Kasım 2023’te Arjantin devlet başkanı seçilen, ultra-özgürlükçü Javier Milei, göreve başladığı günden bu yana, pek çok sektörde, devletin katılımını mümkün olduğu kadar sıfırlamaya çalışan bir politika izliyor. Milei’nin, ülkenin ulusal havayolu Aerolineas Argentinas’ın özelleştirilmesi (çalışanlara devredilmesi) planını daha önce yazmıştık. Ülkedeki hava yolu pazarını serbestleştirmeye hazırlandığını her fırsatta dile getiren Milei, sektörde köklü değişimler içeren yasal düzenlemeler için Aralık 2023’te düğmeye bastı. Şimdi ise bu düzenlemelerin hayata geçirildiği süreç başladı. Arjantin’de, tüm yabancı havayolları operasyon yapabilecek.
Dünyadaki tüm ülkeler, havayollarının o ülkeye, o ülkeden ve o ülke içinde ne tür uçuşlar gerçekleştirebileceğini belirleyen kendi havacılık politikalarına sahiptir. Ülkeler arasındaki uluslararası uçuşlar söz konusu olduğunda, hükümetler arası yapılan Açık Semalar anlaşmaları (belirli gerekliliklere tabi olarak, belirli ülkeler arasında, sınırsız hizmete izin verir) bağlayıcı olurken; açık semalar şeklinde anlaşma yapılmayan ülkeler ile hükümetler arası yapılan ikili anlaşmalarda yer alan hükümler geçerlidir. Bu ikili anlaşmalarda, ülkeler arasındaki uçuş frekans sayısı özel olarak müzakere edilir ve yapılacak uçuşlarla ilgili diğer koşullar karara bağlanır.
Bir ülkede, yabancı havayollarının iç hat uçuş operasyonları yapmasına kayıtsız şartsız izin vermek eşine az rastlanabilir bir durumdur. Ancak Arjantin buna izin veren ilk ülke olmaya aday. 23 Eylül 2024’te Arjantin hükümeti, ülkedeki iç hat uçuşlarını düzenleyen ve bu uçuşların yabancı havayolları tarafından da gerçekleştirilmesine izin veren 844/2024 sayılı Kararnameyi yürürlüğe koydu. Yeni kararnamede yer alan hükümleri 60 gün sonra yürürlüğe girecek.
Bu gelişme, Milei’nin ulusal taşıyıcı Aerolineas Argentinas’ı özelleştirmeye çalışması ancak bunu gerçekleştirmek için, özellikle işçi gruplarına karşı ciddi zorluklarla karşı karşıya kaldığı bir dönemde yaşandı.
Uzmanlar, Milei’nin havacılık politikaları konusunda bazı endişeleri olsa da Arjantin gibi bir ülkenin, tamamen Açık Semalar politikası benimsemesinin olumlu tarafları da olduğu görüşünde.
- Bir ülkede, daha fazla hava yolu hizmeti verilmesini sağlamak, genellikle ülke ekonomisi için olumlu bir adımdır. Bu hizmetlerin önündeki bürokratik engelleri kaldırmanın da olumlu katkısı olabileceği düşünülüyor.
- Geçmişten bu yana, Avianca ve LATAM gibi Güney Amerika’daki mega taşıyıcıların, operasyon yapmak istedikleri her ülkede yan şirketler kurmaları gerekiyordu. Bu konunun önündeki bürokratik engelleri kaldırmak ve süreci basitleştirmenin de olumlu olduğu belirtiliyor.
- Bu kararnamenin yürürlüğe girmesinin ardından, çok sayıda yabancı havayolunun Arjantin’de bir anda iç hat uçuşları yapmak için sıraya girmesi beklenmiyor. Ülke içindeki çoğu iç ha rotasının, yabancı havayolları için finansal açıdan cazip bir yönü bulunmayacağı düşünülüyor.
- Yabancı havayollarının Arjantin’de iç hat uçuşları yapmak istediğinde, ödeme alabilmesi ile ilgili de sorunlar yaşaması muhtemel. Özellikle Arjantin para biriminin, çok istikrarlı bir davranış sergilemiyor olması, bu endişelerin şiddetini artırıyor.
- Arjantin’de, yabancı havayollarının iç hatlarda faaliyet göstermesinin, işgücü arbitraj fırsatı anlamında büyük bir artısı da olmadığı düşünülüyor.
