Havacılık endüstrisinin en önemli organizasyonu olarak kabul edilen Paris Air Show, Fransa’nın başkenti Paris’in tarihi Le Bourget Havalimanı’nda 17-23 Haziran tarihleri arasında 53’üncü kez ziyaretçilerini ağırlayacak. 2 yılda bir düzenlenen etkinlik, katılımcı şirket ve ziyaretçi sayısı ile fuarın düzenlendiği alanın genişliği bakımından dünyanın en büyük havacılık organizasyonu durumunda. Askeri ve sivil uçakların sergilendiği, çok özel hava gösterilerinin yapıldığı fuarda; çok büyük ve sansasyonel siparişler açıklanıp, özel anlaşmalar imzalanıyor. Pek çok yeni model ürün ilk kez burada görücüye çıkıyor.
PARIS AIR SHOW’UN TARİHİ
Fuarın tarihi de epey eskiye dayanıyor. 1908’de Paris Motor Show’un bir kısmı uçaklara ayrılarak Paris Air Show’un temelleri atıldı. Ertesi yıl da Grand Palais’te ilk Paris Air Show düzenlendi. Birinci Dünya Savaşı’na kadar 4 kez düzenlenen fuara, savaş nedeniyle ara verildi. 1919’da yeniden düzenlenmeye başlanan Paris Air Show, 1924’ten İkinci Dünya Savaşı’na kadar her 2 yılda bir düzenlendi. Ancak savaş fuarı yine sekteye uğrattı. 1946’da yeniden kapılarını ziyaretçilerine açan fuar, 1949’dan bu yana kesintisiz olarak tek yıllarda düzenlenmeye devam ediyor. 1953’ten bu yana da Le Bourget Havalimanı, fuara ev sahipliği yapıyor. 1960’lı yıllarda uluslararası kimlik kazanan fuar, 1970’lerden itibaren dünya havacılık sektörünün ana referans kaynağı haline geldi.
MİLLİ MUHARİP UÇAK SAHNEDE
Bu yıl Paris Air Show’da Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, Milli Muharip Uçağı’nın (MMU) birebir modelini ilk kez sergileyecek. MMU modelinin dışında ATAK, ANKA, HÜRJET ve GÖKBEY ürünleri de fuarda sergilenecek. ATAK helikopteri ise tüm fuar boyunca uçuş gösterisi yapacak. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin ana yüklenici olduğu ve Türk Silahlı Kuvvetleri İhtiyaçlarını karşılamak üzere başlatılan Milli Muharip Uçak (MMU) Projesi’nin birebir modelinin ilk defa Paris’te görücüye çıkacak olması, yeni nesil uçak kategorisinde önemli bir yere sahip olan ABD, Rusya ve Çin’den sonra Türkiye’nin de 5.nesil bir muharip uçağı üretebilecek alt yapı ve teknolojiye sahip olduğunu göstermesi açısından çok önemli. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin projede ana hedefleri doğrultusunda muharip uçak tasarımı, üretimi, sertifikasyonu artırarak, tüm yerli ve milli imkanlar devreye sokulacak. Yani Paris Airshow’a bu yıl Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin ürünleri damga vuracak.
AVIATION TURKEY YAYINDA
Artık Türkiye ve dünya havacılığını mercek altına alan yepyeni bir dergi var. Adı Aviation Turkey. Benim de yazar kadrosunda yer aldığım dergi, Savunma Sanayii alanında yayınlanan dergileri takip edenlerin çok iyi bileceği Defence Turkey dergisininin yönetim ekibi tarafından hayata geçirildi. Derginin ilk sayısı Paris Air Show’da görücüye çıkacak. Benim de ilk sayıda 3 ayrı yazım var. Bu açıdan oldukça heyecanlıyım. Hem derginin içeriğine, hem benim yazılarıma hem de sizin dergiye nasıl ulaşabileceğiniz gibi bilgilerin yer aldığı ayrı bir videoyu önümüzdeki günlerde paylaşacağım.
AIRBUS A321XLR GELİYOR
Paris Air Show’da Avrupalı imalatçı Airbus’ın A321XLR modeline dair menzil, MTOW ve motor seçenekleri dahil olmak üzere pek çok soru işaretini ortadan kaldırmasını bekliyoruz. Tek koridorlu en uzun menzilli uçak olması planlanan A321XLR’ın 8 bin 333 km mesafeye duraksız uçabileceği söyleniyor. Airbus’ın bu uçağının ilk müşterisinin de Hintli Indigo olması muhtemel. İndigo’nun ayrıca A320neo ailesi uçakları için fuarda büyük bir sipariş açıklaması da muhtemel. Indigo, Hintli rakibi Jet Airways’in batmasının ardından ona ait uzun mesafeli uçuşları icra edebilmek için A321 XLR modelini de içeren geniş sipariş paketini açıklayabilir.
Portekizli TAP tarafından da kısa süre önce A321XLR uçağının lansman müşterisi olmaya hazır oldukları açıklanmıştı. Airbus A321XLR için ideal müşterilerin Boeing 757 operatörleri olmasını umuyor. Şirketin radarındaki havayollarından biri de dünyanın en büyük ikinci 757 operatörü olan Amerikalı United. American Airlines da uçakla ilgilenen bir başka büyük potansiyel müşteri.
