Pilotlar Alkollü Uçabilir mi?

Eğer yolcular arasında sizin için kabus gibi bir uçak yolculuğu ne ifade ediyor diye bir araştırma yapılsa ilk 10 ‘da mutlaka yer alacak senaryolardan biri şu olurdu: Polisler kalkışa kısa bir süre kala uçağa gelip kokpite giriyor, sarhoş olduğu şüphesiyle uçağın pilotunu kelepçeleyerek uçaktan dışarı çıkarıyor.

Senaryonun gerçek olduğu durumlar yok değil. Ocak ayında British Airways pilotu Julian Monaghan; Londra Gatwick’ten Mauritius’a yapılacak sefer için kokpitteki yerini aldığında; kalkışa kısa bir süre kala kabin ekibi pilotun nefesinden kokuyu hissedip polislere haber verdi. Yapılan testlerde pilotun gerçekten sarhoş olduğu ortaya çıktı ve görevine son verildi.

Bu yazıda kokpitteki sarhoş pilotların tarihine göz atacağız ve pilotların kokpite içkili gelmelerini önlemek için konulan kurallar yapılan ve düzenlemelere kısaca göz atacağız.

Türkiye’de araba kullanmak için alkol limitiniz 0,5 promili aşamaz. Pilotlar için ise sınır 0,2 promildir. CREDIT: GETTY

Pilotun Alkollü Olmasının Tehlikeleri Nelerdir?

Kanda bulunan az miktarda alkol bile, uzun süre boyunca yüksek bir konsantrasyon düzeyini muhafaza etmesi gereken pilotlar üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Acil bir durumda pilotlar hızlı karar verme becerisine sahip olmak zorundadır. Alkol, tüm hayati faktörler için çok önemli olan gözleri, beyni ve iç kulağı etkiler. Alkolün etkisi altında olmak, beynin oksijeni verimli kullanamaması, reaksiyon süresini azaltması gibi sebeplerle pilot için çok büyük olumsuzluklardır. Aynı zamanda alkolün dozunun fazlalaşması, nesneleri çift görmeye ve odaklanma zorluğuna neden olur. Alkolün yaratacağı mide bulantısı, baş dönmesi, işitme azalması, uykusuzluk, kas koordinasyonu, konuşma bozukluğu ve yorgunluk hissi yüzlerce insanın hayattan sorumlu bir birey için oldukça ciddi bir risktir. Bütün bunlar hem pilot hem de yolcular için hayati tehlike anlamına gelir. Özetle alkol ve havacılık aynı cümle içinde kullanılamaz.

Çoğu havayolu pilotlarından, uçuştan minimum 8 saat önce alkol almayı kesmelerini istiyor. Havacılıkta bu “bottle to throttle” olarak adlandırılıyor. CREDIT: GETTY

Pilotlar için alkol limiti nedir?

Türkiye’de pilotların alkol limiti, çoğu ülkede olduğu gibi her 100 ml kan için 20mg alkoldür. Bu değer, karayolunda araç kullanma limitinin epey altında. Zira Türkiye’de araba kullanabilmeniz için 100 ml kanda en fazla 50 mg alkol değeri ölçülmesi gerekiyor.

Bir Bakışta | Uçak Yolcuları İçin Alkol Kuralları

Sarhoş veya saldırgan davranışlar sergileyen yolcuların uçakla seyahat etmesine izin verilmiyor.
Kabin görevlilerinin, bir yolcunun uçakta daha fazla alkol almasının uçuş güvenliğini tehlikeye atacağını düşündüğü durumlarda, yolcuya alkol servisi yapmayı reddetme hakkı vardır.
Tüm uçuşlar için geçerli olan yasal bir alkol alma yaşı yoktur. Havayolları genellikle kayıtlı oldukları ülkenin yasalarına tabidir.
Uçak yerdeyken, genellikle yerel kurallar geçerlidir.
Havaalanında bulunan pub, bar ve restoranları 24 saat alkol servisi var. Çünkü bu konuda kısıtlayıcı bir yasa yok.
Uçuş esnasında alkol aldığınızda uçuşu daha iyi ve rahat geçirebileceğiniz iddiasını destekleyen bilimsel bir kanıt yok.

Pilotlar için Hangover (Akşamdan Kalma) Olmak Tehlikeli midir?

Amerikan Federal Havacılık İdaresi (FAA)’ne göre, pilotlar için hangover olma durumu, sarhoşluğun kendisi kadar tehlikeli olabilir. FAA konuyla ilgili “hangover durumlarında genellikle ortaya çıkan bazı semptomlar baş ağrısı, baş dönmesi, ağız kuruluğu, burun tıkanıklığı, yorgunluk, mide rahatsızlığı, sinirlilik, yargı ve karar bozukluğu ve parlak ışığa karşı artan duyarlılıktır. Bu semptomlara sahip bir pilot, bir uçağı güvenli bir şekilde kullanmak için kesinlikle uygun olmayabilir” diyor.

Pilotlar Her Uçuştan Önce Test mi Ediliyor?

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün SHT-3M Talimatı’nın (Uçuş Personeli Alkol ve Psikoaktif Madde Kontrollerine İlişkin Talimat) İkinci Bölüm’ü Psikoaktif madde ve limit dışı alkol kullanımı tespitine yönelik kontroller kısmında durum anlatılıyor. Buna göre:

MADDE 5- (1) Genel Müdürlükçe görevlendirilen denetçi personel tarafından uçuş personeline uçuş görevi öncesinde veya sonunda rastgele alkol ve/veya madde tarama testleridenetimin bir parçası olarak veya alkol ve/veya psikoaktif madde kullanımı konusunda makul şüphe durumunda uygulanır.

