Uçmak en güvenli ulaşım yöntemlerinden biri olabilir; ancak yolcular seyir esnasında türbülansa girildiğinde kesinlikle böyle hissetmiyor. İşte türbülansa dair tüm bilmeniz gerekenler:
Unutmayın: Türbülans Normaldir!
Bilinen en yaygın yanlış kullanımı “hava boşluğu” olan türbülans, aslında uçakların aniden irtifa kaybetmesine neden olan atmosferik bir durum. Uçaklar, pürüzsüz ve konforlu bir uçuş deneyimi için rüzgar ve hava akımlarına göre gökyüzünde seyreder. Ancak bazen pürüzsüz hava bir anda dalgalı hale gelir -denizde yüzerken bir anda oluşan dalgalar gibi düşünün – Oluşan bu dalgalar, uçağın gökyüzünde yükselmesine, düşmesine ve sallanmasına neden olur.
İlgili Haber | Türbülans Korkusuna Kesin Çözüm
Uçağın irtifa, performans ve uçuş güvenliğini etkileyen düzensiz hava akımları olan türbülanslar, seyahat konforunu azaltıyor ve yaşanan ani düşüş hissiyatı ile yolcuya korku dolu anlar yaşatıyor.
Türbülansı meydana getiren üç temel faktör var:
Termal: Sıcak havanın yükselerek soğuk hava ile buluşması
Mekanik: Dağlar veya insan eliyle yapılmış büyük yapıların havayı aşağıdan yukarı doğru bastırarak akışını değiştirmesi
Rüzgar Makasları (Wind Shear): Tersine hareketli iki havanın bir sınır boyunca meydana getirdiği; hızı, yönü ani ve güçlü şekilde değişen akımlar
Amerikan Federal Havacılık İdaresi (FAA) her yıl yaklaşık 58 yolcunun türbülans sebebiyle yaralandığını, ancak her gün yaklaşık sekiz milyon insanın uçtuğu düşünüldüğünde bunun oldukça iyi bir sayı olduğunu söylüyor.
Türbülanstan Korkmayın!
Türbülans korkutucu olsa da, uçaklar türbülans ve etkilerine dayanacak şekilde tasarlanmış durumda. Uçaklar, üretim esnasında karşılaşma ihtimalleri olmayacak kadar ağır türbülans şartlarını test ediyor. Yani havada koşullar rahatsız edici duruma gelse de endişe etmeyin uçağınız düşmeyecek! Modern uçaklar, kuş çarpmalarından, yıldırım ve şimşek etkisine; aşırı sıcağa ve soğuğa kadar herşeye dayanacak şekilde inşa ediliyor. Bakımı iyi yapılmış bir ticari uçağın, türbülans nedeniyle sorun yaşaması pek olası değildir.
İlgili Haber| Şiddetli Türbülansta Kanat Kırılır mı?
Pilotlar Duruma Hazırlıklı!
Pilotlar, genellikle hava durumu raporları ve önlerindeki radar ekranları sayesinde türbülansın durumu hakkında fikir sahibi olurlar. Ancak beklenmedik durumlarda, yani uçak dalgalı bir hava akımına girdiğinde, hava trafik kontrolörleri veya aynı rotada uçan havadaki diğer pilotlar tarafından da uyarılırlar.
Pilotlar ya da onlara yer desteği veren ekipler, genellikle radardaki türbülanslı havaya ya da aniden değişen hava koşullarına dikkat çekebilir. Hem pilotları hem de uçaktaki yolcuları yaklaşan potansiyel tehlikelere karşı uyarırlar. Pilotlar da tehlikenin durumuna göre, uçağı “türbülans hızına” almak veya rotada değişiklik yapmak gibi alternatifler üzerinde düşünüp aksiyon alırlar.
Hiç kimsenin öngöremeyeceği türden bir tür türbülans çeşidi var ki, açık hava türbülansı olarak adlandırılıyor. Ani başlangıçlı olan bu türbülansa girildiğinde, uçuş ekibinin yolcuları koltuklarına geri dönmeleri ve kemerlerini takmaları konusunda uyarmaları için zaman bırakmaması nedeniyle, en tehlikeli türbülans çeşidi olarak adlandırılıyor.
