Havacılıkta 2023'ün Özeti

Türk Havacılığında 2023’ün Özeti

Yılan hikayesine dönen Sabiha Gökçen Havalimanı ikinci pisti açıldı. Sabiha Gökçen’de hisse dağılımı değişti. IC Holding, hisselerin yüzde 50’sini ve yönetimi devraldı. Sabiha Gökçen’in yeni CEO’su Serhat Soğukpınar oldu.
İstanbul Havalimanı, uluslararası ödülleri toplamaya devam etti. Avrupa’nın ve dünyanın en yoğun havalimanı olmak için emin adımlarla yolculuğunu sürdürüyor. Yılın son günlerinde, Air China’nın Pekin-İstanbul uçuşlarına başlamasıyla, hizmet verdiği havayolu sayısını 100’e çıkardı. Cumhuriyetin 100. yılında 100 Havayolu hedefine ulaşıldı.
Türk Hava Yolları, yıl içinde filosundaki uçak sayısını 400’ün üzerine çıkardı. Yılın son çeyreğinde Airbus’a 220’si kesin 345 uçak siparişi verildi. THY’nin alt markası Anadolu Jet’in şirketleşme süreci tamamlandı ve düzenlenen bir lansman ile AJET olarak duyurusu yapıldı.
Pegasus, agresif büyüme stratejisini sürdürdü. Cumhuriyet’in 100. yılında filodaki uçak sayısı 100’ü geçti. Filoya katılan 100’üncü uçağa Cumhuriyet ismi verildi. Uçağın kuyruğuna Atatürk imzası ve silüeti yerleştirildi. Bu uçakla Ankara semalarında özel bir uçuş yapıldı. 10 Kasım’da Cumhuriyet isimli uçakla, milli mücadelenin başladığı Samsun’a bizim de davetli olduğumuz özel bir uçuş gerçekleştirildi.
SunExpress, 2023 yılında filosundaki uçak sayısını, uçtuğu destinasyonları ve yolcu sayısını artırmaya devam etti. Kasım ayında Dubai Airshow’da 45’i kesin toplam 90 adet Boeing 737 MAX siparişi verdi.
Türk Havacılık ve Uzay Sanayi (TUSAŞ) 1 Mayıs’ta Kahramankazan tesislerinde düzenlediği törenle tüm platformlarını kamuoyuna tanıttı. Mlli Muharip Uçak, bu törende KAAN adını aldı. Yıl içinde HÜRJET ilk uçuşunu yaptı. Yılın son günlerinde ANKA-3, ilk kez gökyüzü ile buluştu.
Havacılık ve seyahat yazılımı alanında, dünyanın en büyük 3 şirketi arasında yer alan Hitit, 2023’te hizmet verdiği havayollarının sayısını 6 kıtada 47 ülkede 70’in üzerine çıkaran Hitit, Amsterdam ofisini de açarak, Avrupa ve Amerika pazarında büyümek için harekete geçti.

Dünya Havacılığında 2023’ün Özeti

11 Ocak’ta ABD Federal Havacılık İdaresi FAA’nin NOTAM Sistemi çöktü. Binlerce uçuş iptal edilmek zorunda kalındı. Pilotların ara yüzün kullanımı ve sistem arızları ile ilgili şikayetleri üzerine, onlarca yıl önce kurulan NOTAM Sistemi’nin alt yapısı tartışılmaya başlandı. Sistemin yenilenmesi için devam eden sürecin hızlandırılması kararlaştırıldı.
15 Ocak’ta Nepal’de Yeti Havayolları’na ait ATR 72-500, Kathmandu’dan Pokhara’ya yaptığı iç hat uçuşu sırasında kaza yaptı. Uçaktaki 72 kişinin tamamı yaşamını yitirdi. Yılın son haftası ortaya çıkan resmi rapora göre, kazanın pilot hatasından kaynaklandığı ortaya çıktı.