Boeing’in yaşadığı 737MAX krizinin ardından, bu uçaklardan sipariş veren birkaç havayolu A320neo’ya geçiş yapabileceğini açıklamıştı. Ancak Paris Air Show’da bu konuyla alakalı çok fazla gelişme beklenmiyor. Çünkü A320neo ailesi uçaklarının üretim hattı o kadar yoğun ki; önümüzdeki birkaç yıl boyunca üretilecek tüm uçaklar şimdiden satıldı. Avrupalı üreticinin tedarik zinciri de artan üretim oranlarına ayak uydurmakta zorlanıyor. Yani A320neo uçakları için yeni sipariş verecek havayollarının ilk teslimat için en az 5 yıl beklemesi gerekebilir ki bu da çok mantıklı görünmüyor.
BOEING NE AÇIKLAYACAK?
Paris Air Show’da en çok merak edilen konu, Amerikalı imalatçı Boeing’in 737 MAX’in ne zaman yeniden gökyüzü ile buluşacağı konusunda bir takvim verip vermeyeceği. Ancak izlenimler, Boeing’in böyle bir zaman çizelgesini vermesinin pek mümkün olmadığını gösteriyor. Çünkü özellikle havacılık otoritelerinin henüz bu konuda koordine bir cevap üzerinde anlaşamadığı biliniyor.
737 MAX’E YENİ SİPARİŞLER
Ancak çok ilginç bir başka beklenti ise Paris Air Show’da Boeing’in 737 MAX uçakları için önemli bir sipariş açıklaması. Ryanair CEO’su geçtiğimiz günlerde havayolunun daha fazla uçak sipariş etmeye hazır olduğunu açıklamıştı. İrlandalı düşük maliyetli havayolu, bu tip kriz durumlarında sert pazarlıklar sonunda, imalatçılardan çok ciddi indirimler almasıyla ünlü. Ryanair’in CEO’su Michael O’Leary, Boeing ile aylardır uçamayan 737 MAX uçaklarıyla ilgili büyük bir tazminat müzakeresi yaptıklarını ve bunun yerine ciddi indirimleri tercih edebileceklerini söyledi. Yani Paris Air Show’a, Ryanair’in yeni 737 MAX siparişleri damga vurursa şaşırmayalım.
Boeing’in yeni orta gövde modeli NMA ile ilgili herhangi bir duyuru yapması da beklenmiyor. Boeing’in Embraer ile kurduğu yeni ortaklık konusundaki süreçle ilgili bir güncelleme paylaşması da muhtemel.
BOMBARDIER BÖLGESEL UÇAĞI SATIYOR!
Kanadalı imalatçı Bombardier’in fuarda CRJ için yeni bir sipariş alması olası görünmüyor. Bombardier ayrıca bölgesel uçak programını da satmayı düşünüyor. Fuarda bu konuyla ilgili olarak Q400 programının Viking Air’e satışının gerçekleştiği ilan edebilir.
COMAC’TA KRİTİK BEKLEYİŞ
Çinli imalatçı COMAC’ın da fuarda büyük siparişler alması pek olası değil. C919’un sertifikasyon süreci hakkında güncel bilgiler fuarda paylaşılabilir. C919’un hizmete girişi şimdilik en erken 2021 gibi görünüyor. COMAC, yakın gelecekte üretilmesi beklenen CR929 uçağının teknik özellikleri ile ilgili fuarda güncellemeler yapabilir. ABD ile olan ticaret savaşı tırmanırsa, üreticiyi zor günler bekleyebilir. Çünkü COMAC, CFM Leap 1C motorları da dahil olmak üzere C919 programının hizmete başlaması için birçok ABD’li tedarikçisine güveniyor.
EMBRAER YENİ TURBOPROP YAPMAYACAK
Brezilyalı Embraer fuar öncesi yaptığı brifinginde, yeni bir Turboprop uçak programı başlatmayacağını açıkladı. Brezilyalı üreticinin herhangi bir yeni E2 siparişi duyurması da beklenmiyor. Yeni satışların, Boeing ile yapılması planlanan ortaklığın henüz sonuçlanmamasından olumsuz etkilendiği düşünülüyor.
IRKUT MC21’i YETİŞTİREBİLECEK Mİ?
Rus üretici Irkut, fuarda MC21’in sertifikasyon süreci hakkında bir bilgi güncellemesi yapabilir. Hizmete girişi 2021 olarak planlansa da uçağın üretiminde ana yüklenici olan Rostec’in maruz kaldığı uluslararası yaptırımlar göz önüne alındığında uçağın hizmete girişi geciktirmek zorunda kalabilir. Uçağın imalat süreci ABD’nin kompozit malzemeler ve Rusya’ya yönelik diğer komponentler üzerindeki yaptırımlarından zaten olumsuz etkilenmişti.
MITSUBISHI ADINI DEĞİŞTİRİYOR!
