Uçakların yakıt depolarının nerede olduğunu hiç düşünmüş müydünüz?
Metal kuşların genellikle çok büyük hacimlere sahip yakıt depoları bulunuyor. Uçakların sahip olduğu yakıtın yaklaşık yüzde 70’i dev kanatlarının içindeki yakıt depolarında bulunurken; yüzde 30’u ise uçağın gövdesinde, iki kanat arasında yer alan merkezi tankta bulunuyor. Uçaktaki yakıt depoları; konumları ve kapasitelerine göre temelde üçe ayrılıyor: Merkezi yakıt deposu (center tank) ana yakıt deposu (main tank) ve genişleme yakıt deposu (surge tank)
Ayrıca uçakların yatay kuyruklarında (yatay stabilizör) trim tank adı verilen ek yakıt tankları bulunuyor. Kapasite olarak kanattaki yakıt tanklarına nazaran çok küçük olan trim tanklarına yakıt, merkezi yakıt deposundan pompalanır.
Kanatların en ucunda bulunan taşma tankları (Vent ya da overflow tank) ise aslında tam anlamıyla birer yakıt tankı değil. Uçak taksi yaparken veya aşırı yakıt ikmali yapılması durumunda ana tanklardan taşan yakıt bu tanklarda toplanıyor.
YAKIT DEPOLARI NEDEN KANATTA?
Bunun temel 3 sebebi bulunuyor:
- Aşırı Gerilmeye Engel Olmak: Uçak kalkışını gerçekleştirdikten sonra, uçağın kütlesinin devasa baskısı kanatlara binmeye başlar. Bu noktada yakıt, kanatlar için baskı azaltıcı bir işleve bürünür. Bu durum kanadın yatay düzlemle yaptığı açısında (dihedral) büyük değişimler meydana gelmesini önler. Kanatlardaki yakıt tankları tamamen boş; merkezi yakıt tankı ise tamamen dolu olan bir uçak düşündüğümüzde, uçağın gövdesinin devasa ağırlığı ve kanat alanının geniş olması nedeniyle, kanatlar aşırı strese maruz kalıp limitlerini zorlayacaktır. Bu sebepten ötürü, uçaklarda öncelikle merkezi tanktaki yakıt tüketilir. Daha sonra diğer tanklardaki yakıt tüketilir. Ancak yakıt ikmali yapılırken; önce kanatlardaki yakıt tankları doldurulur; merkezi tankın doldurumlası sona bırakılır. Yani uçak yakıtları içten dışa tüketilirken; dıştan içe doldurulur.
- Uçağın Ağırlık Merkezini Korumak: Eğer yakıt tankları uçağın burun veya kuyruk kısmında olsaydı yakıtın tamamen dolu olduğu ve tüketildiği durumlar arasında çok büyük bir momentum değişimi meydana gelirdi. Bir uçağın uzunlamasına ağırlık merkezinin sabit kalabilmesi, uçuş güvenliği için hayati önem taşır. Ağırlık merkezinin konumunda yaşanan değişimler uçağın düşmesine neden olabilir.
- Kanatların Daha Sert Olmasını Sağlamak: Çırpınma (Flutter) kanatların hava akımından dolayı titreyerek yalpalaması durumuna verilen isim. Güçlü bir çırpınma, kanatların topyekün kırılmasına sebep olabilecek kadar tehlikelidir. Dolayasıyla kanadın yakıtla doldurulması çırpınmayı azaltır ve uçuş güvenliği için oldukça önemlidir.
İlgili Haber | Pilotlar Yakıt Tasarrufu Yapabilir mi?