Nisan 2022’de operasyonlarını tamamen sonlandıran İngilizlerin bölgesel havayolu Flybe, 28 Ocak’ta yeniden uçuşlara başladı.
31 Ocak’ta, üretim hattından çıkan 1574’üncü ve son Boeing 747, sahibi Atlas Air’e teslim edildi ve gökyüzünün kraliçesinin, havacılık sahnesindeki 50 yılı aşkın süredir devam eden rolü sona erdi. 747, ilk uçuşunu 9 Şubat 1969’da yapmış ve Ocak 1970’de Pan Am filosunda hizmete başlamıştı.
1 Şubat’ta Airbus ve Qatar Airways arasında Londra mahkemelerinde devam eden çekişmeli davada sürpriz bir gelişme yaşandı. A350’nin boya kusurları konusunda iki taraf uzlaştı ve dava düştü. Anlaşmanın detayları kamuoyu ile paylaşılmadı.
6 Şubat’da Japon devi Mitsubishi Heavy Industries, SpaceJet isimli bölgesel uçak projesini, likidite sorunları ve sertifikasyon süreçlerini tamamlayamaması nedeniyle sonlandırma kararı aldı. Uçağın geliştirilmesi ve üretiminden sorumlu Mitsubishi Aircraft Corporation isimli yan kuruluşunu tasfiye etti. Şu ana kadar test amaçlı üretilen prototipler parçalandı.
14 Şubat’ta Air India, havacılık tarihinin en büyük yolcu uçağı siparişlerinden birine imza attı. Havayolu 250’si Airbus’tan ve 220’si Boeing’ten olmak üzere toplam 470 uçak siparişi verdi. Sipariş paketinde, 210 adetA320neo ailesi ve 40 adet A350 ile birlikte 190 adet 737 MAX, 20 adet 787 ve 10 adet 777X yer aldı.
2 Mart’ta Airbus A321XLR’ın piyasaya çıkışı, yakıt deposu tasarımındaki değişiklik talebi ve tedarik zincirindeki kısıtlamalar nedeniyle ertelendi.
12 Mart’ta Suudi Prensi Mohammed bin Salman, ülkenin yeni ulusal havayolu Riyadh Air’in kurulacağını açıkladı. Suudi Arabistan’ın turizm merkezi haline getirilmesi vizyonu doğrultusunda kurulan, Qatar Airways ve Emirates’e rakip olmak üzere kurulan havayolu, sektörde pek çok konuda dengeleri değiştirmeyi hedefliyor.
15 Nisan’da Saudia Havayolları’na ait Airbus A330 ile Sun Air adına operasyon yapan SkyUp Havayolları’na ait Boeing 737-800, Sudan’ın başkenti Hartum Havalimanı’nda, ülkenin ordusu ile çeşitli ayrılıkçı gruplar arasındaki çatışmalarda kullanılamaz hale geldi. Sudan’a uçuş yapan havayolları tüm uçuşlarını askıya aldı. Birleşmiş Milletler’in İnsani yardım yapan bir uçağı da ağır hasar gördü.
26 Nisan’da sürdürülebilirlik ile ilgili çok önemli bir adım atıldı. Avrupa Birliği sınırları içindeki havaalanlarında tedarik edilen havacılık yakıtının 2025 yılına kadar yüzde 2’sinin sürdürülebilir havacılık yakıtlarından oluşması zorunlu kılındı. Bu oran 2030’da yüzde 6’ya, 2035’te yüzde 20’ye ve 2050’de ise yüzde 70’e çıkacak.
1 Mayıs’ta Avianca Cessna 206 tipi uçak, Kolombiya’nın Caquetá Bölgesi’nde ormanlık araziye düştü. Pilot ve bir yolcu hayatını kaybetti. Bir anne ve çocukları hayatta kaldı. Ancak anne daha sonra yaşamını yitirdi. Çocuklar, 40 gün süren arama kurtarma operasyonlarının ardından 10 Haziran’da ormanda bulundu.
