesine olanak sağlıyor oluşu gösteriliyor.
Amerikan Psikoloji Derneği’ne göre, insanların yaklaşık yüzde 90’ı sağ elini kullanmayı tercih ediyor. Dolayısıyla bu eğilim, kaptan pilotların sağ koltuğa oturması ile birlikte, helikopterin görece daha az hassas olan ‘kolektif kontrol’ kumandasını sol eliyle yönetmesini sağlıyor.
