Gökyüzünün kraliçesi Boeing 747’nin sonuncusunun üretimi tamamlandı ve 6 Aralık akşamı, ABD’li imalatçının Everett tesislerinde bulunan Son Montaj Hattı’ndan (FAL) çıktı. Üretilen 1574’üncü ve son 747’nin, uçuş testleri ve boyama işlemleri tamamlandıktan sonra, Ocak ayının ilk günlerinde Amerikalı kargo havayolu Atlas Air’e teslim edilmesi planlanıyor. Böylece havacılıkta bir devir kapanmış olacak. Gelin bugün 747 efsanesini ve havacılık dünyasında bıraktığı izleri konuşalım…
Boeing 747 Fikri Nasıl Doğdu?
Boeing’in dev bir yolcu uçağı üretme fikri, 1965’te ABD Hava Kuvvetleri için büyük bir askeri nakliye uçağı inşa etme yarışını, Lockheed Martin’in C5A Galaxy uçağına kaybetmesiyle ortaya çıktı. Birçok denizaşırı rota için daha büyük uçaklar isteyen Pan Am’dan gelen baskılar üzerine Boeing, asker ve teçhizat yerine insanları taşımak için dev bir uçak yapmak üzere kolları sıvadı. Tasarım çalışmaları başladı ve 1966’da Pan Am’ın 25 adet kesin sipariş vermesi ile 747 resmi olarak doğdu.
Boeing için 747’yi gerçeğe dönüştürmek göz korkutucu bir görevdi. O sırada, Concorde ile rekabet edebilmek için 2707 adı verilen süpersonik bir uçak için tasarım çalışmaları sürüyordu. Tamamen yeni bir uçak inşa etme fikri yeterince riskliydi. Ancak aynı anda ikisini birden tasarlamak kulağa çok hoş geliyordu. Biri en büyük, biri en hızlı olacaktı. Ama işler kötü giderse, şirketin hayatta kalamaması gibi bir risk de vardı.
747’nin Babası Joe Sutter
‘Jumbo Jet 747’ veya bir çoğumuzun bildiği adıyla ‘Gökyüzünün Kraliçesi’ Boeing’in önceki ticari uçakları üzerinde çalışan tecrübeli bir mühendis olan Joe Sutter’ın başında yer aldığı ekip tarafından tasarlandı. 747’nin babası olarak anılan Sutter, uçak için o sırada mevcut olmayan uygun bir motor bulmaktan, uçağın ağırlığını azaltmaya kadar pek çok konuya kafa yordu.
747’yi üretmeye başlamadan önce kritik bir engel daha vardı: Boeing’in bu işi yapacak kadar büyük bir fabrikası yoktu. Bugünkü Everett tesislerinde 1966’da bir de inşaat başladı. Zaman o kadar kısaydı ki, şirket fabrikanın inşaatını, uçağın ilk mockup’ının inşa edilmesiyle kafa kafaya bitirmeyi başardı.
Sadece 29 aylık bir geliştirme ve üretim süresinden sonra, ilk 747, 30 Eylül 1968’de fabrikadan çıktı. Boeing 747, seri üretime giren ilk geniş gövdeli sivil uçak oldu. 524 yolcu taşıyabilen yarı çift katlı dört motorlu uçak, o günlerde birçok havayolu tarafından yaygın olarak kullanılan Boeing 707’nin iki katı büyüklüğündeydi.
Yıllar içinde Boeing 747, ABD Başkanlık uçağı Air Force One, 747-8 ve kargo uçağı versiyonları gibi farklı varyantlarının ortaya çıkması ile sürekli gelişti. Ayrıca 37 yıldır dünyanın en yüksek yolcu kapasiteli uçağı rekorunu elinde tutuyor. 76,2 metrelik gövde uzunluğu ile 747-8, hizmette olan ticari uçaklar arasında en uzunu. Tipik seyir hızlarında 747-8, saniyede üç futbol sahası uzunluğundaki mesafeyi kat edebiliyor. 747-8’in kargo versiyonu ise 10.699 adet külçe altını veya yaklaşık 19 milyon masa tenisi topunu veya bir başka deyişle 133,1 ton yükü sırtında taşıyabiliyor.