3 Mayıs’ta Hintli havayolu Go First, Pratt & Whitney motor sorunlarının bir sonucu olarak gelir kaybını gerekçe göstererek iflas açıkladı ve operasyonlarını geçici olarak durdurdu.
28 Mayıs’ta China Eastern Airlines, Çin’in yerli yolcu uçağu Comac C919 ile Şanghay’dan Pekin’e ilk ticari uçuşunu gerçekleştirdi. Uçağın geliştirilme süreci 15 yılı buldu.
30 Mayıs’ta İngiltere merkezli bir startup olarak kurulan Global Airlines, ilk uçağı olarak bir Airbus A380 satın aldığını duyurdu. Şirket, son sekiz yıl içinde filosuna ilk kez A380 alan ilk havayolu oldu. Global Airlines, A380’den oluşan filosuyla transatlantik rotalarda ultra lüks uçuşlar yapmayı planlıyor.
Mayıs ayında Brezilyalı Embraer, yeni nesil bölgesel turboprop uçak üretme programını ilk kez duyurdu. 2030’ların başında uçakların piyasaya sürülmesi bekleniyor. ATR ise geleceğin uçağı olarak lanse ettiği EVO ailesi bölgesel uçak planlarını, motor sorunları nedeniyle rafa kaldırdı.
Mayıs ayında ayrıca Almanların ulusal havayolu Lufthansa, İtalyanların Kasım 2020’de Alitalia’nın yerine operasyonlara başlayan yeni ulusal havayolu ITA Airways’in yüzde 41 hissesini 351 milyon Dolar’a satın alacağını açıkladı.
Haziran’da ise Hindistanlı düşük maliyetli havayolu IndiGo, Airbus’a 500 adet A320neo siparişi vererek yeni bir rekora imza attı.
28–30 Haziran arasında Amerika Birleşik Devletleri genelinde 32.000’e yakın uçuş ertelendi veya iptal edildi. Bu duruma gerekçe olarak, sert hava koşullarının yanı sıra ülkede yeni kullanılmaya başlanan 5G teknolojisinin, uçakların sinyallerini bozma endişesi gösterildi. ABD’de bir kez daha 5G ve havacılık eksenli bir tartışma başladı.
15 Ağustos’ta Rusya’nın uçak üreticisi Irkut Corporation resmi olarak kendisini Yakovlev şeklinde yeniden markalaştırma kararı aldı. Bu yeniden markalaşma sürecinde, Sukhoi Superjet 100 uçaklarının ismi SJ-100 olarak değişti. Irkut üretimi Rusların yerli yolcu uçağı MC-21’in ismi de Yakovlev oldu.
18 Ağustos’ta Malezyalı operatör Jet Valet tarafından işletilen Beechcraft Premier I uçağı, Elmina şehri yakınlarında bir otoyola düştü. Sekizi uçakta ve ikisi yerde olmak üzere on kişi yaşamını yitirdi. Ölenlerden biri Malezyalı siyasetçi Johari Harun’du.
23 Ağustos’ta Rusya’da bir Embraer Legacy 600 iş jeti düştü. Üç mürettebat üyesi ve aralarında Wagner Grubu lideri Yevgeny Prigozhin’in de bulunduğu yedi yolcu hayatını kaybetti.
29 Ağustos’ta Yakovlev, Superjet 100 bölgesel uçağının, batılı ülkelerin parça, sistem ve ekipmanlarından tamamen arındırılmış versiyonu ile ilk uçuşunu yaptı.
Ruslar, Çinliler ile birlikte geliştirmeye çalıştıkları geniş gövde yolcu uçağı CR929 programından çıkmak zorunda kaldı. Gerekçe, Ukrayna’ya yönelik saldırıların ardından, batılı ülkeler tarafından ağır bir yaptırım ile karşı karşıya kalmalarıydı. Çinliler uçak ile ilgili olarak C929 ismiyle çalışmalarını sürdürecek.