Japon Mitsubishi ise ürettiği ve ilk test uçuşunu 11 Kasım 2015’de yaptığı Mitsubishi Bölgesel Jet MRJ’nin adını “Space Jet” olarak değiştiriyor. Bu önemli kararın ardında, şirketin uçak için yeni bir pazarlama stratejisi tercih etmesi yatıyor.
Önümüzdeki dönemde özellikle ABD pazarına odaklanmayı planlayan Mitsubishi, uçağın adındaki Japon çağrışımını kaldırarak, daha küresel bir kelime tercihinde bulunmuş.
Özellikle ABD pazarı için düşünülen 76 koltuklu model üzerine odaklanılacak. Mitsubishi ayrıca uçağın üretimini ABD’de gerçekleştirmeyi ve projede daha fazla ABD’li tedarikçi ile çalışmayı da düşünüyor.
Böylece maliyetleri düşürmek ve verimliliği artırmak planlanıyor. Bu sayede Embraer’in E-Jet ve Bombardier’in CRJ’sini geride bırakmak için bir fırsat olduğu düşünülüyor, Mitsubishi, Space Jet için ABD’li bölgesel bir havayolunu lansman müşterisi olarak açıklayabilir.
SUKHOI İKNA PEŞİNDE
Bir başka Rus imalatçı Sukhoi ise bir kaç hafta önce Aeroflot’a ait SSJ100’ün yanmasından sonra, fuarda öncelikli olarak uçağının sağlam ve güvenli olduğunu ispatlamaya çalışacak. Ayrıca Interjet ve Cityjet’teki uçakların operasyonel kesintileri bakım konularındaki yaşadığı sıkıntıların da nedenlerini vurgulaması gerekecek. Sukhoi eğer Rusya dışında yeni siparişler almak istiyorsa, havayollarını operasyonel güvenilirlik sorunlarının kontrol altında olduğuna ikna etmek zorunda
KİM BÜYÜK SİPARİŞ VERECEK?
Paris Air Show’da bu yıl, Korean Air ve Thai Airways’in büyük siparişler açıklaması bekleniyor. İki Asyalı bayrak taşıyıcı havayolu da uzun süredir imalatçılarla çeşitli satış kampanyaları için pazarlıklarını sürdürüyordu. Uzun süredir boğuştuğu krizlerin ardından üst yönetimde ciddi değişiklikler yaşayan Air France yaşlanan A320 filosunun yerine yeni dar uçak siparişini açıklayabilir.
Bunlar haricinde, fuarda büyük sansasyonel sipariş duyurusu beklenmiyor. Ekonomik nedenlerle hava taşımacılığında hem kargo hem yolcu hacimlerinde son dönemde düşüşler yaşanıyor. Airbus-Boeing arasında devam eden sübvansiyon anlaşmazlığı, karşılıklı ek gümrük vergisi tehditleri, yeni siparişler vermeden önce havayollarını bir kez daha düşünmeye itiyor. Çin ile ABD arasındaki artan ticaret gerilimi, Çinli havayollarının Airbus’a büyük sipariş vermesi sonucunu doğuracak mı hep beraber göreceğiz.
UÇAK YAKITINA EK VERGİ GELİYOR!
Fuar sırasında yaşanacak bir başka önemli gelişme de Avrupalı maliye bakanlarının, AB içi uçuşlar için ekstra kerosen vergisi getirilmesini görüşmek üzere 20-21 Haziran tarihlerinde Lahey’de bir araya gelecek olması. Uçak yakıtları için vergi konusu belki yeni bir şey değil; ancak masadaki verginin büyüklüğü bu güne kadar hiç görülmemiş cinsten. 1.000 litre yakıt için 330 Euro gibi bir rakamdan bahsediliyor. Bu verginin kabul edilip edilmeyeceği belli değil, ancak Avrupa ülkelerindeki seçimlerde partilerin ekolojik dengeyi çok önemseyen politikalar izlemesi nedeniyle bu konuda harekete geçilmesi için siyasi baskılar olduğu son derece net.
GELECEĞİN HAVA SAVAŞLARI NASIL OLACAK?
Odak noktası genelde ticari havacılık sektörü olan fuarda, savunma alanına da önemli bir pay ayrılıyor. Yaklaşık 2.500 askeri ve sivil şirket, toplam 130.000 metrekarenin üzerinde açık ve kapalı alanda ürünlerini sergileyecek.
Bu yılki etkinlikte savunma tarafının büyük kısmı, 6. nesil savaş uçaklarının geliştirilmesi için şu anda devam eden uluslararası çabalara odaklanacak; Fransa, Almanya, İspanya, İngiltere ve ABD bu konuda zaten çalışıyor, İtalya ve İsveç gibi ülkeler de çok uzak olmayan bir gelecekte bu ülkelerle rekabet edebilmenin yollarını arıyor. Çok yakın zamana kadar hava savaşları endüstrisinin geleceği sadece insansız hava araçları üzerinden ilerleyecek gibi görülüyorduysa da, bugün gelinen noktada düşünce, insanlı ve insansız platformların birlikte çalıştığı daha büyük bir sisteme evrilmiş durumda.
