Ticari yolcu uçaklarında tuvaletler giderek küçülüyor. Önce iyi haberi vereyim: uçak tuvaletleri küçülüp daraldıkça işlevselliklerinden bir şey yitirmiyor. Kötü haber ise havayolları tuvaletleri küçülterek kazandıkları alanları bizden daha fazla ücret alarak bize satıyor!
Piyasanın yüzde 30 ila yüzde 40’ını tek başına domine eden bir ürün düşünün desem aklınıza muhtemelen iPhone cep telefonları gelecektir. Ama benim bahsettiğim ürün, iPhone’un pazar payının yaklaşık iki katına sahip olan bir tuvalet.
Adı 737 Advanced Lavatory. Yeni, daha küçük ekonomi sınıfı uçak tuvaleti. Dünyanın en çok satan iki uçak modelinden biri olan Boeing 737’leri satın alan havayollarının neredeyse yüzde 40’ı uçaklarına bu tuvaleti sipariş ediyor.
Havacılık ve bilgi teknolojileri şirketi Rockwell Collins tarafından Boeing 737’ler için tasarlanıp geliştirilen bu tuvalet, havayollarına kabinlerinde 7 inçlik ekstra alan sunuyor. Öyle 7 inç deyip geçmeyin, Boeing 737’nin kabininde böylesi bir alan, havacılık endüstrisinde neredeyse bir futbol sahası büyüklüğü kadar önemli.
Uçakta tuvaletten gelen bu ekstra alanın havayolları tarafından nasıl değerlendirildiği ise çok büyük bir tartışma konusu. Ortaya çıkan ekstra alanı kimi havayolları kabini daha konforlu hale getirmek için kullanıyor, kimileri ise aynı kabine daha fazla koltuk sıkıştırabilmek için.
Rockwell Collins’in Genel Müdürü Trevor Skelly “Havayolları yeni iş modelleriyle çok dinamik hale geldi. Bu alanı istedikleri gibi kullanabilirler’’ Diyor.
Tuvaletlerden çalınan alan öyle basit gibi görünse de aslında çok önemli. Havayollarının en büyük gider kalemlerinin yakıt masrafı olduğu düşünülürse; kilometre başına koltuk arzını artırabilecekleri her hamleyi değerlendirmek istemeleri normal. Bu yüzden kabin içi alanlarda donanımdan tasarruf edilerek uçakların mümkün olduğunca daha hafif hale getirilmesi ve yolcu sayısını artırmak en önemli odak noktası durumunda. Aynı durum uçak koltukları için de geçerli. Yani koltuğun kendisi yapısal olarak ne kadar küçültülebilirse yolcuya kalan alan aynı oranda artırılıyor. Yani uçak koltuklarının da giderek inceliyor olmasının sebebi tam olarak bu. Örneğin yapılan bir araştırma American Havayolları’nın ortalama bilet ücretleri ve uçak kullanım istatistiklerine göre, uçaklarından birine eklediği tek bir koltuk ile yılda yaklaşık 400 bin dolar kazanabileceği tahmin ediliyor. Korkunç!
Zaman içinde gelişen teknoloji, tasarım araçları üzerinde de kendisini gösterdi ve bunun somut sonuçları kabin içinde de gözle görülür hale geldi. Yıllar boyunca tuvaletler kabinde daha fazla yer kaplıyordu çünkü düz bir duvar ile kabinden ayrılıyorlardı. Bu, iki boyutlu bir düşüncenin ürünüydü. Fakat 3D ve sanal gerçeklik simülasyonları gibi modern teknolojilerle tasarımcılar uçuşun ergonomisini başka bir boyutta düşünebilmeyi başardı.
Yani gelinen son noktada tuvaletlerin uçak içindeki ayak izleri azaltılmadı. Yapılan inovasyonlar sayesinde, tuvaletler kavisli bir duvarla kabinden ayrılmaya başlandı. O kavisli bölmeye de çoğunlukla öndeki koltukların yaslanabileceği bir alan yaratıldı. Başka bir deyişle, koltukların geriye doğru yatırılması ile ortaya çıkan negatif alan, tuvaletin duvarının kavisli olmasıyla tolere edildi.
Ortaya konulan yedi inçlik ekstra alan, tuvalet kabininin kendisinden ziyade onu oluşturan duvarlarda yapılan iyileştirmelerle meydana getirildi. Ayrıca tasarımcılar, tuvaletlerdeki aynaların arkasında ve üstünde de ölü bir alan olduğunu keşfetti. Lavaboların ve gider borularının çevresinde de düz hatların kullanıldığı eski tasarımları daha ergonomik hale getiren yeni fikirlerle, tuvaletin içindeki alan çok daha verimli hale getirilmiş oldu.
Rockwell, ortaya çıkan yeni tuvaleti piyasaya sürmeden önce birkaç farklı ölçüde mock-up’ını ürettirerek, farklı vücut ölçülerine sahip erkek ve kadınlara bu tuvaletleri test ettirdi. Teste katılan insanların içeri girip kapıyı kapatmalarını ve tuvalette çeşitli eylemler yapmaları istendi. Ardından da en ergonomik durum ortaya çıkarıldı.
Tuvalet daha küçük gibi görünse de lavabonun sağ veya sol tarafına doğru uzanan duvarı da bir miktar kesildiği için oturuş pozisyonunda daha önceki tuvaletlere göre çok daha fazla diz mesafesi yaratıldı. Bakalım uçak tuvaletlerinin evrim süreci bizi nerelere götürecek…