(2) Alkol ve/veya madde tarama testlerinde pozitif sonuç elde edilmesi halinde ve testuygulanan kişinin sonuca itirazı durumunda doğrulama testlerinin yapılması sağlanır.

(3) Alkol ve/veya madde tarama testleri uçuş personelinin itibarını düşürmeyecek şekilde,yolcunun bulunmadığı kapalı alanlarda yapılır, gizliliğe riayet edilir.

Pilotlar uçuş öncesi rastgele alkol testine alınıyor. CREDIT: GETTY

Bugüne Kadar Yaşanan Alkollü Pilot Vakaları

Denzel Washington’un bir alkolik pilotu oynadığı 2012 yapımı Flight filmi; gerçek bir hikayeye dayanmıyor olsa da; uçuş öncesi yapılan kontrollerde sarhoş olduğu ortaya çıkan ticari havayolu pilotlarının çok sayıda örneği var.

2016 yılında, United Havayolları’nda uçan Carlos Robert Licona, sarhoş olduğu şüphesiyle Glasgow – New Jersey uçuşu öncesi seferden alındı. Durum, güvenlik personelinin standart kontroller sırasında Licona’da alkol kokusu aldığını paylaşmasıyla ortaya çıkarıldı. O ve bir meslektaşının önceki gece ciddi şekilde alkol aldığı ortaya çıktı. Pilot uçuştan çekildikten bir saat sonra kendisinden alınan kan örneği hala 20 mg oln limitin iki katı kadar alkollü olduğunu gösteriyordu.

2012 yapımı Flight filminin baş rolünde Denzel Washington alkolik bir pilot olan William “Whip” Whitaker karakterine hayat veriyor. Flight CREDIT

2002 yılında America West Airlines’ın Miami’den Phoenix’e yapılacak uçuş öncesinde pilotlara, sarhoş oldukları raporunun gelmesi sebebiyle terminale dönmeleri emredildi. İki pilot da suçlu bulundu ve alkolün etkisi altında bir uçağı kullanmaya teşebbüs etmekten hüküm giydi.

Nadir de olsa bazı uçak kazalarının sebebi pilotların sarhoş olmasıydı. 2011 ve 2012 yıllarında yaşanan ölülü kazalarda iki Rus pilot kısmen sorumlu tutuldu.

Elbette biz bu haberleri basında çıktığı için görüyoruz. Ancak havayolları tüm sarhoş pilot vakalarını basına yansıtmıyor. 2015 yılında ABD’de uçuş öncesi rastgele test edilen 12.480 pilot arasından 10 kişinin testi pozitif çıktı. Hindistan’ın pilotlar için daha sıkı test düzenlemeleri olmasına rağmen 2016 yılında 46 sarhoş pilot vakasına rastlandı.

Alkol Sınırını Aşan Pilotlara Verilen Cezalar

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün SHT-3M Talimatı’na göre:

“Genel Müdürlük denetçi personeli tarafından uygulanan tarama testlerinden herhangi birisine ilişkin pozitif sonuç elde edilirse, test uygulanan kişi uçuş görevinden men edilir, durum çalıştığı sivil havacılık işletmesine bildirilir, “Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Tarafından Verilecek İdari Para Cezaları Hakkında Yönetmelik (SHY-İPC)” kapsamında idari para cezası uygulanır ve bu Talimatın 12 nci maddesinin 1 inci fıkrasının (ç) bendi kapsamında takibi yapılır.”

2013 yılında Pakistanlı pilot İrma Faiz, yapılan testlerde kanında yasal sınırın üç katı alkol tespit edildikten sonra İngiltere’de dokuz ay hapis cezasına çarptırıldı. Faiz’in, Leeds Bradford’dan İslamabad’a Airbus 310 ile yapacağı uçuştan 19 saat önce bir şişe viskinin dörtte üçünü tek başına içtiği anlaşıldı.

Pilotların Alkolik Oldukları Algısı

Pilotların zihinsel sağlığının yerinde olmasının ne kadar önemli olduğu, 2015 yılında Germanwings’in Barselona-Düsseldorf seferinde yardımcı pilotun, uçağı kasten Fransız Alpleri’ne çarptığı olayla bir kez daha doğrulanmıştı.

Çeşitli bilgisayar yazılımları ile hazırlanan pilotların uçuş programları, genelde uçuşlar arasında minimum dinlenme süresi bırakıyor. Yorgunluk faktörü ve uzun süre evden uzak kalmak, pilotların zihinsel zayıflıklarına olumsuz anlamda katkıda bulunuyor. Yapılan bilimsel araştırmalar, anksiyete ve depresyon belirtilerinin, bireylerin alkolizm problemi yaşama riskini önemli ölçüde artırdığını gösteriyor.

Germanwings trajedisinin ardından, Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı (EASA) Avrupa Komisyonu’na kanunlaştırılması için önerilerde bulundu. Pilotlara uçuş öncesi rastgele uyuşturucu ve alkol testinin ardından birincil tıbbi testi yapılması da bu önerilerden biriydi.

Pilotların dünya genelinde bağlı olduğu çeşitli meslek örgütleri ve sendikalar; pilotların bir alkolizm sorunu olduğunu kesinlikle kabul etmiyor. EASA tavsiyeleri ve ardından hayata geçen uygulamaların somut çıktılarına bakıldığında ticari hava taşımacılığı operasyonları yapan pilotların alkol ve uyuşturucu madde kullanımı konusunda sorun yaşamadıkları ve görevi kötüye kullanacak davranışlardan kaçındıkları aşikardır diyerek durumu özetliyorlar.