Boeing 747’nin İlk Uçuşu!
İlk 747 uçuşu 9 Şubat 1969’da gerçekleşti ve kokpitte test pilotları Jack Waddell ve Brien Wygle oturuyordu. O gün gerçekleşen ilk 747 uçuşu ile havacılıkta yeni bir dönem başladı. Üretilen ilk 747, bugün Seattle’daki Museum of Flight’ta ziyaretçilerini ağırlıyor.
Parayla bilet satılan 747’nin ilk yolculu uçuşunu ise Pan Am, 22 Ocak 1970’te New York’tan Heathrow’a yaptı. Ancak bu ilk uçuş çok maceralı geçti.
352 yolcu ve 20 mürettebat, New York John F. Kennedy Havaalanı’nda uçak içinde kalkış için tam 2 saat oturmak zorunda kaldı. Çünkü Kaptan Pilot Robert Weeks, 4 numaralı motorda bir arıza olduğunu fark edip park pozisyonuna geri dönüş kararı aldı. Yolcular 2 saatin ardından uçaktan indirildi ve terminalde akşam yemeğine alındı. Pan Am çalışanları uçaktaki sorunu gidermekle meşguldü.
Bu arızaya en çok sevinenler, 747’nin gürültü ve çevre kirliliği oluşturacağı gerekçesiyle havalimanına gelen bir grup protestocu oldu. Aktivistler, ‘size uçmamanız gerektiğini söylemiştik’ diyerek yolcuları protesto etti. Sorun giderildikten sonra yolcuların 20’si uçağa binmekten vazgeçti. Young America isimli 747 Londra’ya gitmek için havalandı.
747 Neden Pazar Kaybetti?
Havacılık tarihinin en ikonik modellerinden biri olan 747, kendisine göre daha ekonomik ve daha verimli, yeni nesil çift motorlu uçaklara olan talep arttıkça yavaş yavaş pazar payını kaybetti.
2020’nin başında tüm dünya pandemi ile tanıştığında Boeing, 2022 itibariyle 747 uçaklarının üretiminisonlandırmak gibi zor bir karar aldığını açıkladı. Filosunda Boeing 747 bulunduran çok sayıda havayolu da ekonomik gerekçeler ile pandemi sürecinde bu uçakları emekliye ayırma ve filodan çıkarma kararını arka arkaya duyurdu.
747 ile Yolcu Taşımaya Devam Edecek Havayolları
Boeing 747 uçakları artık üretilmeyecek olsa da Jumbo jet gökyüzünden tamamen kaybolmayacak. Özellike Asya-Pasifik rotalarına yapacağınız uçuşlarda jumbo jeti yakalama şansınız daha yüksek.
Yolcu konfigürasyonlu Boeing 747’nin en büyük operatörü olan Almanların ulusal havayolu Lufthansa,Singapur, Tokyo-Haneda, Washington ve Şanghay gibi çok sayıda Uzak Doğu rotasında 747 uçurmaya devam ediyor.
Güney Kore’nin ulusal havayolu Korean Air, Boeing 747-8 ile Seul’den Honululu, Los Angeles, Atlanta ve Tokyo’ya uçuşlarını sürdürüyor. Bir başka Koreli Asiana Airlines ise filosundaki Boeing 747-400 ile Seul – Changchun arasında uçuşlar gerçekleştiriyor. Havayolu, bu uçakta sekiz adet premium business class koltuğu da bulunduruyor.
İranlı Mahan Air de filosundaki Boeing 747-400 ile Tahran’dan İstanbul ve Moskova’ya uçuşlar yapıyor. Boeing 747’lerin en az birkaç yıl daha yolcu taşımayı sürdürebileceği düşünülüyor. Atlas Air, UPS ve Cathay Pacific Cargo gibi havayollarının filolarında da çok sayıda Boeing 747’lerin kargo versiyonu bulunuyor.