Bütün bu düşünceler bir araya geldiğinde, tam açık semalar politikasına geçişin, nasıl sonuçlanacağı büyük bir merak konusu. Ancak Arjantin ekonomisinin durumu düşünüldüğünde, bu kararın, Milei yönetiminin bugüne kadar aldığı en çılgın karar olmadığı kesin. LATAM Argentina Havayolları, 2020’de faaliyetlerini tamamen durdurdu. Açık Semalar politikasının hayata geçirilmesi, LATAM’ın yeniden Arjantin pazarına girmesine neden olabilir. Ancak bu hamlenin, pazardaki mevcut oyuncular için kesinlikle iyi bir olmadığı da kesin.
Ulusal Havayolu da Özelleştirilecek
Arjantin Devlet Başkanı Javier Milei, ülkenin bayrak taşıyıcısı Aerolíneas Argentinas’ın özelleştirilme sürecini kolaylaştırmak için de bir kararname imzalamaya hazırlanıyor. Hükümetin amacı, 15 yıl önce yeniden millileştirilmesinden bu yana, birkaç kez iflastan kurtulma paketi alan ve devletin sırtında yük olarak görülen havayolunu canlandırmak..
Javier Milei’nin, Devlet Reformu Yasası olarak da bilinen 23696 sayılı yasanın 9. maddesinin verdiği yetkiye dayanarak, Aerolíneas Argentinas şirketinin özelleştirmeye tabi olduğunu ilan eden bir kararname imzalaması bekleniyor.
Milei, havayolunun mevcut yapısının, ülkeye çok pahalıya mal olduğu düşüncesinde. Maliyetleri düşürme girişimleri de çalışanların bağlı olduğu sendika tarafından protesto ile karşılandı. Havayolu, 2008’de yeniden millileştirilmesinden bu yana, devletten 8 milyar Dolar’ın üzerinde sübvansiyon aldı.
Hükümet sözcüsü, Aerolíneas Argentinas’ın, popülist hükümetlerin kötü yönetiminin bir sonucu olarak, kronik şekilde zarar ettiğini ve mali sürdürülebilirliği riske atan, kamu kaynaklarından sürekli transfere ihtiyaç duyulan bir şirket haline geldiğini açıkladı.
Kararname Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra, mümkün olan en kısa sürede Kongre’de ele alınacak. Hükümet, havacılık sendikalarıyla anlaşmazlık içinde. Çünkü işçiler grev yapıyor ve daha yüksek ücret talep ediyor. Sendika grupları, ulusal taşıyıcının özelleştirilmesini de istemiyor.
Mileli, Aralık 2023’te göreve geldiğinden beri Aerolíneas Argentinas’ı özel sektöre devretme arzusunda olduğunu söylüyor. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsüne göre, devlet, Marsans Grubu’nun başlattığı dava nedeniyle, Dünya Bankası’nın tahkim mahkemesi olan Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi’nin (ICSID) hükmüne karşılık gelen 340 milyon dolardan fazla borçlu durumda.
Hükümet, havayolunu özelleştirerek, ticari verimlilik elde etmeyi ve rekabetçi bir ortam yaratmayı, ulusal egemenliği kaybetmeden, piyasaların özgürlüğünü derinleştirmeyi amaçlıyor. Ayrıca, özelleştirme, hizmet seviyelerinin iyileştirilmesini ve vergi mükelleflerinin havayolunun borcunu finanse etmeyi bırakmasını sağlayacak.
Milei’nin, Aerolíneas Argentinas’ı özelleştirme yönündeki bir önceki hamlesi, Kongre tarafından kabul edilen bir genel yasa tasarısının metninden son anda çıkarılmıştı. Yani Kongre, geçmişte yaptığı gibi Milei’nin özelleştirme kararını yine geçersiz kılabilir.
Aerolíneas Argentinas, şu anda 81 aktif uçaktan oluşan bir filo ile operasyon yapmak için 1.204 pilot istihdam ediyor. Havayolunda uçak-pilot oranı yaklaşık 1’e 15 durumunda. Bu da bölgedeki diğer havayollarına göre oldukça yüksek bir oran.
Ulusal taşıyıcının uçak başına ortalama çalışan sayısı ise 125. Brezilya’nın GOL Linhas Aéreas Havayolları’nda bu oran 1’e 97 ve Panamalı Copa Airlines için 1’e 70 seviyelerinde. Aerolíneas, son aylarda toplam personel sayısını yaklaşık 1.500 kişi azalttı.