12 Eylül’de Soçi ile Omsk arasında bir iç hat uçuşu yapan Ural Havayolları’na ait Airbus A320, yaşadığı hidrolik sistem arızasının ardından Rusya’nın Kamenka kenti yakınlarındaki bir tarlaya acil iniş yaptı. 159 yolcu ve 6 mürettebatın tamamı hayatta kalmayı başardı.
23 Eylül’de Ilyushin Il-76 tipi askeri nakliye uçağı, Mali’nin Gao Uluslararası Havalimanı’na inişte düştü. Rusya’nın paramiliter organizasyonu Wagner’e ait olduğu iddia edilen uçakta en az 140 kişi yaşamını yitirdi. Yılın en ölümlü kazası olarak kayıtlara geçti.
23 Ekim’de ABD’li Alaska Havayolları’nın yan kuruluşu Horizon Air’e ait Embraer 175 uçağının San Francisco uçuşunda, başka bir uçuştaki görevine gitmek üzere yolcu olarak bulunan bir pilot, aniden uçağın motor yangın söndürme sistemlerini aktif hale getirmeye ve uçağı düşürmeye çalıştı. Görevli pilotlar, saldırgan pilotu engellemeyi başardı ve uçak, Portland’a acil iniş yaptı. Pilot, tutuklandı ve cinayete teşebbüs de dahil olmak üzere çok sayıda suçlamayla karşı karşıya kaldı. Pilotun bir süredir depresyonda olduğu ve uyuşturucu etkili mantarlardan yediği ortaya çıktı.
Joby Aviation, Ekim ayında elektrikli hava taksilerini pilotlarla test etmeye başladığını duyurdu. Bu gelişme, FAA sertifikasyonu ve hava taksilerin hizmete girme yolunda önemli bir adım. Joby’nin 2024’ün başında ABD Hava Kuvvetleri’ne ilk teslimatları yapması planlanıyor.
27 yıldır Qatar Airways’in CEO koltuğunda oturan Akbar Al Baker, sürpriz bir şekilde istifa etti. Bir havayolunun CEO koltuğunda en uzun süre oturan isim olan Al Baker, sivri dilli açıklamaları ve kendine has yönetim tarzıyla sektörün en çok konuşulan isimlerinden biriydi.
1 Kasım’da Rusya’nın uçak üreticisi United Aircraft Corporation, efsanevi Illyushin 96’nın yenilenen varyanı Il-96-400M ile ilk uçuşu gerçekleştirdi. Ilyushin 96, ilk uçuşunu 1988’de yapmıştı. 390 koltuklı Il-96-400M için ise çalışmalar 2017’de başlamıştı.
16 Kasım’da Boeing 787-9, Antarktika’ya inen en büyük uçak rekorunu kırdı. Norveç Kutup Enstitüsü adına Norse Atlantic Airways tarafından gerçekleştirilen charter uçuşu, Oslo’dan başladı. Cape Town üzerinden Antarktika’daki buz pistine inildi.
28 Kasım’da İngiliz Virgin Atlantic’e ait bir Boeing 787, yüzde 100 Sürdürülebilir Havacılık Yakıtı ile Londra-New York arasında ilk transatlantik uçuşu gerçekleştirdi.
3 Aralık’ta ABD’li Alaska Havayolları, Hawaiian Airlines’ı 1,9 milyar Dolar’a satın alma kararını açıkladı.
Arjantin’in ultra özgürlükçü yeni devlet başkanı Javier Milei, ülkenin ulusal havayolu Aerolíneas Argentinas hisselerinin çalışanlara aktarılması şeklinde bir özelleştirilme yolunu açarken; aynı zamanda, dünyadaki tüm havayolu şirketlerinin mütekabiliyet esaslı ikili anlaşmalara gerek kalmadan, Arjantin’de iç hat uçuşları yapmalarına olanak tanıyan bir “Açık Semalar” politikasına geçiş yapılmasını istedi.
Qatar Airways, YouTube yayıncısı Josh Cahill’i, videosunda havayolu ile ilgili negatif ifadeler kullanması nedeniyle kara listeye aldı.