Boeing 747’nin Kaza Geçmişi ve İstatistikleri
Bugüne kadar üretilen Boeing 747 uçaklarının 64’ü hizmet süresi içinde onarılamayacak kadar büyük hasar gördü ve gövde kaybı yaşadı. Bu uçakların 52’si çeşitli kazalarda kullanılamaz hale geldi. 747’nin karıştığı 52 ölümlü kazada toplam 3746 kişi can verdi. 747 uçakları tam 32 kez, uçak kaçırma vakasının başrolünde yer aldı.
747’nin en sansasyonel kazası, 27 Mart 1977’de Tenerife Havaalanı’nda yaşandı. Pan Am ve KLM’e ait iki 747 çarpışarak, tüm zamanların en ölümlü uçak kazasını yaşadı. Tam 583 kişi yaşamını yitirdi.
Son 747 kazası ise 16 Ocak 2017’de yaşandı. Türk kargo şirketi ACT Havayolları’na ait olan Turkish Cargo adına uçan 747, Bişkek yakınlarında evlerin üzerine düştü. Uçaktaki 4 mürettebatla birlikte toplam 37 kişi hayatını kaybetti.
Pan Am’ın 103 sefer sayılı uçuşu veya Lockerbie faciasında da aktör yine 747 idi. 21 Aralık 1988 Çarşamba günü, Londra Heathrow Havalimanı’ndan New York John F. Kennedy Uluslararası Havaalanı’na sefer yapan Boeing 747, iskoçya’nın Lockerbie kasabası yakınlarında içindeki bombanın infilak etmesiyle adeta can pazarına döndü. Uçaktaki 258 kişinin tamamı ve kasabada yaşayan 17 kişi ile birlikte toplam 275 kişinin hayatını kaybederken, olaydan Libya sorumlu tutuldu.
En çok can kaybının yaşandığı diğer 747 kazalarına kısaca bakmak gerekirse, 12 Ağustos 1985’te Japon Havayolları’nın 747’si Tokyo-Osaka uçuşu sırasında dağa çarptı ve 520 kişi hayatını kaybetti. 23 Haziran 1985’te Air India’nın İrlanda yakınlarında düşen uçağında 329; 12 Kasım 1996’da Suudi Arabistan Havayolları’nın Hindistan’daki kazasında 312 kişi hayatını kaybetti.
Aviation safety verilerine göre, 747’nin karıştığı tüm ölümlü kazalardan sağ kurtulan yolcuların oranı %23.9 oldu.
747 Devlet Başkanlarının da Tercihi!
Dünya genelinde uzay mekiği taşımaktan, roket fırlatmaya; yangın söndürmekten, uçan kumarhane hizmetine kadar, birbirinden ilginç amaçlarla kullanılan 747’ler de oldu.
747 ayrıca zengin dünya liderlerinin de popüler tercihlerinden biri. Suudi kraliyet ailesinin dört; Katar hükümetinin üç, Umman Sultanı’nın iki ve ABD Hava Kuvvetlerinin altı adet 747’si var. Bunların ikisi ABD başkanlık uçağı olarak kullanılıyor. Ayrıca Cumhurbaşkanlığımızın filosuna da geçtiğimiz yıllarda Katar emiri tarafından hediye edildiği iddia edilen bir Jumbo jet bulunuyor.
Üretilen ilk Boeing 747’nin, Ocak 1970’te Pan Am Havayolları’na teslim edilmesinden 53 yıl sonra son jumbo jet sahibine teslim edilecek. Boeing 747 bir daha hiçbir zaman üretilmeyecek olsa da, gökyüzünün kraliçesiarkasında 50 yılı aşkın süreye yayılan oldukça büyük bir miras bıraktı. Daha rahat bir uçak olmanın ötesinde, 747 uçak yolculukları üzerinde radikal değişimler sağladı. Yüzlerce insanı taşıma kabiliyeti, uçak yolculuğunu daha ucuz hale getirdi ve kitlesel turizmi mümkün kıldı ve kargo versiyonu ile dünyayı hızlı hava kargo çağına ulaştırdı.
Havacılık endüstrisine tüm kazandırdıkları için 747’ye hepimiz kocaman bir teşekkür borçluyuz. Eğer hala 747 ile uçmadıysanız çok fazla vaktiniz kalmamış olabilir. Elinizi çabuk tutun.