Bir Bakışta | Kaç Farklı Türbülans Var?
Açık Hava Türbülansı (Clear air turbulence)
Uçaktaki hava durumu radarı tarafından tespit edilememesi sebebiyle en tehlikeli türbülans türü olarak öne çıkıyor. Tüm dünyayı saran, jet stream hava akımları kaynaklı oluşuyorlar. Jet streamlerin hızı ve yönü ani bir biçimde değişiklik gösterebilir. Bu değişim sonucunda ortaya çıkan dairesel hava akımları, türbülansa yol açar. Türbülans kaynaklı yaralanmaların büyük bölümü bu tip türbülanslar sebebiyle meydana gelir.
Kuyruk Türbülansı (Wake turbulence)
Uçak kanatlarının uçlarında basınç farkı sebebiyle meydana gelen dairesel hava hareketi yani girdaplar sonucu ortaya çıkar. Özellikle geniş gövdeli uçakların arkasından gelmekte olan dar gövdeli uçaklar, bundan etkilenebilir.
Taşıyıcı Türbülans (Convective turbulence)
Yeryüzünün ısınması sonucu meydana gelen türbülans çeşididir. Yükselen sıcak hava, rüzgârın hızı ve yönünde değişikliklere yol açar. Uçuş planını yapan dispatcherler ve seyir esnasında bu tarz hava akımlarıyla karşılaşan pilotlar, rotayı türbülanslara girmeyecek şekilde ayarlar.
Dağ Dalgası Türbülansı (Mountain wave turbulence)
Kuvvetli rüzgâr akımlarının dağların tepesinden veya kenarlarından hızlı bir biçimde geçmesi sonucunda ortaya çıkan türbülans çeşididir. Dağların yeri belli olduğu için bu tip türbülanslardan kaçınmak oldukça kolaydır.
Kemerlerinizi Takın!
Uçuş esnasında oturduğunuz süre boyunca kemerlerinizin bağlı olması çok önemli bir detay. Eğer kemeriniz bağlı şekilde uçarsanız türbülans konusunda çok fazla endişelenmenize gerek yok. 2016 yılında, çoğunluğunu uçuş ekibi veya emniyet kemeri takmayan yolcuların oluşturduğu 44 kişi havada türbülans nedeniyle yaralandı. Unutmayın pilotlar da daima emniyet kemerleri takılı şekilde uçarlar.
Bir Bakışta | Kaç Kişi Havada Türbülans Nedeniyle Yaralandı?
Yıl Yolcu Mürettebat Toplam
- 2002 35 12 47
- 2003 19 26 45
- 2004 6 11 17
- 2005 9 9 18
- 2006 4 8 12
- 2007 5 20 25
- 2008 18 16 34
- 2009 80 26 107
- 2010 62 27 89
- 2011 6 23 29
- 2012 9 21 31
- 2013 9 4 13
- 2014 22 9 31
- 2015 7 14 21
- 2016 33 11 44
Kaynak: Amerikan Ulusal Havacılık Dairesi (FAA)
Türbülanslar Artabilir!
Küresel ısınma nedeniyle gezegenimiz ısındıkça, türbülansların daha yaygın ve daha güçlü hale geleceğine inanılıyor. Bilimsel çalışmalar da bu teoriyi doğruluyor. Nature Climate Change dergisinde yayınlanan 2013 tarihli bir rapor, önümüzdeki yıllarda özellikle Transatlantik uçuşlarda, iklim değişikliğinin türbülans gücünün yüzde 10 seviyelerinden yüzde 40 seviyelerine çıkarabileceğini; bununla birlikte türbülans sıklığının yüzde 40’lardan yüzde 170’lere çıkabileceğini öngörüyor.
Bilim insanları, uçakların türbülanstan etkilenmeden kurtulmasına yardımcı olabilecek yeni teknolojiler geliştirmek üzere çalışıyor. Geliştirilen lazer tabanlı teknolojinin test aşamasında American Airlines’ın bazı uçakları ve United Havayolları’nın Boeing 787 Dreamliner uçağı açık hava türbülansını daha iyi tahmin eden bu sensörlerle donatıldı. Teorik olarak pilotlar tüm türbülanslardan kaçınabildi.
